Τι γυρεύει ο Βαρθολομαίος στο Σκοπιανό;

Άς ξεκινήσουμε από τα γνωστά. Η αρχική επίσημη ανακοίνωση ανέφερε ότι ο πατριάρχης Βαρθολομαίος θα έρθει στην Ελλάδα για να μιλήσει σε δύο εκδηλώσεις. Για συνηθισμένη επίσκεψη δηλαδή, αφού ο πατριάρχης έχει κάνει το δρομολόγιο Κωνσταντινούπολη- Αθήνα και άλλες ελληνικές πόλεις, διαδρομή Πατήσια- Κυψέλη.

Όμως στην πορεία αρκετοί άρχισαν να ψυλλιάζονται και να το συνδέουν με μερικά άλλα πράγματα που κάθε άλλο παρά τυχαίες συμπτώσεις ήταν.

Τα αιτήματα στο Φανάρι

«Σύμπτωση» πρώτη: Το Μάρτιο ο πρόεδρος της Ουκρανίας Ποροσένκο πήγε στο Φανάρι και ζήτησε από τον πατριάρχη να αναγνωρίσει το πλήρως ελεγχόμενο από την αμερικανοστημένη κυβέρνησή του, πατριαρχείο της Ουκρανίας, το οποίο καμιά άλλη ορθόδοξη Εκκλησία δεν αναγνωρίζει και το θεωρεί «σχισματικό». Ο πατριάρχης Βαρθολομαίος τον καλοδέχτηκε και του είπε πως θα εξετάσει το αίτημα, μια δέσμευση την οποία μέχρι εκείνη τη στιγμή απέφευγε να πάρει το Οικουμενικό πατριαρχείο, μπροστά στις αντιδράσεις του πατριαρχείου της Μόσχας στο οποίο υπάγονταν η Εκκλησία της Ουκρανίας ( και εξακολουθεί να υπάγεται το μεγαλύτερο μέρος της).

Από τη συνάντηση του πατριάρχη Βαρθολομαίου με τον πρόεδρο της Ουκρανίας Ποροσένκο, στο Φανάρι, το Μάρτιο του 2018

«Σύμπτωση» δεύτερη: Στις 30 Μαΐου και σε μια στιγμή που οι συζητήσεις για το Σκοπιανό έμπαιναν σε καθοριστική  φάση, ανακοινώθηκε επισήμως, πως και η «σχισματική»,και μη αναγνωριζόμενη από καμιά άλλη ορθόδοξη Εκκλησία, «Εκκλησία της Μακεδονίας» έστειλε γράμμα στο Φανάρι , συνοδευόμενο  («υποστηριζόμενο», όπως ανέφερε η επίσημη ανακοίνωση) και από προσωπική επιστολή του πρωθυπουργού της ΠΓΔΜ Ζάεφ προς τον πατριάρχη Βαρθολομαίο. Με το γράμμα αυτό η Εκκλησία των Σκοπίων ζητούσε να υπαχθεί στο Οικουμενικό πατριαρχείο με το παλιό της όνομα της «Αρχιεπισκοπής Αχριδών» εγκαταλείποντας το σημερινό «Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία- Αρχιεπισκοπή Οχρίδος».

Η απάντηση του Φαναρίου ήταν κάτι παραπάνω από ενθαρρυντική: «Η Ιερά Σύνοδος, ανέφερε το επίσημο ανακοινωθέν, απεφάσισε να επιληφθή αυτού και να διενεργήση τα δέοντα υπό τους απαραβάτους όρους των ιστορικοκανονικών αρμοδιοτήτων και προνομίων του πρωτοθρόνου Οικουμενικού Πατριαρχείου».

«Σύμπτωση» τρίτη: Το πατριαρχικό ταξίδι γίνεται σε μια στιγμή που βρίσκεται σε εξέλιξη η αμερικανική προσπάθεια για περιορισμό της επιρροής και στρατιωτική, οικονομική και πολιτική απομόνωση της Ρωσίας. Σημαντικούς παράγοντες σ’ αυτή την προσπάθεια  αποτελούν και η Ουκρανία και ( σε μικρότερο βαθμό βέβαια) η ΠΓΔΜ . Άλλωστε όλη αυτή η πρεμούρα που τους έπιασε όλους να λύσουν το Σκοπιανό, οφείλεται στην αμερικάνικη πίεση. Και όπως γνωρίζουν και τα μικρά παιδιά τα πολιτικά ζητήματα συνδέονται τις περισσότερες φορές και με τα εκκλησιαστικά. Ειδικά για το θέμα των Σκοπίων, που μας ενδιαφέρει άμεσα, την εκκλησιαστική πτυχή του  είχαν επισημάνει από την αρχή των συζητήσεων και προσωπικά ο αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος καθώς και οι περισσότεροι μητροπολίτες.

Οι συμπτώσεις και το πατριαρχικό ταξίδι

Όπως και να ‘χει το πράγμα μέσα στο πλαίσιο και των παραπάνω «συμπτώσεων» πρέπει να δούμε το πατριαρχικό ταξίδι στην Αθήνα και τις  επαφές του πατριάρχη, κυρίως με την Εκκλησία της Ελλάδος. Μην ξεχνάμε άλλωστε πως βασική πυξίδα σε όλη την πολιτική των εκπροσώπων του Φαναρίου αποτελεί η πολιτική των εκάστοτε αμερικανικών κυβερνήσεων, από τα πρώτα κιόλας  μεταπολεμικά χρόνια. Ο Ψυχρός Πόλεμος μεταξύ ΕΣΣΔ και ΗΠΑ στο εκκλησιαστικό εκφραζόταν και με την αντιπαράθεση μεταξύ των πατριαρχείων Κωνσταντινουπόλεως και Μόσχα.

Τελευταίο  εκκλησιαστικό παράδειγμα της αντιπαράθεσης αυτής; Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το Φανάρι αναγνώρισε το 1996 την αυτονομία της Εκκλησίας της Εσθονίας και όρισε στην κορυφή της  τον Έλληνα (γεννημένο στο Κονγκό) μητροπολίτη Στέφανο Χαραλαμπίδη προκαλώντας την οργή του πατριαρχείου Μόσχας στο οποίο υπάγονταν μέχρι τότε εκκλησιαστικά η Εσθονία.

Λειτουργία στον καθεδρικό ναό του Ταλίν. Στο κέντρο ο πατριάρχης Βαρθολομαίος και ο επίσκοπος Εσθονίας Στέφανος Χαραλαμπίδης.

Πρώτος στόχος των φαναριωτών είναι η «εναρμόνιση» της πολιτικής της Εκκλησίας της Ελλάδος με αυτή του πατριαρχείου  τόσο στο Σκοπιανό όσο και στο ζήτημα της Ουκρανίας.

Έτσι λοιπόν το Σκοπιανό σε πρώτη μοίρα και το ουκρανικό σε δεύτερη  κυριάρχησαν στη συνάντηση Βαρθολομαίου –Ιερώνυμου τη Δευτέρα.. Τον πατριάρχη τον απασχολεί κυρίως η στάση των μητροπολιτών της Βόρειας Ελλάδας  («Νέες Χώρες» που υπάγονται πνευματικά σ’ αυτόν αλλά διοικητικά στην Εκκλησία της Ελλάδος) οι οποίοι στο σύνολό τους είτε γιατί το πιστεύουν οι ίδιοι είτε γιατί επηρεάζονται από τις διαθέσεις των πιστών και δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς πρωτοστατούν στις κινητοποιήσεις. Από τη μεριά του ο αρχιεπίσκοπος παίρνει υπόψη του και το μετέφερε στον πατριάρχη  ότι στα Σκόπια αυτή τη στιγμή υπάρχει ο αρχιεπίσκοπος Αχρίδος Ιωάννης που ορίστηκε από το πατριαρχείο Σερβίας, αναγνωρίζεται από όλες τις ορθόδοξες Εκκλησίες και έχει πολύ καλές προσωπικές σχέσεις με τους περισσότερους Έλληνες μητροπολίτες , οι οποίοι του συμπαραστάθηκαν στα χρόνια που η κυβέρνηση της ΠΓΔΜ τον είχε κλείσει στη φυλακή για υποκίνηση εθνοτικού και θρησκευτικού μίσους και διχόνοιας.

Ισορροπία Ιερώνυμου σε τεντωμένο σχοινί

Μέσα στην αρχιεπισκοπή δεν ήμαστε για να σας πούμε τι ακριβώς ειπώθηκε. Όμως ξέρουμε τι είπε ο αρχιεπίσκοπος  μια μέρα μετά, την Τρίτη. Κλασσικός ισορροπιστής που κοιτάει να τους καλύπτει όλους, και την κυβέρνηση αλλά και τους ιεράρχες, ο αρχιεπίσκοπος για να καλυφθεί απέναντι στους δεύτερους επανέλαβε την γνωστή θέση της Ιεραρχίας πως  «η θέση της Εκκλησίας είναι σταθερή. Η Εκκλησία, είπε, το όνομα Μακεδονία δεν είναι εύκολο εμείς να το δανείσουμε, να το δώσουμε». Πρόσθεσε όμως , κλείνοντας το μάτι στην κυβέρνηση, πως προσωπική του θέση είναι «ότι

τα θέματα δεν αντιμετωπίζονται με συλλαλητήρια, με φωνές κλπ. Υπεύθυνη είναι η Βουλή, αυτοί θα αποφασίσουνε, αυτοί θα αναλάβουν την ευθύνη. Και να πάμε λίγο περισσότερο; Η Βουλή δεν βγαίνει μόνη της, βγαίνει από τον λαό. Ο λαός λοιπόν πρέπει να σκεφτεί, να δει, να αποφασίσει και να κάνει».

Όσο για το θέμα της Ουκρανίας, η Εκκλησία της Ελλάδος έχει από καιρό κρατήσει στενές σχέσεις με το μητροπολίτη Ουκρανίας Oνούφριο, που υπάγεται στο πατριαρχείο της Μόσχας. Αυτό επανέλαβε και ο αρχιεπίσκοπος στον πατριάρχη επισημαίνοντάς του τους κινδύνους για την ενότητα των ορθοδόξων Εκκλησιών από μια νέα σύγκρουση  (και θα είναι πολύ σκληρή αυτή τη φορά) Φαναρίου-Μόσχας.

Από τη συνάντηση του πατριάρχη Βαρθολομαίου με τον υπουργό εξωτερικών της Ελλάδας, Νίκο Κοτζιά, στο Φανάρι

Η συνάντηση του πατριάρχη με τον Τσίπρα ήταν πιο εύκολη. Ο Τσίπρας τον ευχαρίστησε για τις προσπάθειες επίλυσης των διαφορών με την «σχισματική» Εκκλησία των Σκοπίων, προσθέτοντας  ότι αυτό θα προσφέρει σταθερότητα στην περιοχή. Και ο πατριάρχης αναφέρθηκε στο αίτημα της μη αναγνωρισμένης Εκκλησίας σημειώνοντας πως «το Οικουμενικό Πατριαρχείο ενεργεί στα πλαίσια των κανονικών υποχρεώσεων του, να αίρει τις διαφορές και τα σχίσματα όπου αυτά υπάρχουν».

Ο Κοτζιάς υπέρ Βαρθολομαίου

Καθαρά υποστηρικτική  στις κινήσεις του πατριάρχη ήταν η θέση που εξέφρασε στη συνέντευξή του στην ΕΡΤ τη Δευτέρα ο υπουργός Εξωτερικών. Ο Κοτζιάς αναφερόμενος στους μητροπολίτες που αντιδρούν είπε ότι «δεν είναι δικό τους αντικείμενο διότι το αν θα αναγνωριστεί η Αυτοκεφαλία, και οτιδήποτε άλλο μιας Εκκλησίας αυτό είναι θέμα του Οικουμενικού Πατριάρχη, δεν είναι θέμα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, δεν είναι αντικείμενο τους». Για να προσθέσει: « ο αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος έχει τη σοφία, την νηφαλιότητα και την ηρεμία να αναστοχαστεί πάνω σε αυτό το ζήτημα και νομίζω ότι και ο ίδιος μέσα του βαθιά, εν τη χριστιανική του πίστη, θα έχει καταλήξει, ότι αυτό που κάνει το Οικουμενικό Πατριαρχείο στο ζήτημα της Εκκλησίας των Σκοπίων είναι καλό».

Αιτία πολέμου το ουκρανικό ζήτημα

Ηθικόν δίδαγμα που λέγαμε και όσοι από μας περάσανε από τα κατηχητικά: Πέρα από το πολιτικό μπέρδεμα είναι πολύ πιθανό να βρεθούμε μπροστά και σε μία ανεξέλεγκτη κατάσταση στο χώρο των ορθοδόξων Εκκλησιών. Σε περίπτωση που αναγνωριστεί από το Οικουμενικό πατριαρχείο η έως σήμερα σχισματική Εκκλησία των Σκοπίων , είναι σίγουρο πως θα αντιδράσει το πατριαρχείο της Σερβίας. Κι από κοντά και το πατριαρχείο της Μόσχας που φοβάται πως το σκοπιανό και ουκρανικό παράδειγμα θα μπορούσαν  να αποτελέσουν τη σπίθα για εκδήλωση ανάλογων φαινομένων σε χώρες που προήλθαν από την πρώην Σοβιετική Ένωση και εξακολουθούν να υπάγονται εκκλησιαστικά ( κυρίως ρωσώφωνοι πληθυσμοί) σ’ αυτό. Ιδιαίτερα για τη Μόσχα το μεγάλο πρόβλημα είναι στην Ουκρανία. Εκεί οποιαδήποτε αναγνώριση αυτοκέφαλης Εκκλησίας θα αποτελέσει αιτία πολέμου με το Φανάρι.

Με δυο λόγια. Μην εκπλαγείτε αν μέσα στο γενικό χαμό γίνουν μαλλιά κουβάρια και στον εκκλησιαστικό χώρο… 

Γιώργος Καραγιάννης