Οι Αμερικανοί είναι… φίλοι μας - Στην προστασία των ΗΠΑ ποντάρει η κυβέρνηση

Του Δημήτη Μηλάκα

Δεμένη στο άρμα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής και ικανοποιώντας πρόθυμα κάθε αίτημα της Ουάσιγκτον, η ελληνική κυβέρνηση ελπίζει ότι έχει εξασφαλίσει την εύνοια των ΗΠΑ έναντι της Τουρκίας. Μάλιστα, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Αθήνας, οι παρατεταμένες τριβές στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις ενισχύουν εκ των πραγμάτων τη σημασία που αποδίδουν οι ΗΠΑ στην Ελλάδα και της εξασφαλίζουν ένα ισχυρό δίχτυ προστασίας έναντι των τουρκικών διεκδικήσεων.

Στην εν λόγω κυβερνητική ανάλυση, ωστόσο, υπάρχει αντίλογος, ο οποίος, έστω κι αν δεν ακούγεται δημοσίως, διατυπώνεται από έμπειρους διπλωμάτες, που επισημαίνουν ότι βρισκόμαστε ήδη σε μια ιδιαίτερα δύσκολη και λεπτή φάση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, η οποία μάλιστα γίνεται εξαιρετικά επικίνδυνη εξ αιτίας ακριβώς των αμερικανοτουρκικών εντάσεων. Σύμφωνα με αυτήν την άποψη, τα ανοιχτά ελληνοτουρκικά ζητήματα ίσως να αποτελέσουν πεδίο όπου μπορεί να εκδηλωθεί ο αμερικανοτουρκικός ανταγωνισμός ή το παζάρι μεταξύ Ουάσιγκτον και Άγκυρας.

Σε κάθε περίπτωση, είτε δηλαδή η Ουάσιγκτον χρησιμοποιήσει την Ελλάδα προκειμένου να πιέσει ακόμη περισσότερο το σύστημα Ερντογάν είτε τα ανοιχτά ζητήματα στο Αιγαίο μπουν στο τραπέζι των αμερικανοτουρκικών ευρύτερων δοσοληψιών, ο κίνδυνος για την (υπό αμερικανική προστασία) Ελλάδα είναι προφανής.

Προς το παρόν, πάντως, η Τουρκία εμφανίζεται να μην λαμβάνει υπόψη το αμερικανικό «προστατευτικό» ενδιαφέρον για την Ελλάδα και συνεχίζει να διατυπώνει έμπρακτα τις απαιτήσεις της.

Έτσι, μαζί με τη ρουτίνα των καθημερινών παραβιάσεων του ελληνικού εναέριου χώρου και εν μέσω συνεχών στρατιωτικών κινητοποιήσεων για πραγματοποίηση ασκήσεων από το Βόρειο Αιγαίο μέχρι και την περιοχή του Καστελλόριζου, η τουρκική κυβέρνηση προχώρησε στην υλοποίηση μιας ακόμη κίνησης που είχε από καιρό προαναγγείλει: την αποστολή του τουρκικής ιδιοκτησίας πλοίου γεωτρήσεων στην Ανατολική Μεσόγειο.

Ο απόπλους πραγματοποιήθηκε με παράτες αρμόζουσες και στην προεκλογική περίοδο που διανύει η γειτονική χώρα. Έτσι, με την ευχή «Βίρα στο όνομα του Αλλάχ» του Τούρκου πρωθυπουργού Μπιναλί Γιλντιρίμ σε προεκλογική του ομιλία στην πόλη Ντούζτζε, το γεωτρύπανο «Πορθητής» ξεκίνησε για τη Μεσόγειο.

Το Καστελλόριζο

Η ελληνική κυβέρνηση, παρά τις αμερικανικές δημόσιες αλλά και ιδιωτικές διαβεβαιώσεις περί προστασίας των ελληνικών συμφερόντων, παρακολουθεί με ανησυχία αυτήν την τουρκική κίνηση και εύχεται να μην καταλήξει τελικά το τουρκικό γεωτρύπανο να επιχειρήσει έρευνα σε ύδατα «ελληνικών συμφερόντων», όπως είναι αυτά στο σύμπλεγμα του Καστελλόριζου. Στην κυβέρνηση κάποιοι, τουλάχιστον, γνωρίζουν ότι οι αμερικανικές διαβεβαιώσεις προστασίας είναι λόγια που μπορούν ίσως να αποκτήσουν σημασία μόνο μετά την εκδήλωση της τουρκικής δράσης (π.χ. έρευνα σε περιοχές ελληνικού ενδιαφέροντος) και ελληνικής αντίδρασης.

Αυτοί που γνωρίζουν, κατά κύριο λόγο οι στρατιωτικοί, εύχονται να μην χρειαστεί να επιβεβαιωθούν οι αμερικανικές υποσχέσεις προστασίας. Οι ανησυχίες των στρατιωτικών εντείνονται και από το γεγονός ότι εδώ και αρκετές μέρες στην περιοχή του συμπλέγματος του Καστελλόριζου περιπλέουν τουρκικά πολεμικά σκάφη ως «επιτροπή υποδοχής» του γεωτρύπανου.

Οι «οκτώ»

Η ένταση στο κλίμα των ελληνοτουρκικών πυροδοτείται ακόμη περισσότερο και με την υπόθεση των οκτώ Τούρκων αξιωματικών οι οποίοι κατέφυγαν στην Ελλάδα μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα κατά του Ερντογάν και η ελληνική δικαιοσύνη τους άφησε ελεύθερους μετά την παρέλευση του 18μηνου, ενώ έχει επανειλημμένα απορρίψει το τουρκικό αίτημα για την έκδοσή τους.

Η αντίδραση της τουρκικής πλευράς μετά την απελευθέρωση των «8» ήταν τουλάχιστον απειλητική. Ο Τούρκος κυβερνητικός εκπρόσωπος Μπεκίρ Μποζντάγ δήλωσε:

«Η Ελλάδα είναι μία χώρα που έχει περάσει πολλά από πραξικοπήματα, όπως και η Τουρκία. Αναφορικά με την έκδοση εγκληματιών, υπάρχουν διεθνείς νόμοι. Ως μία χώρα που έχει πληρώσει μεγάλο τίμημα από τα πραξικοπήματα, πρέπει οι πραξικοπηματίες τρομοκράτες να επιστρέφονται στην Τουρκία. Η Ελλάδα προστατεύει γκιουλενιστές τρομοκράτες που προέβησαν σε απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία. Το ελληνικό κράτος τους παρέχει στήριξη.

Ο Αλέξης Τσίπρας θεωρούσαμε ότι έδωσε λόγο αντρίκιο. Αλλά δεν τους επέστρεψε. Σε αυτή την υπόθεση υπάρχει κατεύθυνση από την πολιτική ηγεσία. (...) Θέλω ειδικά να δηλώσω ότι: Ας κάνουν ό,τι θέλουν, εμάς το καθήκον μας είναι αυτούς τους πραξικοπηματίες γκιουλενιστές στρατιωτικούς να τους βρούμε και να τους φέρουμε “πακέτο” στην Τουρκία. Όπου κι αν πάνε, θα τους ακολουθούμε και αργά ή γρήγορα θα τους συλλάβουμε και θα τους παραδώσουμε στην τουρκική δικαιοσύνη».

Αμερικανική «ομπρέλα»

Αντιμέτωπη με τη «νευρικότητα» της Τουρκίας η ελληνική κυβέρνηση αποδίδει μεγάλη σημασία στα λόγια που διατυπώνουν Αμερικανοί επίσημοι, όπως αυτά που είπε ο αρμόδιος για την περιοχή υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Γουές Μίτσελ μιλώντας στη δεξαμενή σκέψης της Ουάσιγκτον Heritage Foundation.

«Ήμασταν ξεκάθαροι στο μήνυμά μας προς Τούρκους επισήμους ότι η παρενόχληση πλωτών γεωτρύπανων στην ΑΟΖ της Κύπρου δεν είναι κάτι που θα επιτρέψουμε να περάσει απαρατήρητο και για το οποίο δεν θα μιλήσουμε», είπε ο Μίτσελ, που στην ομιλία του υπογράμμισε ότι οι ΗΠΑ σχεδιάζουν να οικοδομήσουν μια ισχυρότερη παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο.

Βέβαια θα πρέπει να σημειωθεί – κάτι που διατηρεί τις ελληνικές ανησυχίες έντονες – ότι ήδη η Τουρκία κατάφερε πριν από μερικούς μήνες να εμποδίσει τις εργασίες ερευνών της ιταλικής εταιρείας ΕΝΙ.

Ωστόσο, η Αθήνα επιλέγει – ίσως και διότι δεν έχει δημιουργήσει κάποια εναλλακτική – να ακούει μόνο τις θετικές αποχρώσεις των αμερικανικών λόγων, οι οποίοι διατυπώνονται με ιδιαίτερη ευκολία και αναγορεύουν την Ελλάδα σε στρατηγικό εταίρο και πυλώνα σταθερότητας (των αμερικανικών συμφερόντων προφανώς) στην Ανατολική Μεσόγειο αλλά και τα Βαλκάνια, όπου η Αθήνα έχει αναλάβει το κόστος της επίλυσης του θέματος της ονομασίας της ΠΓΔΜ προκειμένου να γίνει αυτή η χώρα μέλος του ΝΑΤΟ.

Εκτός όμως από τις «φιλελληνικές» διατυπώσεις, οι Αμερικανοί δεν κρύβουν ότι οι σχέσεις τους με την Τουρκία, παρ’ ότι διαταραγμένες το τελευταίο διάστημα, εξακολουθούν να είναι στρατηγικής σημασίας.

Όπως το διατύπωσε ο Αμερικανός υφυπουργός: «Μια μεγάλη παραβίαση αυτής της (αμερικανοτουρκικής) σχέσης θα προκαλέσει καταστροφή πολλών γενεών στην εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ. Σε μακροπρόθεσμη βάση η Τουρκία είναι η μόνη χώρα στην περιοχή με βάρος να αντισταθμίσει το Ιράν. Είναι σύμμαχος του ΝΑΤΟ με νόμιμες ανησυχίες για την ασφάλειά της, συμπεριλαμβανομένων πολλών που μοιραζόμαστε και πρέπει να βοηθήσουμε να αντιμετωπιστούν».

Ποιος άραγε είναι πιθανό να πληρώσει το μάρμαρο της διατήρησης αυτής της στρατηγικής σημασίας αμερικανοτουρκικής σχέσης και με ποιον τρόπο; Άραγε απασχολεί την ελληνική κυβέρνηση αυτό το ερώτημα;