Μια νέα κοινωνική πραγματικότητα έρχεται μετά την πανδημία και την καραντίνα - Φόβος και εσωστρέφεια απειλούν θεμελιώδεις ελευθερίες

γράφει ο Μιχάλης Λαγάνης

Καθώς σταθεροποιείται ο ρυθμός μεταδοτικότητας του κορωνοϊού στην Ευρώπη και σε αρκετές άλλες χώρες του πλανήτη που εφάρμοσαν καθολικό «κλείδωμα» στις μετακινήσεις των ανθρώπων και στη λειτουργία των επιχειρήσεων και της βιομηχανίας, οι κοινωνίες φαίνεται να μπαίνουν σε μια νέα πραγματικότητα.

Αυτή η πραγματικότητα, σύμφωνα με τις ενδείξεις, θα είναι πολύ διαφορετική από αυτή που γνώριζαν έως και πριν από την έξαρση της πανδημίας της Covid-19, που έχει στοιχίσει τη ζωή σε περισσότερα από 280.000 άτομα και έχει προσβάλει πάνω από 4 εκατομμύρια.

Στη σταδιακή άρση των μέτρων περιορισμού, παρά τις περί του αντιθέτου εισηγήσεις των επιδημιολόγων, οι οποίοι κάνουν λόγο για μια πρόωρη και βεβιασμένη απόφαση που μπορεί να επιφέρει μια νέα έξαρση κρουσμάτων, συμβάλλει η ολοένα αυξανόμενη πίεση προς τις κυβερνήσεις να προλάβουν ένα ανεπανόρθωτο πλήγμα στην παγκόσμια οικονομία, που γνωρίζει τη μεγαλύτερη ύφεση στον 21ο αιώνα και μπορεί να συγκριθεί μόνο με το παγκόσμιο οικονομικό κραχ του 1929.

Επιπλέον οι ουρές των εκατομμυρίων νέων ανέργων, κυρίως στους τομείς του επισιτισμού, του τουρισμού και των αερομεταφορών, αλλά και το αβέβαιο μέλλον που «ξημερώνει» για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, προκαλούν εύλογη ανησυχία σχετικά με την ανατροπή που μπορεί να επέλθει στο γεωπολιτικό προσκήνιο σε παγκόσμια κλίμακα.

Οικειοθελής παραβίαση

Ήδη ένα διόλου ευκαταφρόνητο πλήθος εφαρμογών smartphones ζητούν τη συγκατάθεση του κοινού για την παρακολούθηση των κινήσεών του, ορίζοντας μία νέα κοινωνική πραγματικότητα στην εποχή της πανδημίας και προκαλώντας αρκετές συζητήσεις.

Δεκάδες εκατομμύρια πολίτες, σε πολλές χώρες του κόσμου, έχουν οικειοθελώς δεχτεί αυτή την παραβίαση των δικαιωμάτων και της ιδιωτικής τους ζωής επιτρέποντας την παρακολούθησή τους στο πλαίσιο μιας προσπάθειας των αρχών να ιχνηλατήσουν τις επαφές των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων του κορωνοϊού.

Μαζί με την ιχνηλάτηση, ένας από τους λόγους που έγινε εκτεταμένη χρήση μεθόδων παρακολούθησης του κοινού μέσω εφαρμογών στο κινητό ήταν η παρακολούθηση της τήρησης των κανόνων της καραντίνας από τους πολίτες. Το στοιχείο που θα πρέπει να μελετηθεί περαιτέρω, σύμφωνα με τους ειδικούς, είναι οι συνέπειες της εκτεταμένης παρακολούθησης των πολιτών, μαζί με το γεγονός ότι κάτι τέτοιο έγινε κοινός τόπος και μάλιστα σχεδόν εν μια νυκτί, με αφορμή την εξάπλωση του ιού.

Ήδη περισσότερα από 27 διαφορετικά κράτη του κόσμου χρησιμοποιούν δεδομένα από τους παρόχους υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας για την παρακολούθηση των κινήσεων των πολιτών τους, ενώ σε 30 διαφορετικές χώρες διατίθενται ειδικές εφαρμογές για τα smartphones των πολιτών που παρακολουθούν τις κινήσεις τους και τις οποίες κατεβάζουν με τη θέλησή τους οι πολίτες.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Αυστραλίας, όπου 2 εκατομμύρια πολίτες κατέβασαν την ανάλογη εφαρμογή στο κινητό τους για να παρακολουθούνται.

Και μπορεί στην περίπτωση των επιδημιολόγων τα πράγματα να είναι πιο αγνά, αλλά η κατάσταση φαίνεται να περιπλέκεται όταν στο παιχνίδι μπαίνουν οι υπηρεσίες πληροφοριών των κρατών με την αφορμή της Covid-19.

● Στο Ισραήλ υπήρξε έντονη κριτική για το λογισμικό που αναπτύχθηκε και διανεμήθηκε για αυτό τον σκοπό. Σε κάθε περίπτωση έχει αξία να λάβει κανείς υπόψη του την πολιτική κατάσταση και το επίπεδο αυταρχισμού μίας κυβέρνησης σε μία χώρα όπου εφαρμόζονται τέτοια μέτρα.

● Στην Τουρκία η εφαρμογή Life Fits in the Home αναλαμβάνει να προειδοποιήσει τους άνω των 65 ετών πολίτες πως δεν πρέπει να εγκαταλείπουν το σπίτι.

Ήδη αρκετές οργανώσεις προστασίας της ιδιωτικότητας έχουν εκφράσει τις ανησυχίες τους, κυρίως για το ποια θα είναι η κατάσταση που θα διαμορφωθεί στη μετά τον κορωνοϊό εποχή.

Κατάρρευση εμπιστοσύνης

Σε άρθρο του στη βρετανική εφημερίδα «Guardian» ο κορυφαίος πολιτικός επιστήμονας και ιστορικός Τίμοθι Γκάρτον Ας (το βιβλίο του οποίου «Ελεύθερη Πόλη» κυκλοφορεί και στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Πόλις σε μετάφραση της Άννας Μαραγκάκη) προειδοποιεί για την απειλή κατά της δημοκρατίας λόγω του το ότι οι νέοι ηλικίας έως και 35 χρονών εκτιμούν σε ποσοστό μεγαλύτερο του 50% πως τα αυταρχικά καθεστώτα, όπως αυτό της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, αντέδρασαν καλύτερα στην αντιμετώπιση του κορωνοϊού απ’ ό,τι οι φιλελεύθερες κυβερνήσεις.

Ο λαϊκισμός που πρεσβεύουν ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Κινέζος ομόλογός του Σι Τζινπίνγκ, παρά τα επικριτικά σχόλια, παραμένει δημοφιλής. Εν αντιθέσει με τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, οι οποίες επιπλήττονται από τους πολίτες τους για αδιαφορία και ολιγωρία ως προς την έγκαιρη πρόληψη και αντιμετώπιση της πανδημίας.

Επιπλέον στην Ευρώπη η άρνηση των οικονομικά ισχυρότερων βόρειων κρατών, όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, να αποδεχθούν την έκδοση ενός κοινού ομολόγου από τα 27 κράτη - μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς ενίσχυση των οικονομικά ασθενέστερων οικονομιών, που επλήγησαν περισσότερο από την κρίση, απομακρύνει όλο και περισσότερους πολίτες από την εμπιστοσύνη τους στην Ενωμένη Ευρώπη και την ιδεολογία της.

Ο δε φόβος που προκαλεί η εξάπλωση του ιού μέσω της εφοδιαστικής αλυσίδας και των ελεύθερων μετακινήσεων από χώρα και χώρα στρέφει όλο και περισσότερα κράτη στην εσωστρέφεια, απειλώντας με οριστική κατάρρευση τη Συνθήκη Σένγκεν.