Ιταλικές Τράπεζες, ώρα μηδέν;

Του Κωνσταντίνου Βέργου*

Ο κύβος ερρίφθη! Η Ιταλική κυβέρνηση φαίνεται ότι οδηγείται σε νέα πρωτόγνωρα βήματα, ξεκινώντας την διαδικασία διάσωσης των τραπεζών. Γιατί η διάσωση γίνεται τώρα και ποια θα είναι τα επόμενα βήματα στις Ιταλικές τράπεζες. Που ακριβώς οδεύει πλέον η Ιταλία;

Όταν ο Ευρωπαίος Επίτροπος Μπαρνιέ σχεδίαζε την διαδικασία διάσωσης των Ευρωπαϊκών τραπεζών με την διαδικασία του bail-in, ήταν άγνωστο ποιες Ευρωπαϊκές Τράπεζες είχε στο μυαλό του. Όταν η νομοθεσία αυτή μπήκε σε ισχύ πέρσι, ήταν επίσης άγνωστο που θα εφαρμόζονταν. Αυτή τη στιγμή, φαίνεται ότι υπάρχει ένας σοβαρός υποψήφιος πελάτης: οι Ιταλικές Τράπεζες!

Το πρόβλημα με το bail-in είναι ότι «κουρεύει» τα λεφτά ομολογιούχων, μετόχων και καταθετών, κάτι που σε καμιά περίπτωση δεν το θέλει η Ιταλική πολιτική ηγεσία, που έχει πίσω της Ιταλικά συμφέροντα. Γι αυτό και ο Ιταλός πρωθυπουργός Ρεντζι προσανατολίζεται στη διάσωση τους. Πίστευε ότι αυτό θα μπορούσε να γίνει,  με ένα μικρό ταμείο. Θα έφτιαχνε μια μικρή εταιρία, θα διοχέτευε λεφτά εκεί, και αυτή η εταιρία θα εισέρχονταν στο μετοχικό κεφάλαιο των τραπεζών που είχαν ανάγκη τα λεφτά, και θα έβαζε τα χρήματα, όταν λεφτά δεν θα υπήρχαν.

Όμως ο κύριος Σοιμπλε, δεν του έκανε την χάρη. Η Γερμανία δεν  επέτρεψε μια τέτοια ρύθμιση, ενώ γενικά υπήρχε κώλυμα καθώς για την ΕΕ απαγορεύεται το κράτος να εισέρχεται ως μέτοχος έτσι σε τράπεζες! Τότε, η Ιταλική ηγεσία σκέφτηκε το «σχέδιο Άτλας», μια εταιρία-φάντασμα, που θα δημιουργούνταν με «ρεφενέ» από τα λεφτά άλλων τραπεζών! Αυτό δεν απαγορεύονταν, αλλά αντέδρασαν οι μέτοχοι των τραπεζών, που ξέρουν ότι πετάνε λεφτά σε πηγάδι, και προτιμούν το «μεγάλο κορόιδο» (φορολογούμενος) να πληρώνει πάντα, τα σπασμένα!

Τώρα πλέον, ο κύβος ερρίφθη. Τα «stress tests» Ευρωπαϊκών Τραπεζών του EBA, του υπεραφεντικου των Ευρωπαϊκών τραπεζών, έβγαλαν τον Ιούλιο του 2016, τις Ιταλικές τράπεζες με προβλήματα, με την Banca Monte dei Paschi di Siena, την ιστορική Ιταλική αυτή τράπεζα, με το χειρότερο δείκτη, με τα κεφάλαια να πέφτουν το 2018 στο….-2,2% (μείον 2,2%) στην περίπτωση ενός μέτρια κακού σεναρίου! Αυτό σημαίνει ότι η Τράπεζα θα έπρεπε σε 6 μήνες, κανονικά, να βρει λεφτά! Με κεφάλαια υπό διαχείριση πάνω από 250 δις, και με δικά της μόλις 9 δις, αντιλαμβανόμαστε ότι η Ιταλική αυτή Τράπεζα θα χρειαστεί «με το καλημέρα» 10 επιπλέον δισ.

Η Τράπεζα αν και προσπάθησε να βρει πόρους, δεν βρήκε ούτε το 1/10 από τα χρήματα που ζήτησε με αύξηση κεφαλαίου, που ήταν μόλις 5 δισ, και έχει ορατό κίνδυνο να χρεοκοπήσει από στιγμή σε στιγμή! Γι αυτό και η Ιταλική κυβέρνηση αποφάσισε άμεση διάσωση με 20 δισ. ευρώ, καθώς σε αντίθετη περίπτωση, η τράπεζα θα πρέπει άμεσα να αρχίσει διαδικασίες κλεισίματος και εκκαθάρισης! Στην πραγματικότητα, όμως, τόσο η συγκεκριμένη τράπεζα όσο και άλλες χρειάζονται άμεσα πολύ περισσότερα χρήματα. Με πρόχειρους υπολογισμούς, θα χρειαστούν δυστυχώς 50-70 δις για τις άμεσες ανάγκες των ιταλικών τραπεζών, αν κάποια Τράπεζα δεν χρεοκοπήσει εν τω μεταξύ!

Ενδεχόμενη χρεοκοπία δημιουργεί τον λεγόμενο «κίνδυνο αντισυμβαλλομένου» δηλαδή αφήνει τρύπες πολλαπλάσιες σε άλλες τράπεζες, λόγω του ότι οι Τράπεζες λειτουργούν με μόχλευση, δηλαδή δανείζονται πολύ περισσότερα χρήματα από όσα κεφάλαια έχουν για να λειτουργούν!

Το Ιταλικό πρόβλημα έχει δύο μεγάλες αιτίες, την πολυετή διάρκεια επίλυσης δικαστικών διαφόρων με όσους χρωστούν σε τράπεζες, που αυξάνει τα «κόκκινα δάνεια», και στην οικονομική κρίση που χτύπησε την χώρα εδώ και 7 χρόνια λόγω σκληρού νομίσματος και πολιτικής λιτότητας στην ΕΕ  λόγω Σόιμπλε. Ας ελπίσουμε η χώρα όλα να τα ξεπεράσει γρήγορα, όμως για να ανατραπούν οι αιτίες απαιτούνται συγκρούσεις, μια πρόγευση από τις οποίες πήραμε πρόσφατα με την αντίθεση Γαλλίας και Ιταλίας με τον κύριο Σοιμπλε στο ESM και την ΕΕ. Προφανώς, η τραπεζική κρίση, επομένως, είναι φιτίλι που οδηγεί σε επιτάχυνση των πολιτικών εξελίξεων στην Ευρώπη, σύγκρουση γιγαντιαίων συμφερόντων και ενδεχόμενη αποκαθήλωση είτε της πολιτικής Σόιμπλε και του ίδιου, είτε της ίδιας της Ιταλίας!

* Ο κ. Κωνσταντίνος Βέργος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικών, Πανεπιστήμιο Πόρτσμουθ, Αγγλία.