Η εξωτερική πολιτική του... ελαιολάδου

Του Βασίλη Κοψαχείλη*

Θα μπορούσε η χώρα μας να χτίσει παράλληλα μια εξωτερική πολιτική με άξονα την παραγωγή και εμπορία ελαιολάδου; Οι συνθήκες που διαμορφώνονται στο διεθνές σύστημα και στις παγκόσμιες αγορές δείχνουν πως κάτι τέτοιο θα ήταν εφικτό και υπό προυποθέσεις εξαιρετικά προσοδοφόρο για την Ελλάδα, σε οικονομικό και διεθνοπολιτικό επίπεδο.

Το ελαιόλαδο γίνεται Commodity

Παρότι τα διάφορα «έλαια», από το πετρέλαιο ως το φοινικέλαιο και το λάδι από σόγια, είναι προιόντα εμπορεύσιμα στα διεθνή χρηματιστήρια Εμπορευμάτων (Commodities), το ελαιόλαδο παρέμενε προιόν εκτός χρηματιστηριακής διαπραγμάτευσης.

Η εμπορία του πετρελαίου στα διεθνή χρηματιστήρια οδήγησε νομοτελειακά στην οικοδόμηση εταιρικών κολοσσών με καθαρά εθνικό ή πολυεθνικό πρόσημο, σε κάθε περίπτωση αυξάνοντας την διεθνοπολιτική ισχύ των κρατών-παραγωγών. Ομοίως η χρηματιστηριακή εμπορία του φοινικέλαιου οδήγησε στην οικοδόμηση πολύ ισχυρών εταιρικών ομίλων στην Ινδονησία και τη Μαλαισία, κύριες χώρες παραγωγής του προιόντος. Τέλος, η χρηματιστηριακή διαπραγμάτευση των τιμών του λαδιού σόγιας έχει κρατήσει τις τιμές παραγωγού σόγιας σε ικανοποιητικά επίπεδα στις ΗΠΑ, την ώρα που οι παραγωγοί άλλων αγροτικών προιόντων στρέφονται μαζικά στις καλλιέργειες για παραγωγή βιοκαυσίμων, προκειμένου να επιβιώσουν, προκαλώντας τεράστιες ελλείψεις στην αγορά τροφίμων.

Το 2004 έγινε μια πρώτη προσπάθεια εισαγωγής του ελαιολάδου στην αγορά των commodities. Η προσπάθεια έγινε στην πόλη Jaen της Ανδαλουσίας στην Ισπανία. Τελικά δεν απέδωσε και γρήγορα εγκαταλλείφθηκε.

Ωστόσο, πριν από μερικούς μήνες μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες εκμετάλλευσης και εμπορίας commodities, η Glencore Plc, ήρθε να ανακατέψει τα νερά, διότι με κέντρο την Ισπανία, δημιούργησε ένα γραφείο χρηματιστηριακής εμπορίας του ελαιολάδου. Και μόνο το ενδιαφέρον της Glencore για το προιόν ήταν αρκετό για να προκαλέσει και το ενδιαφέρον της παγκόσμιας αγοράς. Οι χρηματιστές της αγοράς των εμπορευμάτων αρχίζουν να δείχνουν ενδιαφέρον και ανασύρουν μελέτες που δείχνουν τόσο τις ιδιαιτερότητες της παραγωγής του προιόντος, όσο και τη μεγάλη ζήτηση που υπάρχει διεθνώς, ζήτηση που ξεπερνά κατά πολύ την ετήσια παραγωγή.

Οι προοπτικές είναι αξιόλογες και τα κέρδη για εταιρείες και κράτη-παραγωγούς θα είναι σημαντικά, πάντα βέβαια υπό προυποθέσεις.

Η ευκαιρία για την Ελλάδα

Η Ελλάδα είναι η τρίτη δύναμη στην παραγωγή ελαιολάδου διεθνώς. Πρώτη έρχεται η Ιταλία και ακολουθεί η Ισπανία. Μιλάμε λοιπόν ότι την πρωτοκαθεδρία την έχουν τρείς χώρες του Ευρωπαικού νότου.

Την πιό οργανωμένη επιχειρηματικά αγορά την έχουν η Ιταλία και η Ισπανία. Η Ελλάδα δυστυχώς βρίσκεται ακόμη πολύ πίσω στην επιχειρηματική εκμετάλλευση, της ομολογουμένως καλύτερης από όλους τους άλλους παραγωγούς, ποιότητας ελαιολάδου. Υστερούμε σε μερίδια αγοράς, δίκτυα διανομής και συγκέντρωσης της παραγωγής σε μεγάλα και ανταγωνιστικά επιχειρηματικά σύνολα.

Η χρηματιστηριακή εμπορία του ελαιολάδου νομοτελειακά επιβάλλει την οργάνωση και συγκέντρωση της παραγωγής σε εθνικό επίπεδο υπό ισχυρές επιχειρηματικές ενώσεις, ενώ η αντιμετώπιση των μεριδίων αγοράς, των δικτύων διανομής και των τιμών μπορεί να αντιμετωπιστεί μέσω συνεργασιών μεταξύ των χωρών του Ευρωπαικού νότου.

Ο ανταγωνισμός είναι πολύ ισχυρός διεθνώς. Στη Λατινική Αμερική αναδεικνύεται ως σημαντική χώρα-παραγωγός η Αργεντινή. Στη Μεσόγειο προβάλλει το άστρο της Τουρκίας, της Τυνησίας και άλλων. Ακόμη και στην Άπω Ανατολή, ισχυρό ενδιαφέρον για την καλλιέργεια της ελιάς έχει δείξει το Βιετνάμ, στο νότιο τμήμα της χώρας. Μάλιστα, σχετικά πρόσφατα, υπήρξαν επαφές μεταξύ κυβερνητικών και διπλωματικών παραγόντων από το Βιετνάμ με ενώσεις ελαιοπαραγωγών στην Κρήτη.

Η ελιά είναι ένα δένδρο που εύκολα ευδοκιμεί στη χώρα μας, φτάνει να τύχει της κατάλληλης φροντίδας. Επιχειρηματικά αυτό το πλεονέκτημα δεν το έχουμε αξιοποιήσει ακόμη. Υπάρχουν μεγάλες εκτάσεις στην πατρίδα μας, στον ηπειρωτικό και νησιωτικό χώρο, που ακόμη είναι εντελώς ανεκμετάλλευτες. Η μεγάλη ευκαιρία για τη χώρα μας είναι να εστιάσει πάνω σε αυτόν τον τομέα και να δώσει κίνητρα σε νέους αγρότες και ανέργους ώστε να έχουν το κίνητρο να καλλιεργήσουν και να παράξουν ελαιόλαδο το οποίο θα μπορούν εύκολα να διοχετεύσουν σε συγκεντρωμένα επιχειρηματικά σύνολα ή οι ίδιοι να προχωρήσουν σε σύσταση ισχυρών εταιρικών σχημάτων που θα καλλιεργούν βάσει συμβολαιακών συμφωνιών.

Παράλληλα η Ελληνική πολιτεία να προχωρήσει στην οικοδόμηση μιας εξωτερικής πολιτικής αναφορικά με το ελαιόλαδο. Να προωθήσει διακρατικές συνέργειες και συμμαχίες τέτοιες ώστε να αυξήσει σημαντικά την προστιθέμενη αξία του προιόντος στην παγκόσμια αγορά. Από τη δημιουργία μεγάλων εταιρειών στον τομέα και διεθνών συμμαχιών σε παγκόσμιο επίπεδο η χώρα μας μπορεί να ωφεληθεί πολλαπλά. Ελληνικές ελαιοπαραγωγικές εταιρείες μπορούν να προχωρήσουν σε ενοικίαση τεράστιων εκτάσεων γης σε τρίτες χώρες προκειμένου να επιβάλλουν την καλλιέργεια και τον έλεγχο της αγοράς σε έκταση που να ξεπερνά τις δυνατότητες της ίδιας της χώρας μας. Ελληνες γεωπόνοι και εμπειρογνώμονες θα ανοιχτούν σε μια τεράστια και πραγματικά διεθνή αγορά και η όλη τάση θα συμπαρασύρει και μια ολόκληρη σειρά άλλων λειτουργιών της οικονομίας και της αγοράς που σήμερα ρημάζουν στην εσωστρέφεια. Για παράδειγμα, η καλλιέργεια της ελιάς στον Ελλαδικό χώρο γίνεται κοντά στη θάλασσα και συνδέεται η ποιότητά της με το ευρύτερο θαλάσσιο περιβάλλον. Πεδίο λαμπρό λοιπόν να κινητοποιηθεί επιτέλους ο δεσμός της ηλιακής ενέργειας με τις εγκαταστάσεις αφαλάτωσης ώστε να αξιοποιηθούν παραγωγικά τα άνυνδρα μέρη της χώρας μας και να αυξηθεί κάθετα η αγροτική παραγωγή συνολικά, της ελιάς ειδικότερα, να μείνουν στον τόπο τους οι νέοι άνθρωποι, να αναπτυχθούν οι τοπικές κοινωνίες και να υπάρξει οικονομική αναγέννηση στο νησιωτικό χώρο μας. Εδώ θα μπορούσαν να υπάρξουν συνέργειες με Ισραηλινές τεχνολογικές εταιρείες που έχουν μεγάλη εμπειρία και σημαντικά αποτελέσματα στο πλαίσιο της αξιοποίησης της ηλιακής ενέργειας για λειτουργία ενεργοβόρων σταθμών αφαλάτωσης για χρήση του νερού σε καλλιέργειες και στοχευμένα σε ελαιοκαλλιέργειες.

Σε διεθνοπολιτικό επίπεδο, τα μεγάλα εταιρικά σχήματα, η διεθνοποίηση του κλάδου, η σημαντική θέση της χώρας στην παραγωγή του προιόντος και οι διεθνείς συνέργειες θα δώσουν ώθηση και στο διεθνοπολιτικό προφίλ της χώρας.

Υπό προυποθέσεις λοιπόν, παρουσιάζεται άλλη μια σημαντική ευκαιρία για τα Ελληνικα συμφέροντα η οποία δεν πρέπει να χαθεί.

* Ο κ. Βασίλης Κοψαχείλης είναι διεθνολόγος, γεωστρατηγικός αναλυτής.