Η γραβάτα και η θηλιά

Ο Αλέξης Τσίπρας όφειλε να φορέσει γραβάτα, αφού η κυβέρνηση πανηγυρίζει για τα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους. Ομως, όπως και εμείς, αισθάνεται τη θηλιά των πρωτογενών πλεονασμάτων. Από πού θα έρθει η ανάπτυξη όταν μας περιμένουν μόνο φόροι;

 Του Κώστα Γιαννακίδη

«Συμφωνήσαμε σε πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Και υπάρχουν πολλές απόψεις για την έννοια του μεσοπρόθεσμου. Κάποιοι λένε για τρία χρόνια, άλλοι για πέντε και άλλοι για δέκα.» Ετσι ακριβώς το είπε ο Γέρουν Ντάϊσελμπλουμ. Απλώς ο ήχος δεν έφτασε ως εδώ. Στην ΕΡΤ έπαιζαν δημοτικά και στο Σύνταγμα έσφαζαν αρνιά για την ελάφρυνση του χρέους. Όμως πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% με προοπτική δεκαετίας, είναι ένας δυσθεώρητος τοίχος που δεν θα επιτρέψει στον ήλιο να δει τη χώρα.

Μισό λεπτό, για να μην υπάρχουν παρανοήσεις. Τι ακριβώς είναι το πρωτογενές πλεόνασμα; Είναι αυτό που μένει όταν η χώρα καλύψει τις δαπάνες του προϋπολογισμού της, εκτός από τις δαπάνες για τόκους και χρέος. Ενας από τους λόγους που μας οδήγησαν στην κρίση, ήταν το πρωτογενές έλλειμμα στον προϋπολογισμό μας. Το έλλειμμα του 2009 ήταν 24 δισεκατομμύρια ευρώ, κοινώς το ποσό που μας έλειπε μόνο μέσα σε μία χρονιά για την εξυπηρέτηση των αναγκών του κράτους. Αυτό αποδίδεται στον εκτροχιασμό των δημοσιονομικών από τη διαχείριση Καραμανλή, που παρέλαβε τη χώρα με πρωτογενές πλεόνασμα το 2013. Αλλά αυτά είναι τώρα ιστορία.

 Οι δανειστές, όπως ήταν αναμενόμενο, έθεσαν στη χώρα στόχους πρωτογενών πλεονασμάτων προκειμένου και να εξασφαλιστεί η εκτέλεση του προϋπολογισμού χωρίς δανειακή επιβάρυνση και, φυσικά, να αποπληρώνονται τα χρέη μας προς αυτούς. Εντάξει. Τι σημαίνει η συμφωνία για πρωτογενές πλεόνασμα στο 3,5% του ΑΕΠ; Στην πραγματικότητα σημαίνει κάτι που δεν υπάρχει στον αληθινό κόσμο. Το 2016 φεύγει με πρωτογενές πλεόνασμα 0,6% του ΑΕΠ, κάπου στα 1,1 δισεκατομμύρια ευρώ. Πώς είναι δυνατόν να πιάσουμε πλεόνασμα 3,5% για τα επόμενα χρόνια; Απλό. Είτε με νέα μέτρα, είτε με στάση πληρωμών από το δημόσιο.

Aπό το 1974 και μετά υπάρχουν μόνο τρεις χώρες που έπιασαν πρωτογενή πλεονάσματα άνω του 3% για μία δεκαετία. Το Βέλγιο στη δεκαετία του ’90 βρέθηκε στην καλύτερη περίοδο της ιστορίας του, η Νορβηγία έχει πετρέλαιο και η Σιγκαπούρη είναι νησί-οικονομικό κέντρο με αρκετές πολιτικές ιδιαιτερότητες. Ακόμα και η Γερμανία, που πιέζει για δεκαετές πρωτογενές πλεόνασμα στο 3,5%, έχει πετύχει κάτι τέτοιο μόνο δύο φορές, το τελευταίο τρίμηνο του 2007 και το πρώτο του 2008. Πώς είναι, λοιπόν, δυνατό να το πετύχει η Ελλάδα; Δεν είναι.

Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει πως τα επόμενα χρόνια, ίσως και για μία δεκαετία, το κράτος θα βάζει τα δόντια σε οποιαδήποτε αρτηρία μπορεί να του χορηγήσει χρήμα. Παραγωγικά η χώρα θα τεθεί σε καταστολή προκειμένου να εξυπηρετήσει την απαίτηση για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5%. Είναι, κατά κάποιον τρόπο, σαν να μας λέει ο Σόιμπλε ότι πρέπει να βάλουμε στο μυαλό μας και τις απαγορευμένες σκέψεις για τη σχέση μας με το ευρώ. Όμως γιατί συμβαίνει αυτό; Για ποιο λόγο οι εταίροι δεν ακολουθούν τις συστάσεις του ΔΝΤ για μία πιο ρεαλιστική προσέγγιση του ελληνικού ζητήματος; Προφανώς επειδή οι Γερμανοί έχουν εκλογές μπροστά τους και η Μέρκελ δεν θέλει να βρεθεί απολογούμενη στην κοινή γνώμη για την επίδειξη εύνοιας προς την άσωτη Ελλάδα. Είναι και το άλλο: θέτοντας έναν στόχο που δεν είναι δυνατό να επιτευχθεί, όποια κυβέρνηση και αν έχει τη διαχείριση, θα αισθάνεται στο λαιμό τη μπότα των δανειστών. Ας τελειώσει το πρόγραμμα το 2018. Το μνημόνιο θα είναι σε ισχύ όσο υπάρχει η δέσμευση για μεγάλα πρωτογενή πλεονάσματα. Και μάλιστα τότε θα το γράφουμε μόνοι μας.

Ως συνήθως, το γελοίο του πράγματος βρίσκεται στις δύο φωτογραφίες του Αλέξη Τσίπρα, πριν και μετά. Αν ως αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης άκουγε ότι η χώρα πάει για δεκαετή δέσμευση με πρωτογενή πλεονάσματα στο 3,5%, θα έψαχνε κάγκελα για να σκαρφαλώσει, κεραμίδια για να τον αντέξουν. Τώρα πανηγυρίζει για την ελάφρυνση του χρέους, αλλά δεν λέει να βάλει τη γραβάτα. Προφανώς επειδή αισθάνεται, όπως όλοι μας, τη θηλιά.