Τα παράδοξα μιας φαινομενικά θετικής απόφασης

Για την ξαφνική απόφαση για αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από τη Συρία ο τυφώνας Τραμπ χτύπησε και πάλι, εντός και εκτός ΗΠΑ. «Οι ΗΠΑ δεν μπορούν να συνεχίσουν να είναι ο χωροφύλακας του κόσμου», υποστήριξε ο Αμερικανός Πρόεδρος, απαντώντας στις αντιδράσεις και θέλοντας να υπεραμυνθεί της απόφασής του. Ο εν λόγω ισχυρισμός μοιάζει να κινείται σε θετική κατεύθυνση, εξάλλου οι ΗΠΑ με τις στρατιωτικές παρεμβάσεις τους εδώ και δεκαετίες έχουν προκαλέσει πολύ αίμα και χάος. Όμως πόσο «αγνές» είναι προθέσεις του Ντόναλντ Τραμπ; Και επιπλέον, ποιες είναι οι επιπτώσεις της αποχώρησης των ΗΠΑ από τον Συριακό πόλεμο, τον οποίο οι ίδιες ενίσχυσαν;

Το σίγουρο είναι πως η απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ δημιουργεί νέα δεδομένα στη Συρία και στην ευρύτερη περιοχή, στην οποία εμπλέκονται πολλοί και ισχυροί παίκτες. Εν αρχή, η αποχώρηση των ΗΠΑ σφραγίζει τη νίκη του Μπασάρ Αλ Άσαντ στη Συρία και «παραδίδει την κλειδιά» στη Ρωσία. Το Κρεμλίνο αναδεικνύεται και επίσημα σε κυρίαρχο της περιοχής, καθώς ο ρόλος του σε στρατιωτικό και διπλωματικό επίπεδο ενισχύεται, ενώ αυτός της Ουάσινγκτον περιορίζεται σημαντικά.

Λίγο έως πολύ η νίκη της Ρωσίας στον Συριακό πόλεμο είχε διαφανεί. Όπως και η οριστική επικράτηση του Μπασάρ Αλ Άσαντ. Από την απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ ωστόσο προκύπτουν και δύο ακόμη παράδοξα. Από την μία ευνοείται το Ιράν, που έχει δαιμονοποιηθεί από τον αμερικανό πρόεδρο ως η «πηγή του κακού» στη Μέση Ανατολή. Είναι ενδεικτικό πως η Τεχεράνη, σχολιάζοντας την ανακοίνωση για αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων, σημείωσε πανηγυρίζοντας πως «από την αρχή, η είσοδος και η παρουσία των ΗΠΑ στην περιοχή ήταν ένα λάθος, πηγή έντασης και η κύρια αιτία αστάθειας».

Από την άλλη, η απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ «αδειάζει» το Ισραήλ. Ο Ντόναλντ Τράμπ, μέχρι πρότινος έμοιαζε ο ιδανικός πρόεδρος για τον Μπενιαμίν Νετανιάχου, όμως πλέον εξελίσσεται σε ένα σημαντικό πρόβλημα. Ισραηλινές πηγές χαρακτήριζαν «ανησυχητική και θλιβερή» την κίνηση του Ντόναλντ Τραμπ. Όπως υπογραμμίζουν επιτρέπει στην Τεχεράνη να μετατρέψει τη Συρία σε «προγεφύρωμά» της. Υπενθυμίζεται πως το Ιράν υπήρξε, μαζί με τη Ρωσία και τη Χεζμπολάχ του Λιβάνου, ο στενότερος σύμμαχος του Μπασάρ Αλ Άσαντ στον πόλεμο της Συρίας. Αυτό που κυρίως έχει θορυβήσει τους Ισραηλινούς ιθύνοντες είναι ότι, εκτός από τις κουρδοκρατούμενες περιοχές της βορειοανατολικής Συρίας, οι αμερικανικές δυνάμεις θα εγκαταλείψουν και το πέρασμα Al-Tanf, στα σύνορα με το Ιράκ, το οποίο επιτρέπει την είσοδο πολεμικού υλικού ιρανικής προέλευσης.

Ο μεγάλος κερδισμένος όμως της απόφασης του Ντόναλντ Τραμπ είναι η Τουρκία και οι Κούρδοι ο μεγάλος χαμένος, αντίστοιχα. Η Τουρκία, που αναλαμβάνει ρόλο τοποτηρητή στην περιοχή, πέτυχε τη μεγάλη ανατροπή, με άγνωστα μέχρι στιγμής ανταλλάγματα.  Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μπορεί να πανηγυρίζει, καθώς επί της ουσίας η απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ αποτελεί ένα «δώρο» προς την Άγκυρα, την ώρα μάλιστα που οι σχέσεις των δύο χωρών βρίσκονταν στο ναδίρ. Οι ΗΠΑ εγκαταλείπουν τους Κούρδους στις ορέξεις του Τούρκου Προέδρου, ο οποίος έχει κάνει ξεκάθαρο σε όλους τους τόνους, πως δεν πρόκειται να επιτρέψει την παρουσία τους, πόσο μάλλον το ενδεχόμενο μιας αυτόνομης κουρδικής επαρχίας, που θα ενισχύσει και το κουρδικό αυτονομιστικό κίνημα στην Τουρκία.

Στις 12 Δεκεμβρίου ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανακοίνωσε την έναρξη μιας επιχείρησης για την εκκαθάριση των «τρομοκρατικών ομάδων» (σημ: με αυτόν τον όρο αναφέρεται στις Κουρδικές δυνάμεις «YPG») στη βορειοανατολική Συρία και συγκεκριμένα ανατολικά του Ευφράτη, όπου βρίσκονται και αμερικανικές δυνάμεις. Όπως ανέφερε η στρατιωτική επιχείρηση θα μπορούσε να ξεκινήσει ανά πάσα στιγμή, χωρίς προειδοποίηση. Σε αντίθεση με την επιχείρηση «Κλάδος Ελιάς», που πραγματοποιήθηκε δυτικά του Ευφράτη, η νέα επιχείρηση κατά των Κούρδων θα μπορούσε να προκαλέσει μια ακούσια σύγκρουση τουρκικών και αμερικανικών δυνάμεων. Είναι γεγονός πως ο κίνδυνος μιας σκόπιμης σύγκρουσης μεταξύ των δύο νατοϊκών δυνάμεων είναι αμελητέος, όμως μια ακούσια σύγκρουση από έναν λάθος σχεδιασμό στο πεδίο της μάχης συγκεντρώνει αρκετές πιθανότητες.

Σημειώνεται πως εδώ και χρόνια οι Κούρδοι της YPG αποτέλεσαν τον πλέον αξιόπιστο και αξιόμαχο σύμμαχο της Δύσης (ΗΠΑ και Ευρώπης) στον πόλεμο κατά των τζιχαντιστών του Ισλαμικού Κράτους στη Βόρεια Συρία και για αυτό το λόγο υποστηρίχθηκαν στρατιωτικά. Η Άγκυρα είχε ζητήσει επανειλημμένα από την Ουάσινγκτον να σταματήσει να παρέχει στρατιωτικό εξοπλισμό στους Κούρδους, ωστόσο μέχρι σήμερα οι εκκλήσεις της δεν είχαν εισακουστεί.

Ο Ερντογαν, όντας σε αδιέξοδο, απευθύνθηκε απευθείας στον Τραμπ, την ώρα που ο ειδικός επιτετραμμένος των ΗΠΑ για τη Συρία, Τζέιμς Τζέφρεϊ, χαρακτήριζε «κακή ιδέα» την τουρκική επιχείρηση στη Βόρεια Συρία. Στο «παρα πέντε», τουλάχιστον βάσει των τουρκικών απειλών, ο Τραμπ ανακοίνωσε την απρόσμενη απόφασή του για αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων. Άγνωστο ακόμη με ποιο αντάλλαγμα, ο Αμερικανός πρόεδρος στην πραγματικότητα έδωσε το «πράσινο φως» στον Ερντογάν να πράξει κατά το δοκούν ενάντια στους Κούρδους. Ο Τούρκος πρόεδρος, από την πλευρά του, ανακοίνωσε την προσωρινή αναβολή της επιχείρησης έως ότου αποχωρήσουν οι αμερικανικές δυνάμεις. Όμως όπως τόνισε χαρακτηριστικά: «αυτή δεν είναι περίοδος με ανοικτό τέλος».

Ο Τραμπ προσέφερε στον Ερντογάν την ιδανική ευκαιρία όχι μόνο για να καταστείλει τους ανυπότακτους Κούρδους, αλλά και για να κατευνάσει την τις αντιδράσεις στο εσωτερικό της Τουρκίας εξαιτίας της οικονομικής κρίσης. Την ώρα που ο Ερντογάν ανεβάζει τους τόνους και οξύνει τις εντάσεις σε Συρία και Αιγαίο, η κατάσταση στην τουρκική οικονομία είναι ζοφερή και οι προβλέψεις για το 2019 δυσοίωνες, ενώ τα συνδικάτα των εργαζομένων βγήκαν στους δρόμους και διαδηλώνουν για «ψωμί, δουλειά, ελευθερία».

Για άλλη μια φορά ο Τούρκος Πρόεδρος αναμένεται να παίξει το χαρτί μιας στρατιωτικής επιχείρησης εναντίον μιας «εθνικής απειλής». Και οι Κούρδοι, για άλλη μια φορά, εγκαταλείπονται προδομένοι από τις μεγάλες δυνάμεις που τους χρησιμοποίησαν ευκαιριακά. Όπως εκτιμούν αναλυτές, μοναδική τους λύση για να αποφύγουν μια τουρκική επίθεση είναι οι διαπραγματεύσεις με το καθεστώς του Μπασάρ Αλ Άσαντ.

Υπενθυμίζεται πως η κουρδική μειονότητα της Βόρειας Συρίας, μέσα από σκληρές μάχες είχε καταφέρει να θέσει υπό τον έλεγχό της πολλές και κρίσιμες περιοχές. Στις αρχές του πολέμου, το Συριακό καθεστώς για να κερδίσει την υποστήριξή τους είχε υποσχεθεί στους Κούρδους την παροχή μιας μερικής αυτονομίας αν κατάφερναν να προστατέψουν τα εδάφη από τους τζιχαντιστές. Οι Κούρδοι μέσα από τις σημαντικές επιτυχίες τους πίστεψαν πως επιτέλους θα καταφέρουν να υλοποιήσουν το όραμά τους για ένα αυτόνομο κουρδικό κράτος. Μάλιστα είχαν κηρύξει την ντε φάκτο αυτονομία των περιοχών που είχαν υπό τον έλεγχό της, στη βορειοανατολική Συρία. «Πλέον οι πιθανότητες να διατηρηθεί ένας βαθμός αυτονομίας έχουν περιοριστεί σημαντικά», σημειώνει το Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών (CSIS).    

tvxs.gr