Μαθήματα ενσυναίσθησης από ένα νεαρό Παλαιστίνιο

Γράφει ο Tariq Jordan*

Ως ηθοποιός και αφηγητής, θεωρούσα πάντα τον εαυτό μου συμπονετικό και αυτό ήταν κάτι που μου έδινε υπερηφάνεια. Όμως εδώ και λίγα χρόνια συνειδητοποίησα ότι η συμπόνια μου στην πραγματικότητα, ήταν λίγο ελλιπής. Δεν περιελάμβανε όλο το νόημα της λέξης. Η συμπόνια μου, μου επέτρεπε απλώς να παρακολουθώ ως θεατής τη σκηνή όπου εξελίσσονταν οι ανθρώπινοι αγώνες. Ήταν λίγα τα όσα έκανα για τους άλλους. Αυτό που μου έλειπε, ήταν να ενεργοποιήσω ξανά κάτι που είχα ξεχάσει: την ενσυναίσθηση.

Το 2014 ταξίδευα στη Δυτική Όχθη με ένα λεωφορείο στο οποίο ήταν και άλλοι τριάντα νέοι παλαιστίνιοι. Το ταξίδι ήταν γεμάτο μουσική, νταρμπούκες και dabkes (σ.τ.σ. λαϊκός χορός της Μέσης Ανατολής) και με έκανε να αισθάνομαι τελείως απορροφημένος σε αυτό. Ήταν αδύνατο να μην αισθάνεσαι έτσι. Αυτό είναι η ενσυναίσθηση.

Να αισθάνεσαι μαζί με τους άλλους και όχι στη θέση τους. Όμως στην πορεία αυτού του ταξιδιού, η ενσυναίσθηση μετατράπηκε σε σύγχυση. Το λεωφορείο μας έπρεπε να περάσει από ένα οδόφραγμα που φυλάσσονταν από ισραηλινούς στρατιώτες. Πυροβόλησαν με τουφέκι προς τον οδηγό μας, ο οποίος αναγκάστηκε να σταματήσει το λεωφορείο, το οποίο ακινητοποιήθηκε σε απόσταση τριών μέτρων από τα νεότερα μέλη της ομάδας. Καθώς παραμείναμε  στη θέση μας νιώθοντας ανακατεμένοι, εγώ καθόμουν δίπλα σε ένα αγόρι δεκατριών ετών.

Ένας από τους στρατιώτες των δυνάμεων του Ισραηλινού Στρατού εισήλθε στο λεωφορείο και φωνάζοντας μας ζήτησε ταυτότητες, έγγραφα και άδειες. Όπως καθόμασταν αμίλητοι μπροστά στη θέα της κάννης του όπλου του, ο δεκατριάχρονος νεαρός που καθόταν δίπλα μου γύρισε προς το μέρος μου και με ρώτησε αν είμαι εντάξει. Εγώ απλώς κούνησα το κεφάλι μου. Μου χαμογέλασε και είπε: «Μην ανησυχείς, όλα θα πάνε καλά». Ξαφνικά ένιωσα μεγάλη ντροπή. Ντρεπόμουν γιατί ένας τριαντάχρονος άνδρας ενθαρρύνθηκε από ένα δεκατριάχρονο παιδί.

Ο στρατιώτης άρχισε να μετακινείται μέσα στο λεωφορείο. Εκείνη τη στιγμή χρειαζόμουν να νιώσω καλά με τον εαυτό μου. Και τι έκανα λοιπόν; Αναγνώρισα τη συμπόνια μου. Την αισθανόμουν για εκείνο το παιδί που καθόταν δίπλα μου. Υπενθύμισα στον εαυτό μου ότι κανένα παιδί δεν επιτρέπεται να σημαδεύεται από την κάννη ενός όπλου. Θύμισα στον εαυτό μου ότι όλο αυτό ήταν λάθος. Και τελικά θυμήθηκα ότι η συμπόνια μου δεν έκανε τίποτα για εκείνον το δεκατριάχρονο σύντροφό μου.

Το αγόρι εκείνο με κοίταξε ξανά και συνειδητοποίησε ότι ήμουν νευρικός. «Χαμογέλα, θα σε βοηθήσει», μου είπε πριν μου ζητήσει το διαβατήριο μου. Δε δίστασα ούτε στιγμή να δώσω το διαβατήριο μου σε ένα παιδί δεκατριών ετών. Έβαλε το διαβατήριο στην αγκαλιά μου έτσι ώστε να είναι πολύ ορατό και είπε κάτι που με έκανε να συνειδητοποιήσω ότι η συμπόνια μου ήταν μάταιη. «Αυτό είναι κρυπτονίτης, να το θυμάστε». Ο στρατιώτης έφτασε μέχρι τη θέση μου και σημάδεψε με το όπλο του το πρόσωπο του νεαρού μου φίλου, τη στιγμή που το αγόρι επιδείκνυε μία στωικότητα που δεν πίστευα ότι υπήρχε στα παιδιά. Ο στρατιώτης έδωσε ένα χτύπημα στο διαβατήριό μου και συνέχισε. Κρυπτονίτης.

Θυμάμαι συχνά εκείνο το παιδί κάθε φορά που ακούω ειδήσεις για διαμάχες στη συγκεκριμένη περιοχή. Και το μόνο που μπορώ να σκεφτώ είναι: ελπίζω να συνεχίζει να χαμογελά. Τον ευχαριστώ που με βοήθησε να επανενεργοποιήσω τη δική μου ενσυναίσθηση, αλλά και να καταλάβω τί σήμαινε αυτό. Ενσυναίσθηση σημαίνει αδυναμία να κλείσεις τις ειδήσεις, ή να αφήσεις την εφημερίδα όταν τα βάσανα των άλλων είναι τόσο μεγάλα.

Η ενσυναίσθηση δεν βρίσκει θέση στις πολιτικές αίθουσες για να ακουστεί η φωνή της, αλλά κυρίως για να πάρει μέτρα. Ενσυναίσθηση σημαίνει να μην κλείνεις τα μάτια μπροστά στην καταστροφή της αθωότητας της νεολαίας μας, είτε πρόκειται για ένα παιδί που ζει στη Λωρίδα της Γάζας βιώνοντας νυχτερινές αεροπορικές επιθέσεις, είτε για ένα ισραηλινό παιδί που ζει στην περιοχή όπου πέφτουν οι πύραυλοι της Χαμάς. Η ενσυναίσθηση υποχρεώνει τους ηγέτες να μην καταδικάζουν με επιφανειακή συμπόνια, αλλά να αναλάβουν δράση και να σώσουν τα παιδιά μας.

Αυτό το 13χρονο παιδί επέλεξε να νιώσει μαζί μου, αντί να νιώσει για εμένα. Και ήταν ταπεινωτικό για μένα να νιώσω ότι ως ενήλικας δεν είχα αυτή τη δυνατότητα. Όμως ίσως πρέπει να νιώσουμε ταπεινωμένοι μερικές φορές. Γιατί αν ένα παιδί κατέχει αυτή την ποιότητα, τότε χρειάζεται να επανεκπαιδευτούμε ως ενήλικοι. Τα παιδιά επιδεικνύουν ενσυναίσθηση συμμετέχοντας στους αγώνες των άλλων και βοηθώντας τους να βρουν από κοινού μία διέξοδο. Τα παιδιά συνειδητοποιούν ότι η ενσυναίσθηση μας οδηγεί στη θετική δράση. Η συμπόνια, όχι.

*Συγγραφέας και ηθοποιός του θεάτρου, του κινηματογράφου και της τηλεόρασης, αραβικής μουσουλμανικής και ευρωπαϊκής εβραϊκής καταγωγής, είναι συγγραφέας του έργου Ali and Dahlia που παρουσιάζονταν στο Pleasence Theatre του Λονδίνου μέχρι τις 14 Απριλίου, μία παλαιστινο-ισραηλινή ιστορία αγάπης, θυσίας και λύτρωσης που διερευνά την απώλεια της αθωότητας, τη λαχτάρα για τη χαμένη πατρίδα και τις πολιτικές δυνάμεις που διαμορφώνουν τη ζωή μας.

Μετάφραση από τα ισπανικά για την ελληνική Pressenza: Θοδωρής Διαμαντόπουλος.