Εκ παιδείας άρξασθαι…

Γράφει η Ιωάννα Μπλούτη*

Τι παιδεία θέλουμε; Το καίριο ερώτημα σφυρίζει στα αυτιά μας εκκωφαντικά, διαχρονικά, προκαλώντας ζάλη στους policy makers, στους εμπλεκόμενους διαμόρφωσης εκπαιδευτικής πολιτικής, σε όλη την ελληνική κοινωνία.

Με αφορμή την πρόσφατη πρόσκληση της υπουργού Παιδείας για διακομματικό διάλογο, ανακάλεσα στη μνήμη μου την τελευταία φορά που πράγματι είχε διεξαχθεί, έστω με παρατράγουδα, Διάλογος για την Παιδεία. Ηταν το πρώτο εξάμηνο του 2016 που το ΥΠΠΕΘ εγκαινίασε και έθεσε σε λειτουργία ηλεκτρονικό κόμβο υποβολής προτάσεων για μείζονα εκπαιδευτικά θέματα, απευθύνοντας κάλεσμα συμμετοχής τόσο σε σχολικές μονάδες σε επίπεδο συλλογικών οργάνων (σύλλογοι διδασκόντων και σύλλογοι γονέων και κηδεμόνων) όσο και σε επίπεδο μονάδων εκπαιδευτικών.

Επιπροσθέτως ο κόμβος ήταν ανοιχτός σε κάθε πρόταση πολίτη ή φορέα. Πράγματι, ένα «εργαλείο» διαβούλευσης και ανατροφοδότησης για την εκπαιδευτική πολιτική, απλό και εύχρηστο, είχε πάρει σάρκα και ηλεκτρονικά οστά.

Οι θεματικές περιλάμβαναν όλα τα καίρια ζητήματα για τη μάθηση, όπως τα προγράμματα σπουδών, την υποχρεωτική εκπαίδευση, τον ψηφιακό και οπτικοακουστικό εγγραμματισμό, την ειδική αγωγή, την επαγγελματική εκπαίδευση, την τριτοβάθμια εκπαίδευση, την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών κ.ο.κ.

Ο πρόεδρος του Διαλόγου, πανεπιστημιακός καθηγητής Αντώνης Λιάκος, υπογράμμιζε εμφατικά τότε στην εναρκτήρια συζήτηση ότι ο Εθνικός και Κοινωνικός Διάλογος για την Παιδεία είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαίος για να εξασφαλιστεί η μεγαλύτερη δυνατή συναίνεση αλλά και για να αφουγκραστεί τις ανάγκες τις κοινωνίας μέσα από τη δοκιμασία στα χρόνια της κρίσης. Μνημόνευε, επίσης, την ανάγκη για συλλογικό όραμα και τόλμη, για τομές ισάξιες των μεγάλων μεταβολών της εποχής μας. Ηλίου φαεινότερο, το πλαίσιο απαιτήσεων και αναγκών που αποτυπώθηκε τότε παραμένει επιτακτικά ίδιο.

Τι απέγινε άραγε αυτή η πολύ αξιόλογη πρωτοβουλία, εναρμονισμένη με τις απαιτήσεις της σύγχρονης κουλτούρας διακυβέρνησης που πρεσβεύουν τα εγχειρίδια χρηστής διοίκησης και διαμόρφωσης δημόσιων πολιτικών; Φυσικά η περιορισμένη εξάμηνη διάρκεια υπαγορεύει σχεδόν τον πιλοτικό χαρακτήρα του κόμβου ως προς την αξιοποίηση των εκατοντάδων αξιόλογων και εστιασμένων προτάσεων εκπαιδευτικών, γονέων, ακόμα και μικρού αριθμού μαθητών.

Επιστρέφοντας στο σήμερα, σοβαρή πρόκληση συνιστά για την υπουργό να μετουσιώσει τις προθέσεις για διακομματικό διάλογο, για συναίνεση, κεφαλαιοποιώντας και εξελίσσοντας την όποια κουλτούρα διαλόγου αναπτύχθηκε τότε στην εκπαιδευτική και ευρύτερη κοινότητα έστω και εντός στενών χρονικών ορίων.

Εύλογη πρόταση αποτελεί η αξιοποίηση του ηλεκτρονικού κόμβου του Διάλογου για υποβολή προτάσεων, που παραμένει ανενεργός μετά την κατάθεση του πορίσματος τον Ιούνιο του 2016 από τον κ. Λιάκο. Ακόμη, κοιτώντας στο παρελθόν, η λογική θα ήθελε μετά την περιορισμένης διάρκειας μη θεσμοθετημένη διαβούλευση μέσω του Διαλόγου να συνεχιστεί ως θεσμοθετημένη πολιτική, συνιστώντας ένα πολύτιμο εργαλείο επικοινωνίας και ανατροφοδότησης του υπουργού Παιδείας και της Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων, παρακάμπτοντας όσο το δυνατόν τη σκοτεινή διαδρομή των εκπαιδευτικών πολιτικών μέσω των γραφείων μετακλητών, συνδικαλιστών και άλλων του 3ου ορόφου του ΥΠΠΕΘ που συχνά, συχνότατα, λειτουργούν ως φίλτρο κατακράτησης ορθών πολιτικών ρυθμίσεων.

Επιπλέον οι συστάσεις ΟΟΣΑ, Ευρωπαϊκής Επιτροπής και άλλων Διεθνών Οργανισμών, χρόνια τώρα αναδεικνύουν τη σημασία της ενεργού συμμετοχής των πολιτών στη διαμόρφωση πολιτικών, την ανάγκη εκδημοκρατισμού του policy making.

Η νεότερη γενιά των υπουργών στην οποία ανήκει η κ. Κεραμέως θα ήταν ευχής έργο να υιοθετήσει κουλτούρα ουσιαστικού διαλόγου, ανοιχτότητας, χωρίς προκαταλήψεις, με γνώμονα το συμφέρον των πολιτών. Ο κόσμος αυτό επιθυμεί.

Οι ολιγοήμερες δημόσιες διαβουλεύσεις μέσω opengov.gr μόνο προσχηματικά μπορούν να λειτουργήσουν καθώς συνιστούν πρόχειρη, βιαστική αντιμετώπιση μιας σοβαρής κοινωνικής απαίτησης όπως είναι η συμμετοχικότητα στη διαμόρφωση πολιτικής. Πολλώ δε μάλλον, στον ευαίσθητο τομέα της εκπαίδευσης, απαιτείται ένας σταθερός μηχανισμός επικοινωνίας, ένα εργαλείο διαβούλευσης μακράς διαρκείας με συνεχή ανατροφοδότηση για μείζονα θέματα όπως και άλλα μικρότερης σημασίας ζητήματα που προκύπτουν και έχει σημασία να συζητιούνται στο προσκήνιο.

Επίκαιρο αίτημα η ουσιαστική σύνδεση της τέχνης της πολιτικής με την τέχνη του Διαλόγου χάριν Παιδείας. Να σχηματοποιηθεί η ελπίδα διαμόρφωσης κατάλληλου πλαισίου όπου οι συζητήσεις περί παιδείας δεν θα εγκλωβίζονται σε επιδερμικές προσεγγίσεις μην αγγίζοντας το βάθος των εκπαιδευτικών ζητημάτων. Ενας τόπος εκπαιδευτικής πολιτικής, όπου οι αποφάσεις θα αφουγκράζονται τις ανάγκες της εκπαίδευσης και θα είναι αντάξιες. Challenge.

* εκπαιδευτικός, μέλος υποεπιτροπών Εθνικού και Κοινωνικού Διαλόγου για την Παιδεία 2016