Αν κάνεις το βήμα είσαι αλλού. Και άλλος

Του Κώστα Βαξεβάνη

Στην ταινία “Το μετέωρο βήμα του πελαργού” του Θόδωρου Αγγελόπουλου, ο Ηλίας Λογοθέτης ο οποίος υποδύεται το ρόλο του έλληνα αξιωματικού, σηκώνει το πόδι του πάνω από τη γραμμή που αποτελεί το σύνορο Ελλάδας-Τουρκίας και λέει στο στρατιώτη που τον συνοδεύει: “σε αυτή τη μπλέ γραμμή τελειώνει η Ελλάδα. Αν κάνω ένα βήμα είμαι αλλού”. Τις περισσότερες φορές, ένα βήμα, μια λεπτομέρεια, καθορίζουν την διαφορετική ποιοτική κατάσταση στα πράγματα και στην πολιτική και στη ζωή των ανθρώπων. Μετά από αυτό το βήμα, παύεις να είσαι στην κατάσταση που ήσουν και δεν σε χωρίζουν πια μερικά εκατοστά, αλλά  μια άλλη κατάσταση.

Στη δική μου θεώρηση, η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα, έκανε το βήμα που την τοποθέτησε σε μια άλλη πλευρά. Δεν ξέρω αν είναι το μοιραίο βήμα, αλλά είναι μια άλλη κατάσταση.

Θέλω να ξεκαθαρίσω απ την αρχή, πως δεν θεωρώ πως επειδή αυτή η κατάσταση είναι ένα ακόμη σκληρό μνημόνιο, ο Αλέξης Τσίπρας έγινε ένας Σαμαράς ή ένας Βενιζέλος. Δεν πιστεύω δηλαδή πως ο Τσίπρας επέλεξε το μνημόνιο για την πολιτική του διάσωση ή για να μοιράσουν αυτός και οι φίλοι του, σε φίλους, τη Δημόσια περιουσία της χώρας. Οι επιλογές του έγιναν γιατί πιστεύει πως κάθε άλλη επιλογή ήταν αδιέξοδη και επιζήμια. Αλλά οι επιλογές δεν παύουν να είναι συγκεκριμένου είδους και με συγκεκριμένα αποτελέσματα. Δεν παύουν επίσης να βαραίνουν συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων και να ικανοποιούν μια Ευρώπη που νομιμοποιεί το βιασμό μόνο και μόνο επειδή το θύμα δεν μπορεί να κάνει αλλιώς.

Ο δρόμος που ακολούθησε η κυβέρνηση έγινε από ένα σημείο και μετά μονόδρομος.  Γνωρίζω πολύ καλά πως η ιστορία δεν γράφεται με τα “αν” αλλά με τα “όταν”. Πιστεύω πως στην πολιτική δεν υπάρχουν στιγμιαία λάθη. Υπάρχουν λάθη που δημιουργήθηκαν συστηματικά και άλλα που εμφανίστηκαν ως μοναδική αλήθεια γιατί αποτελούσαν τη διέξοδο των ανθρώπων που τα έκαναν. Όχι όμως και της χώρας.

1.    Η νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του Ιανουαρίου ήταν ένα σοκ για την συντηρητική Ευρωπαική Ένωση. Αυτό φάνηκε από το Eurogroup της 20ης Φεβρουαρίου. Οι έμπειροι των αγορών δεν ήξεραν πώς να χειριστούν μια ριζοσπαστική κυβέρνηση που οι κινήσεις της μπορούσαν ανά πάσα στιγμή να κινητοποιήσουν όλο και μεγαλύτερες ομάδες ανθρώπων έτοιμων να συγκρουστούν με την ολιγαρχία και τη διαφθορά. Αυτό το διαβατήριο προς την επιτυχία και την απειλή, ο ΣΥΡΙΖΑ το κατέθεσε γρήγορα. Δεν υποχώρησε από το ριζοσπαστισμό του αλλά προσπάθησε να απολογηθεί στις προεκλογικές κατηγορίες που του απέδιδαν πως θα αποτελέσει μια κυβέρνηση ακραίων αριστερών που θα καταστρέψει τα πάντα. Παραδόξως ο ΣΥΡΙΖΑ έκανε ό,τι μπορούσε για να μην είναι όσα τον κατηγορεί ο ΔΟΛ παρά για να είναι όσα ήθελε ο κόσμος.

2.    Ο ΣΥΡΙΖΑ αντί να εφαρμόσει το δόγμα τους σοκ απέναντι στη διαπλοκή και την διαφθορά, αντί να επιδείξει στους πολίτες αλλά και τους δανειστές ποιά είναι η δύναμή του και από πού εκπορεύεται, επέμενε να δείχνει μια ανεκτικότητα που είτε προερχόταν από την απειρία είτε από τη γοητεία του νεοπλουτισμού της εξουσίας . Πήγε έτσι στις διαπραγματεύσεις με λογιστικούς όρους, χωρίς να ρίχνει στο τραπέζι τη σκιά της πολιτικής του δύναμης που ήταν αναγκαία για να μην αποτελεί η διαπραγμάτευση διαδικασία συνθηκολόγησης.

3.    Η αδυναμία του να επιδείξει πολιτική αποφασιστικότητα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα πρόσωπα που αποτέλεσαν την ομάδα εξουσίας.Έδειξαν ανικανότητα να διοικήσουν και αντικαστέστησαν το κυβερνητικό έργο με εμφανίσεις στα κανάλια και θεωρίες για την Οικονομία. Μεγάλη ομάδα αυτών των ατόμων ήταν λογικό να μην προτάξουν τον ριζοσπαστισμό ως όπλο, αφού ήταν άνθρωποι του παλιού συστήματος που εγκατέλειψαν έγκαιρα το παλιό πλοίο που βούλιαζε για να εγκατασταθούν παντού στη Διοίκηση, ακόμη και στου Μαξίμου. Ο ρόλος αυτών των ανθρώπων ως συμβούλων, στην πραγματικότητα ήταν μια συνεχή προσγείωση από τους αιθέρες των οραμάτων στο επίπεδο του υπόγειου φόβου. Επιζούσαν επειδή δημιουργούσαν ως δήθεν τεχνοκράτες και ειδικοί, το φόβο για το χειρότερο. Αυτοί οι άνθρωποι είναι ξένοι και με τον κομματικό ΣΥΡΙΖΑ αλλά και με τον κοινωνικό ΣΥΡΙΖΑ που απαιτεί να αλλάξει η κοινωνία

4.    Η διαπραγματευτική τακτική αποδείχθηκε ακατάλληλη. Η συνεχής καθυστέρηση έδωσε τη δυνατότητα στους δανειστές να διαβάσουν τις αδυναμίες και τις προθέσεις της ελληνικής πλευράς. Κατάλαβαν πως έχουν να κάνουν με ανθρώπους που αγωνιούν να επιδείξουν μια καλή συμφωνία και όχι ανατροπή απ την οποία θα μπορούσαν να φοβούνται. Οι παράγοντες της διαπραγμάτευσης εγκλωβίστηκαν στο μέσο που ήταν η διαπραγμάτευση, ξεχνώντας το σκοπό που ήταν μια άλλη Ελλάδα. Αγωνιούσαν για μια καλή ανακοίνωση συνεργασίας από τους δανειστές, που ακόμη και όταν γινόταν ανατρέπονταν από διαρροές και δηλώσεις αξιωματούχων. Η διαπραγμάτευση αποκόπηκε από την κοινωνική της δυναμική και έγινε υπόθεση γραφείου και φιλοδοξιών. 

5.    Πάνω απ όλα ήταν μια διαπραγμάτευση στην οποία όσα λέγονταν από την ελληνική πλευρά, όσο απειλητικά και αν ακούγονταν δεν είχαν υπόβαθρο. Όπως ακριβώς συμβαίνει και με τις ερωτικές σχέσεις, για να καταλάβει η άλλη πλευρά πως δεν έχεις κανένα ενδιαφέρον γι αυτή, πρέπει να το πιστέψεις εσύ ο ίδιος. Η ελληνική πλευρά όχι μόνο δεν πίστευε τις απειλές της αλλά φρόντιζε να τις ακυρώνει. Ο αντίπαλος φροντίζει να σε ενοχοποιεί με αυτά που φοβάται. Ο ΣΥΡΙΖΑ ενοχοποιήθηκε πολύ γρήγορα με κατηγορίες αντιευρωπαισμού από τους αντιπάλους. Προκειμένου να  δείξει πως δεν είναι αντιευρωπαϊστής, απολογήθηκε στο «ευρώ» και την πάση θυσία παραμονή στην ευρωζώνη. Απώλεσε έτσι το βασικότερο όπλο που ήταν και ο φόβος των αντιπάλων.Την πιθανότητα εξόδου και το τεράστιο κόστος. Ξέροντας πως θα παλέψει για να μην κατηγορηθεί για έξοδο από το ευρώ, τον εγκλώβισαν στη διαπραγμάτευση με μοναδικό κριτήριο το ευρώ. Το λάθος ήταν διπλό: έγιναν προβλέψιμοι και συνέβαλαν στη δημιουργία των φοβικών που σχετίζονταν με το δίλημμα ευρώ ή δραχμή που αποδυνάμωσε την κοινωνική απαίτηση και τα όριά της.

6.    Στην αντιπαράθεση αυτή στα πλαίσια ενός σαβουάρ βιβρ ή φόβου απέκρυψαν ποιοί είναι οι διαπραγματευτές. Ενώ στο διεθνή τύπο υπήρχαν διαρροές που συκοφαντούσαν την ελληνική διαπραγματευτική ομάδα, η ελληνική τακτική παρουσίαζε τους γκάκστερς της Ευρώπης ως ευρωπαίους εταίρους για να μην κατηγορηθεί για αντιευρωπαϊκή φρασεολογία. 

7.    Στη συνθηκολόγηση έπαιξαν ρόλο και οι εσωκομματικοί παράγοντες. Πολύ γρήγορα, άνθρωποι που διακατέχονταν από πολιτική δειλία βαφτίστηκαν σώφρονες και μετριοπαθείς μόνο και μόνο γιατί επικαλούνταν τον μέσο όρο της ηρεμίας και της αδιατάρακτης πολιτικής. Την ίδια ώρα η κοινωνία ήθελε και θέλει ακριβώς το αντίθετο.Ξεκαθάρισμα με τους δυνάστες της. Κάποιοι να τιμωρηθούν. Φως σε όσα έχουν γίνει. 

Δίπλα στους πολιτικά δειλούς απέκτησαν υπόσταση οι γραφειοκράτες της αδιάλυπτης αριστεροσύνης. Αντιλαμβανόμενοι τον εαυτό τους ως καθρέφτη των εργαζόμενων, αν και οι ίδιοι δεν υπήρξαν ποτέ, δεν κατάλαβαν  τι είναι η πολιτική πολύ περισσότερο τι είναι εξουσία. Συνέχισαν να είναι αντιπολίτευση στην ίδια την κυβέρνηση. Ανάμεσά τους, συνιστώσες του τίποτα, πολιτικοί της γκρίνιας, επαναστάτες του ουζερί. Οι πιο αποτυχημένες και διαπλοκόμενες επιλογές στη Διοίκηση επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ έγιναν  από αυτούς ακριβώς, τους κατά τα άλλα συνεπείς της ιδεολογίας.

8.    Δεν υπήρξε καμιά σοβαρή ανάλυση που να απαριθμούσε τα σενάρια και να περιέγραφε λύσεις. Από ένα σημείο και μετά,το ευρώ ήταν ένα κομματικό ταμπού, και οι αξιωματικές πολιτικές διαβεβαιώσεις για το ευρώ, πήραν θέση δίπλα στα κομματικά εικονίσματα. Δεν υπήρξε καμιά ανάλυση για το τι σημαίνει εθνικό νόμισμα, ποιά είναι τα συν και τα πλην και τι δυνατότητες υπήρχαν μέσα από αυτό. Έτσι όταν τραβήχτηκε από τους εταίρους το χαλάκι του Grexit , ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν ανέτοιμος και η κοινωνία ακόμη περισσότερο.

9.    Η βιολογική κόπωση των ανθρώπων που συμμετείχαν στην διαπραγμάτευση και του ίδιου του πρωθυπουργού ήταν ένα ακόμη στοιχείο του παιχνιδιού. Οι πρωταγωνιστές κουράστηκαν από τα συνεχή πισωγυρίσματα, αδυνατούσαν να επεξεργαστούν τα δεδομένα και τελικώς εγκλωβίστηκαν σε ένα προβληματισμό όπου τίποτα δεν ήταν σταθερό αλλά κυρίως βάσιμο.

10.    Η τελευταία πράξη ήταν αυτή που οδήγησε στην τραγωδία. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπόρεσε να αξιοποιήσει το πολιτικό μήνυμα του 62% . Το μετέφρασε ως «μη ρήξη» αλλά δεν ανέλυσε τα στοιχεία της υποστήριξης στο πρόσωπο του Αλέξη Τσίπρα. Η αδιαλαξία των δανειστών εντοπίστηκε και από τα ξένα μέσα ενημέρωσης το βράδυ πριν την συμφωνία. Το περιβάλλον ήταν πολύ περισσότερο πολιτικοποιημένο μετά το δημοψήφισμα και την εμφάνιση Τσίπρα στο Ευρωκοινοβούλιο. Οι απαιτήσεις των δανειστών χαρακτηρίστηκαν εκτρωματικές από το ίδιο το Spiegel. Ο Αλέξης Τσίπρας θα μπορούσε να αποχωρήσει από τις διαπραγματεύσεις ως ο πρωθυπουργός με το 62% που επιχειρεί να το σεβαστεί και να το αφουγκραστεί. Τότε ναι ίσως να είχαμε μια δραματική κατάσταση αλλά και έναν ήρωα που θα μπορούσε να πείσει τον λαό του για όσα λέει. Θα είχαμε πλέον μια κατάσταση που δεν διαχώριζε με βάση τα κόμματα αλλά με την ανάγκη του πατριωτικού καθήκοντος. Αυτό το πατριωτικό χρέος είναι η κόκκινη γραμμή πίσω από την οποία έπρεπε να οχυρωθεί η χώρα πέρα από κάθε άλλη κόκκινη γραμμή. 

Θεωρώ βέβαιο πως ο Αλέξης Τσίπρας θα επιχειρήσει να βρει τα κοινωνικά ισοδύναμα για να αντισταθμίσει αυτά που πρέπει να πληρώσουν τα κοινωνικά στρώματα τα οποία θεωρητικά προστατεύει. Να ξεμπερδέψει δηλαδή με τη διαπλοκή, το μαύρο χρήμα, τους διεφθαρμένους μιντιάρχες. Αυτό όμως δεν θα λύσει το πρόβλημα του χρέους της χώρας, ούτε και τη φύση της σχέσης με την Ευρωπαική Ένωση. Ο Τσίπρας οφείλει να επεξεργαστεί σχέδιο απεγκλωβισμού της χώρας από τη μέγγενη που ονομάζεται λειτουργία της Ευρωπαικής Ένωσης. Η διαπραγμάτευση και ιδιαίτερα τα τελευταια 24ωρα, απέδειξαν πως είναι ένα κλαμπ εκβιαστών και αδίστακτων τύπων που θεωρούν πρώτο εχθρό τους τη Δημοκρατία. Η δήλωση του Αλέξη Τσίπρα «αποφύγαμε το Grexit» , δεν αντιπροσωπεύει όσα ο ίδιος αντιπροσωπεύει πολιτικά. Αν ο σκοπός ήταν να αποφύγουμε το Grexit, θα μπορούσε να το κάνει επιτυχώς και ο Βενιζέλος σε λιγότερο χρόνο. Ένα από τα πράγματα που πρέπει να διαφυλάξει ο Τσίπρας είναι να μην περάσει αλλού και γίνει άλλος στην προσπάθεια να δικαιολογήσει τις επιλογές του. 

Πηγή