Επίσκεψη-σταθμός του Ομπάμα στην Κούβα

O πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα έφθασε στην Κούβα για μια ιστορικής σημασίας επίσκεψη, με την οποία ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στις σχέσεις Ουάσιγκτον και Αβάνας έπειτα από δεκαετίες έντασης μεταξύ των δύο πρώην αντιπάλων του Ψυχρού Πολέμου.

«Πώς πάει, Κούβα;» έγραψε ο Αμερικανός πρόεδρος στον ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης Twitter καθώς το προεδρικό αεροσκάφος προσγειωνόταν στο διεθνές αεροδρόμιο Jose Marti της Αβάνας.

 Στο αεροδρόμιο υποδέχθηκαν τον Ομπάμα και την οικογένειά του λίγοι αλλά ενθουσιώδεις κάτοικοι, ενώ άλλοι παρακολούθησαν την αυτοκινητοπομπή από μπαλκόνια και αυλές. Στην Αβάνα, μια μικρή ομάδα Κουβανών που περίμενε παρά την τροπική βροχή και αυστηρά μέτρα ασφάλειας φώναζαν "Βίβα Ομπάμα, Βίβα Φιντέλ", καθώς ο πρόεδρος και οι οικογένειά του έφευγαν μετά από το γεύμα σε εστιατόριο μια φτωχογειτονιά.

Η τριήμερη επίσκεψη, η πρώτη από αμερικανό πρόεδρο στην Κούβα σε 88 χρόνια, είναι το επιστέγασμα ενός διπλωματικού ανοίγματος που ανακοινώθηκε από τον Ομπάμα και τον πρόεδρο της Κούβας Ραούλ Κάστρο τον Δεκέμβριο του 2014, θέτοντας τέλος σε μια αποξένωση που ξεκίνησε όταν η κουβανική επανάσταση έδιωξε μια φιλοαμερικανική κυβέρνηση το 1959.

"Είναι μια ιστορική ευκαιρία να έρθω άμεσα σε επαφή με τον λαό της Κούβας, είπε ο Ομπάμα στο προσωπικό της πρεσβείας των ΗΠΑ που άνοιξε ξανά πρόσφατα, ενώ είχαν συγκεντρωθεί σε ξενοδοχείο, στην πρώτη στάση του προέδρου από την άφιξή του το απόγευμα της τοπικής ώρας.

Ο Ομπάμα, που εγκατέλειψε μια μακροχρόνια αμερικανική πολιτική προσπάθειας απομόνωσης της Κούβας, θέλει να καταστήσει την αλλαγή της πολιτικής του μη αναστρέψιμη ακόμα και αν κερδίσει τον Λευκό Οίκο ένας ρεπουμπλικάνος στις εκλογές της 8ης Νοεμβρίου.

Ωστόσο παραμένουν σημαντικά εμπόδια στην πλήρη αποκατάσταση των σχέσεων, και οι κριτικοί του προέδρου στο ίδιο κόμμα των δημοκρατικών θεωρούν την επίσκεψη πρόωρη. Αμερικανοί αξιωματούχοι παραδέχονται ότι η επίσκεψη μπορεί να μη φέρει άμεσες παραχωρήσεις από την Κούβα όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα και την οικονομική απελευθέρωση.

Χθες ένας θεατής φώναξε, "Κάτω ο αποκλεισμός", αναφερόμενος στο αμερικανικό εμπάργκο που ισχύει τα τελευταία 54 χρόνια και είναι η κυριότερη πηγή εκνευρισμού για τους Κουβανούς. Ο Ομπάμα, που απάντησε στην κραυγή σηκώνοντας το δεξί του χέρι, έχει ζητήσει από το κογκρέσο την άρση του αλλά αυτό έχει εμποδιστεί από υψηλά ιστάμενους ρεπουμπλικάνους.

Τονίζοντας το ιδεολογικό χάσμα που συνεχίζει να υπάρχει μεταξύ της Ουάσιγκτον και της Αβάνας, η αστυνομία της Κούβας, με την υποστήριξη εκατοντάδων διαδηλωτών υπέρ της κυβέρνησης, διέλυσαν την πορεία μιας σημαντικής ομάδας διαφωνούντων, τις Γυναίκες στα Λευκά, συλλαμβάνοντας 50 άτομα λίγες ώρες πριν την άφιξη του αμερικανού προέδρου.

Ο Ομπάμα έφτασε το Διεθνές Αεροδρόμιο Χοζέ Μαρτί της Αβάνας στο προεδρικό αεροπλάνο, το Air Force One, με την σφραγίδα του αμερικανού προέδρου να διακοσμεί το κυρίως μέρος του σκάφους, μια εικόνα που θα φάνταζε απίστευτη ακόμα και μέχρι πρόσφατα στο νησί, που βρίσκεται μόνο 145 χιλιόμετρα από τις ακτές της Φλόριντα.

Τον υποδέχθηκε ο υπουργός Εξωτερικών της Κούβας Μπρούνο Ροντρίγκεζ, ενώ η επίσημη τελετή υποδοχής του θα γίνει σήμερα όταν ο Ομπάμα συναντήσει τον Κουβανό πρόεδρο στο προεδρικό μέγαρο.

Οι αμερικανοί αξιωματούχοι δεν φάνηκαν να εκπλήσσονται από την απουσία του Κάστρο από την υποδοχή στο αεροδρόμιο, παρότι είχε προσωπικά υποδεχθεί τον Πάπα Φραγκίσκο τον Σεπτέμβριο. Ο Ομπάμα θα έχει συνομιλίες με τον Κάστρο, αλλά όχι τον αδερφό του Φιντέλ, και θα μιλήσει σε επιχειρηματίες σήμερα. Θα συναντηθεί ιδιωτικά με διαφωνούντες, θα απευθυνθεί στον κουβανικό λαό ζωντανά από τα κρατικά μέσα και θα παραστεί σε φιλικό παιχνίδι μπέιζμπολ αύριο.

Μαζί με την σύζυγό του Μισέλ, τη μητέρα της και τις δύο κόρες του Μαλία και Σάσα, ο Ομπάμα περιόδευσε στη γειτονιά της εποχής της αποικιοκρατίας και ξεναγήθηκε στον καθεδρικό ναό του 18ου αιώνα από τον καρδινάλιο Χάϊμε Ορτέγκα, ο οποίος έπαιξε ένα ρόλο σε κρυφές συνομιλίες που οδήγησαν στην προσέγγιση πριν από 15 μήνες.

Η οικογένεια Ομπάμα γευμάτισε στο εστιατόριο Σαν Κριστομπάλ, ιδιοκτησίας ενός Αφρο-Κουβανού που ανήκει σε σχέδιο επιφυλακτικού ανοίγματος προς την ιδιωτική πρωτοβουλία από τότε που ο Φιντέλ Κάστρο παρέδωσε την ηγεσία στον αδερφό του το 2008.

Ενας Αμερικανός Πρόεδρος βλέπει έναν Κάστρο

Η τελευταία φορά που πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών εν ενεργεία πάτησε στο έδαφος της Κούβας ήταν το 1928, όταν ο Κάλβιν Κούλιτζ έφτασε με πολεμικό πλοίο. Από την προσέγγισή τους, οι δύο χώρες έχουν συνάψει συμφωνίες σε τηλεπικοινωνίες και σε αεροπορικά δρομολόγια. Ο Ομπάμα έχει χρησιμοποιήσει τις εκτελεστικές εξουσίες της προεδρίας για να χαλαρώσει τους περιορισμούς σε εμπόριο και ταξίδια για να προωθήσει τις σχέσεις με την Κούβα, που αποτελεί μια από τις προτεραιότητες εξωτερικής πολιτικής του μαζί με την συμφωνία πυρηνικών με το Ιράν.

Η Κούβα εξακολουθεί να διαμαρτύρεται για τον αμερικανικό έλεγχο της ναυτικής βάσης του όρμου Γκουαντάναμο, ο οποίος ξεκίνησε με συμφωνία μίσθωσης το 1934. Η Κούβα αμφισβητεί την σημερινή ισχύ της σύμβασης ενώ ο Ομπάμα έχει δηλώσει ότι δεν σκοπεύει να συζητήσει το θέμα. Η Αβάνα διαφωνεί επίσης με την υποστήριξη των ΗΠΑ στους διαφωνούντες και με την εκπομπή σημάτων αντικομμουνιστικών εκπομπών ραδιοφώνου και τηλεόρασης στην Κούβα.

Μιλώντας σε δημοσιογράφους, ο υπουργός Εξωτερικού Εμπορίου και Επενδύσεων Ροντρίγκο Μαλμιέρκα Ντιάζ είπε πριν την άφιξη του αμερικανού προέδρου ότι οι κινήσεις του Ομπάμα "είναι στη σωστή κατεύθυνση" αλλά πρόσθεσε ότι "δεν μπορούμε να φτάσουμε το επίπεδο κανονικών σχέσεων ενώ εξακολουθεί να ισχύει ο αποκλεισμός" του νησιού.

Δεν αναμένεται πρόοδος σε βασικά θέματα στην συνάντηση του Ομπάμα με τον Κάστρο σήμερα, ή στο επίσημο δείπνο το βράδυ. Αντίθετα, το σημαντικότερο σημείο αναμένεται να είναι η ομιλία του Ομπάμα στους Κουβανούς σε ζωντανή μετάδοση από την κουβανική τηλεόραση αύριο.

Αμερικανοί τουρίστες στην Αβάνα 

Όπως επισημαίνει ο Μπερτ Χόφμαν στην DW «τον τελευταίο ενάμιση χρόνο έχουν γίνει περισσότερα από ότι τα τελευταία πενήντα χρόνια. Εύκολα βλέπετε τη διαφορά στην Αβάνα με τους αμερικανούς τουρίστες να βρίσκονται παντού στην πόλη. Η τουριστική κίνηση συμβάλλει στην ανάπτυξη της οικονομίας, αλλά η αρνητική πλευρά είναι προφανώς ότι αυξάνονται οι κοινωνικές ανισότητες, καθώς τα χρήματα που φέρνουν οι αμερικανοί τουρίστες από το Μαϊάμι μένουν στο κέντρο της Αβάνας ή άλλους τουριστικούς προορισμούς, αλλά δεν κατανέμονται ισομερώς. Αυτό θα δημιουργήσει και κοινωνικές εντάσεις, αλλά προς το παρόν οι προσδοκίες είναι υψηλές: οι Κουβανοί ελπίζουν ότι θα αρχίσει να κυκλοφορεί το δολάριο και θα έρχεται όλο και περισσότερος κόσμος…»

Aλλάζει η Κούβα πορεία; 

Όλα αυτά δεν σημαίνουν όμως ότι η Κούβα θα αλλάξει πορεία. Το αντίθετο ακριβώς ήθελε να υποδηλώσει ο Ράουλ Κάστρο απονέμοντας την υψηλότερη τιμητική διάκριση του κομμουνιστικού καθεστώτος στον πρόεδρο της Βενεζουέλας Νίκολας Μαντούρο την Παρασκευή, δηλαδή μόλις 48 ώρες πριν φτάσει στο νησί ο Μπαράκ Ομπάμα. Σύμφωνα με τον ίδιο τον Κάστρο, το σκεπτικό της βράβευσης ήταν ότι με «νοημοσύνη και σθένος» ο Μαντούρο κατάφερε να προβάλει αντίσταση απέναντι στην επιθετική πολιτική των Αμερικανών. Η αλήθεια είναι ότι η «άνοιξη» στις σχέσεις ΗΠΑ-Κούβας δεν αναιρεί τις απαιτήσεις της Αβάνας απέναντι στην Ουάσιγκτον. Μία από τις απαιτήσεις αυτές, η διαγραφή της Κούβας από τη λίστα χωρών που υποστηρίζουν την τρομοκρατία, έχει ήδη εισακουστεί από τον Μάιο του 2015. Απομένουν τώρα τα πιο «δύσκολα» αιτήματα: ο τερματισμός των εμπορικών κυρώσεων, η αποχώρηση των Αμερικανών από τη βάση του Γκουαντάναμο, καθώς και η καταβολή αποζημιώσεων για την οικονομική απομόνωση του παρελθόντος. Κατά τον Χόφμαν, πρόκειται για «μαξιμαλιστικές απαιτήσεις» της Αβάνας, τις οποίες όμως πρέπει να διατυπώσει ο Ραούλ Κάστρο, ώστε να δείξει ότι κρατάει ψηλά το λάβαρο της «επανάστασης».

Πηγή