Κάτι δεν πάει καλά στην Ευρώπη...

Του Γιάννη Παντελάκη

Το 2010 η Ευρωπαϊκή Ένωση έβαλε έναν στρατηγικό στόχο, να μειώσει την επόμενη δεκαετία το επίπεδο φτώχειας των πολιτών που ζουν στις χώρες της. Βρισκόμαστε ήδη στο 2016 και όλα τα στοιχεία δείχνουν πως συμβαίνει το αντίθετο. Ενώ το 2010 το σχετικό ποσοστό φτώχειας στο συνολικό πληθυσμό της Ένωσης ήταν 23,8% (αρκετά μεγάλο) έφτασε στο 24,4%. Σε απόλυτους αριθμούς, αυτό σημαίνει πως 122 εκατ. Ευρωπαίοι πολίτες απειλούνται από τη φτώχεια και την κοινωνική περιθωριοποίηση. Περίπου ο ένας στους τέσσερις. Σίγουρα κάτι δεν πάει καλά στην Ευρώπη.

Η εξάπλωση της φτώχειας, δεν αφορά μόνο χώρες σαν τη δική μας, τη Ρουμανία ή τη Βουλγαρία. Προχθεσινή είδηση μας πληροφορεί πως περισσότεροι από ένας στους τέσσερις Ιταλούς (το 28,7%) κινδυνεύει να βρεθεί σε κατάσταση ένδειας ή κοινωνικού αποκλεισμού. Την ίδια ημέρα, μαθαίνουμε (με βάσει στοιχεία της Ευρωπαϊκής Στατιστικής υπηρεσίας), ότι στην Γερμανία υπολογίζεται ότι περίπου 13,4 εκατ. άνθρωποι ζουν κάτω από το μέσο επίσημο όριο της φτώχειας. Και οι αυτές χώρες, είναι οικονομικά ισχυρές, δεν συμβαίνει το ίδιο για μεγάλο αριθμό των πολιτών τους.

Τα στοιχεία της Eurostat (του περασμένου Φεβρουαρίου) αναφέρουν πως το ποσοστό κινδύνου φτώχειας αυξήθηκε στις χώρες της Ε.Ε. το 2013 και το 2014. Και σε χώρες της ευρωζώνης και εκτός αυτής. Σε πέντε χώρες (Ρουμανία, Ισπανία, Ελλάδα, Βουλγαρία, Εσθονία) τα ποσοστά είναι ιδιαίτερα αυξημένα. Σε κάποιες άλλες (Τσεχία, Νορβηγία, Ισλανδία), οι σχετικοί κίνδυνοι είναι μικρότεροι. Η Ευρώπη των μεγάλων ανισοτήτων είναι παρούσα.

Τα δημοψηφίσματα και οι εκλογικές αναμετρήσεις που έχουν γίνει σε διάφορες-κυρίως ισχυρές-χώρες της Ε.Ε. δείχνουν ότι τα ποσοστά ευρωσκεπτικισμού έχουν αυξηθεί θεαματικά. Για διάφορους λόγους συνέβη αυτό, ένας από αυτούς ο προαναφερόμενος που αφορά στην επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου μεγάλων ποσοστών του πληθυσμού. Το δεδομένο αυτό (και προφανώς όχι μόνο, η ξενοφοβία παίζει επίσης σημαντικό ρόλο) εκμεταλλεύονται μεγάλες λαϊκιστικές ή ακροδεξιές εκφράσεις που υπόσχονται στους πολίτες καλύτερες ημέρες. Παρ' ότι είναι δεδομένο πως αυτές δεν θα έρθουν με την ανάληψη των κυβερνήσεων από τέτοιες δυνάμεις.

Ο φόβος και η ανασφάλεια (όχι μόνο για οικονομικά ζητήματα) αποτελούν τα οχήματα μέσα από τα οποία αυτές οι δυνάμεις αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερα ερείσματα. Το δημοκρατικό έλλειμμα και η αίσθηση των πολιτών ότι οι αποφάσεις των Βρυξελλών δεν παίρνουν υπόψη τις ανάγκες τους, επηρεάζουν επίσης. Το οικοδόμημα της Ε.Ε. αμφισβητείται από τους ίδιους τους πολίτες της.

Σε μια εκτίμηση για την χρονιά που έρχεται το Bloomberg προβλέπει νέα αρνητικά γεγονότα. (το Bloomberg είχε προβλέψει και το Brexit και την εκλογή του Τράμπ). Για το 2017 προβλέπει νέα άνοδο ακροδεξιών και λαϊκιστικών κομμάτων σε χώρες της Ευρώπης. Εκτιμά ότι θα κερδίσει η Λεπέν τις εκλογές στη Γαλλία με μεγάλες πιθανότητες εξόδου από το ευρώ, επικράτηση του λαϊκιστή Γκρίλο στην Ιταλία, μέχρι και για την Γερμανία εκφράζει την πεποίθηση ότι η Μέρκελ θα χάσει τις εκλογές.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ένα οικοδόμημα στο οποίο επένδυσαν πολλοί και αναμφισβήτητα είχε θετικές πτυχές κρατώντας την ήπειρο μακρυά από πολέμους και τους πολίτες της με αυξημένη συγκριτικά με το παρελθόν κοινωνική προστασία, κινδυνεύει με κατάρρευση όπως επισημαίνουν ακόμα και κορυφαίοι πολιτικοί. Είναι αργά άραγε για να μη συμβεί αυτό;