Μέρες του μακρινού 1981

 

γράφει ο Παντελής Κυπριανός*

  

 

Αλλαγή ήταν το σύνθημα που ηλέκτριζε την ατμόσφαιρα στις αρχές του 1980 στην Ελλάδα, αντίθετα με τη συντηρητικοποίηση στον αγγλοσαξονικό κόσμο. Η εκλογή Μιτεράν στη Γαλλία, στις 10 Μαΐου 1981, έκανε τον στόχο πιο απτό. Ολα στροφιλίζονταν γύρω από αυτόν τον οραματικό στόχο. Μικρή απόκλιση, δηλωτική της κυριαρχίας του οραματικού στόχου, το ΚΚΕ, που διακήρυσσε την «Πραγματική Αλλαγή» και επεδίωκε το 17% για να μπει στη «δεύτερη κατανομή».

 

Τα κόμματα έτοιμα, περισσότερο το ΠΑΣΟΚ και το ΚΚΕ. Νέα Δημοκρατία και σχηματισμοί του «κέντρου» αμήχανα ανέμεναν το μοιραίο. Οι ακμάζουσες νεολαίες σε θέση μάχης στα προάστια. Οι μη Αθηναίοι του Παντείου στα νότια προάστια. Κουκάκι, Καλλιθέα, Νέος Κόσμος, Νέα Σμύρνη, οι Ρηγάδες. Ανταμώναμε με τους ΚΝίτες και τους ΠΑΣΟΚονεολαίους, συναγωνιστές και ανταγωνιστές συνάμα. Σπάνια ανταμώναμε και με τους πρώτους ΟΝΝΕΔίτες, αστόπαιδα κατά τεκμήριο, καλά παιδιά τότε, λίγο πριν τους Κένταυρους και τους Ρέιντζερς.

 

Μία βδομάδα πριν από τις εκλογές άρχισε η μαζική μετακίνηση ετεροδημοτών προς επαρχία. Για να ψηφίσουμε –πρώτη μου ψήφος– και να μεταφέρουμε το μήνυμα της πρωτεύουσας. Με λεωφορείο του ΠΑΣΟΚ, 8 ώρες ταξίδι για Ηγουμενίτσα. Αυτονόητα τζάμπα. Θέση 51, για καλή μου τύχη στο 52 ο Θωμάς, ΚΝίτης στην ΑΣΟΕΕ. Οι άλλοι 50 ψηφοφόροι-σταυροφόροι της Αλλαγής. 17% μου έλεγε ο Θωμάς, πανδαιμόνιο οι υπόλοιποι με πράσινες σημαίες, να διαφωνούν στα περισσότερα, να μονιάζουν μόλις βλέπαμε τα μισογεμάτα λεωφορεία της Ν.Δ., να αλαλάζουν στο αντίκρισμα των πολυάριθμων και γεμάτων «πράσινων» λεωφορείων.

Μέρα των εκλογών, σούρουπο. Αναρίθμητα οχήματα κάθε τύπου, με πράσινες σημαίες προς όλες τις κατευθύνσεις με τελικό προορισμό τα γραφεία του ΠΑΣΟΚ και την τότε κεντρική πλατεία. Δίπλα στους χιλιάδες «πράσινους» στην Ηγουμενίτσα, ΚΚΕδες λίγο αμήχανοι, και στην άλλη πλευρά καμιά δεκαριά ΚΚΕεσωτερικάκηδες ακόμη πιο αμήχανοι. Χαρμολύπη. Για την Αλλαγή και το δικό μας αποτέλεσμα. Ούτε ο Λεωνίδας.

 

Ενθουσιασμός και όνειρα. Μέχρι και πρόταση να γίνω αστυνομικός για να «εκδημοκρατίσουμε τα Σώματα Ασφαλείας». Ονειροπόλοι φοιτητές, αυτά μας ηχούσαν παράταιρα, για άλλους ήταν ευκαιρίες ζωής. Με τον χρόνο ο ενθουσιασμός κατακάθισε, κάποια σημαντικά έγιναν, τα όνειρα αμβλύνθηκαν, τα έπνιξε σιγά σιγά ο ρεαλισμός, η σκληρή καθημερινότητα, οι εξωγενείς καταναγκασμοί. Η Μεταπολίτευση κορυφώθηκε περίπου στα 1985, αφήνοντας, όπως κάθε σημαντικό συμβάν, ιδιαίτερα όταν διαρκεί, το στίγμα της.

 

Και νά μας σήμερα. Λίγες οι ομοιότητες. Εν μέρει ευτυχώς. Η Ιστορία, είπε ο Μαρξ, επαναλαμβάνεται σαν φάρσα. Κάποια ασφαλώς έμειναν. Τότε μάθαμε την αμφίπλευρη διεύρυνση. Το επαναλαμβάνουν σήμερα Ν.Δ. και ΣΥΡΙΖΑ. Το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛΛ., λίγο πιο ανθεκτικό, μοιάζει με την Ενωση Δημοκρατικού Κέντρου (ΕΔΗΚ), ανήμπορο να κλείσει την πόρτα εξόδου δεξιά και αριστερά του.

 

Οι διαφορές πολύ περισσότερες. Από τα όνειρα για πλάτεμα της δημοκρατίας και Αλλαγή, είμαστε, χάρη στον «φιλελεύθερο» Κυρ. Μητσοτάκη, στη χειρότερη εκδοχή της Μεταδημοκρατίας. Αστυνομία ακόμη και στα Πανεπιστήμια, εκλογές με τον κηδεμόνα μας, με κοινή λίστα και ηλεκτρονικά – να μην ξεχάσουμε αλήστου μνήμης καθεστώτα. Οσο για τα κόμματα; Η Ν.Δ. του Κυρ. Μητσοτάκη θυμίζει περισσότερο Αγία Οικογένεια με «μαφιόζικες» πρακτικές και λιγότερο αυτήν του πράου Γ. Ράλλη, που δεν ήθελε «ου» αλλά είχε την ατυχία να είναι ο πρωθυπουργός του αιματοκυλίσματος της πορείας του Πολυτεχνείου το 1980. Κάποιοι στον ΣΥΡΙΖΑ φαντασιώνουν το ΠΑΣΟΚ του 1980 σε βάρος ενίοτε των αξιακών καταβολών του, λησμονώντας ότι η Ιστορία είναι παράγωγο πρωταρχικά των μαζών και της συνάντησης του κόμματος με τα αιτήματα των καιρών και όχι αυτοαναφορικών κλειστών ομάδων. Οσο για το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛΛ., προσπαθεί να επιβιώσει όντας λίγο από τα κατά καιρούς ΠΑΣΟΚ: του 1970, του 1990, του 2010.

 

Πολλοί αναπολούν νοσταλγικά το 1981. Αλλοι το θεωρούν ρίζα του κακού, των κρίσεων, της ιδεολογικής μας προσκόλλησης στο παρελθόν. Το δεύτερο κακό μετά το Πολυτεχνείο. Δυστυχώς για τους δεύτερους η Ιστορία δεν είναι ένα ποτάμι που συνεχίζει τον ρου της αυτόματα και αέναα. Την Ιστορία τη φτιάχνουν οι άνθρωποι, με συγκεκριμένα οικονομικο-κοινωνικά χαρακτηριστικά και συμφέροντα. Αν αλλάζει προς το καλύτερο ή το χειρότερο, είναι θέμα δικό τους και του περιβάλλοντος στο οποίο δρουν και κινούνται. Η Ιστορία, αντίστροφα, ως βίωμα, εμπειρία και μνήμη βαραίνει στη δράση μας. Μένει να θυμόμαστε, να εμπνεόμαστε από τα καλύτερα, χωρίς να τα θεωρούμε θέσφατα.

 

* Καθηγητής Νεότερης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών