Bail in, bail out και bail in ξανά

Του Γιώργου Σταθάκη*

Η ευρωπαϊκή διαχείριση της κρίσης ξεκίνησε με μια απλή συνταγή το 2009. Η Ε.Ε. θα προσέφερε κάποιους πόρους για τη διάσωση των τραπεζών και από εκεί και πέρα κάθε χώρα θα έπρεπε να διαχειριστεί την εθνική της κρίση, τόσο του δημόσιου χρέους όσο και των τραπεζών, με τους δικούς της τελικά πόρους. Με άλλα λόγια, δεν θα υπήρχε καμία αναδιανομή πόρων σε ευρωπαϊκό επίπεδο και δεν θα υπήρχε καμία διάσωση εθνικής οικονομίας με ευρωπαϊκούς πόρους. Αυτό ήταν το bail in.

Η ιδέα αυτή προσέφερε τότε 28 δισ. στις ελληνικές τράπεζες, και μόλις εμφανίστηκε η κρίση του ελληνικού δημόσιου χρέους, η απάντηση στην πρώτη συνάντηση Μέρκελ με Παπανδρέου ήταν ότι η Ελλάδα «θα τα κατάφερνε μόνη της». Η ιδέα του bail in δεν είχε διάρκεια, καθώς με την κλιμάκωση της κρίσης από τα τέλη του 2009 η στρατηγική αυτή θα έπρεπε να εγκαταλειφθεί. Με την Ελλάδα εγκαινιάστηκε η δεύτερη περίοδος, αυτή του bail out, ή της διάσωσης των εθνικών οικονομιών.

Φτιάχτηκε ένας θεσμός που θα διαμεσολαβούσε ανάμεσα στις αγορές και τα προβληματικά κράτη, o EFSF, ο οποίος με εγγυήσεις, και όχι τα δημόσια χρήματα των ισχυρών οικονομιών, θα δανειζόταν χρήματα από τις αγορές και θα τα δάνειζε στις προβληματικές χώρες, με αντάλλαγμα ένα μνημόνιο, κατά κανόνα βίαιης προσαρμογής των δημόσιων οικονομικών, της περικοπής δηλαδή των μισθών και των συντάξεων και της αύξησης κατά κανόνα της έμμεσης φορολογίας.

Η στρατηγική του bail out, και τα 550 δισ. αρχικά και τα 800 δισ. στη συνέχεια του EFSF, έφτασε με τη σειρά της στα όριά της πολύ σύντομα. Η Ελλάδα, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία μπορούσαν να εξυπηρετηθούν από τη διαδικασία αυτή, αλλά η κρίση στην Ισπανία και στην Ιταλία καθιστούσε τη στρατηγική αυτή προβληματική. Η ένταξη στο μνημόνιο των μεγάλων οικονομιών του Νότου δεν ήταν εύκολη υπόθεση.

Η Ισπανία αρνήθηκε το μνημόνιο και συμβιβάστηκε με λιγότερα χρήματα, μόλις 100 δισ. για τις τράπεζες. Η Ιταλία, από την άλλη, ευνοήθηκε από τη δεύτερη και βασική πολιτική, αυτήν της παροχής ρευστότητας από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Η πολιτική αυτή είχε χρησιμοποιηθεί από την αρχή, με ευνοϊκές χρηματοδοτήσεις προς την Ελλάδα και την Ιρλανδία. Στη συνέχεια η πολιτική αυτή επικεντρώθηκε κυρίως στην Ιταλία, με την κατοχύρωση τεράστιων πιστώσεων, ύψους 1 τρισ., το οποίο τερμάτισε τις πιέσεις των αγορών προς την Ιταλία και σταθεροποίησε την κατάσταση. Η πολιτική αυτή συντηρεί τη ρευστότητα στις «καλές» τράπεζες με χαμηλό επιτόκιο και τις πιο προβληματικές με το σύστημα ELA, το οποίο έχει υψηλότερο επιτόκιο. Με την κρίση της Κύπρου η πολιτική της Ε.Ε. περνάει σε μια τρίτη και καθοριστική φάση. Το Eurogroup αποφάσισε τη χρεοκοπία μιας τράπεζας. Αυτό αποτελούσε το απόλυτο ταμπού, καθώς η χρεοκοπία της Lehman Brothers το 2008 εγκαινίασε την παγκόσμια οικονομική κρίση και έκτοτε κάθε κατάρρευση τράπεζας ενεργοποιούσε άμεσα κάποιο μηχανισμό κρατικοποίησής της ή απορρόφησής της από άλλες τράπεζες αφήνοντας άθικτους τους καταθέτες και τους ομολογιούχους των τραπεζών, με τη ζημία να την υφίστανται οι μέτοχοι και οι φορείς διάσωσης.

Με την Κύπρο η στρατηγική του bail out συνδυάζεται με μια επαναδιατύπωση του bail in, η οποία ουσιαστικά επαναφέρει το κόστος της διάσωσης σε εθνική βάση. Η νέα αυτή στρατηγική πρέπει να συνδυαστεί με την απόφαση περί τραπεζικής ενοποίησης του Ιουνίου του 2012, η οποία «πάγωσε» προσωρινά από τη Γερμανία, αλλά σταδιακά θα προχωρήσει μέχρι το 2014 και θα ολοκληρωθεί το 2017/18.

Η ενοποίηση αυτή, η οποία θεωρητικά θα αναλάβει την απορρόφηση των μεμονωμένων περιπτώσεων κατάρρευσης των τραπεζών και θα εγγυάται τη σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος, καλείται όμως από τη Γερμανία να προχωρήσει μόνο όταν έχουν εξυγιανθεί σε εθνική βάση τα τραπεζικά συστήματα, με οτιδήποτε συνεπάγεται αυτό.

Αυτό οριοθετεί η απόφαση για την Κύπρο, η οποία μεταφέρει τη διάσωση μιας τράπεζας αδιακρίτως σε μετόχους, ομολογιούχους και καταθέτες. Η τρίτη φάση εγκαινιάζει μια νέα πρωτόγνωρη διαδικασία, όπου δίπλα στα διαφοροποιημένα επιτόκια δανεισμού κάθε χώρας θα υπάρχουν και διαφοροποιημένα επιτόκια δανεισμού για κάθε μεμονωμένη τράπεζα στην ευρωζώνη, διαδικασία με απρόβλεπτες αποσταθεροποιητικές παρενέργειες στο σύνολο του τραπεζικού συστήματος και κυρίως στην ίδια την πραγματική οικονομία.

Η νέα τρίτη φάση εγκαινιάζει τη χειρότερη δυνατή περίοδο διαχείρισης της οικονομικής κρίσης στην Ε.Ε. Η Κύπρος αποτέλεσε την αρχή μιας νέας καταστροφικής πολιτικής που θέτει σε κίνδυνο όχι μόνο τις χώρες της περιφέρειας αλλά και του κέντρου. Κατά παράδοξο τρόπο, οι αγορές χρήματος μπορεί να αποτελέσουν τον κύριο αντίπαλο αυτής της νέας σχιζοφρενικής ιδέας.

 …………………………………………………………….

* Βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ

http://www.efsyn.gr