Ταξίμ 1977 – Ταξίμ 2013: δύο πραξικοπήματα, ένα πυρηνικό εργοστάσιο, ένα χρυσωρυχείο, ένα φράγμα, μια γέφυρα κι ένα πάρκο δρόμος

Μα πότε γίναν όλ’ αυτά στην Κωνσταντινούπολη»; Με ρωτάνε οι γνωστοί και οι φίλοι. «Κι όλ’ αυτά για ένα πάρκο; Πριν λίγες μέρες εκεί δεν ήσουν; Κατάλαβες τίποτα»;

Της Αιμιλίας Βουλβούλη

Η αλήθεια είναι ότι το είχα καταλάβει δέκα χρόνια πριν. Όταν έκανα έρευνα σχετικά με το κίνημα ενάντια στην κατασκευή της τρίτης γέφυρας του Βοσπόρου και ένας ‘πληροφορητής’ μου (όπως είθισται να αποκαλούμε τα υποκείμενα της έρευνας μας οι κοινωνικοί ανθρωπολόγοι) μου είχε πει: «Αυτοί (οι ακτιβιστές ενάντια στην κατασκευή της γέφυρας) θα αντιδρούσαν έτσι κι αλλιώς. Δεν αντιδρούν στην κατασκευή της γέφυρας. Αντιδρούν ενάντια στα πάντα γιατί είναι αριστεροί».

Δίκιο είχε ο άνθρωπος! Είναι ανήσυχοι αυτοί οι αριστεροί! Δεν κάθονται ήσυχοι ποτέ! Γι’ αυτό και στους φίλους και τους γνωστούς που με ρωτάνε αυτές τις μέρες, απαντώ πως αυτό που συμβαίνει στην Ταξίμ δεν ξεκίνησε πριν πέντε μέρες. Δεν ξεκίνησε πριν δύο χρόνια, όταν δημιουργήθηκε η «Πλατφόρμα Ταξίμ» ως δράση ενάντια στην ανάπλαση της συμβολικής, για το συλλογικό φαντασιακό των Τούρκων, αυτής πλατείας. Δεν ξεκίνησε καν τη δεκαετία του 1990, όταν οι ‘δομές πολιτικών ευκαιριών’ μετά το «βελούδινο», όπως ονομάστηκε, πραξικόπημα του 1997, νομιμοποίησαν πολιτικά και ισχυροποίησαν θεσμικά την προστασία του περιβάλλοντος και τη συλλογική δράση που αναφέρεται σε αυτό.  Είχε ξεκινήσει πολύ πιο πριν, και υπήρχε παντού, σε όλη τη χώρα.

Ξεκίνησε κάπου εκεί στη δεκαετία του 1960, όπως και σ’ άλλα μέρη του κόσμου, και διεκόπη βάρβαρα στις 12 Μαρτίου του 1971 από το στρατιωτικό πραξικόπημα, το οποίο στόχευε στην διάλυση της «επικίνδυνης αριστερής κουλτούρας» που εξαπλώνονταν στη χώρα. Όμως αυτή δε διαλύθηκε. Ναι, το πλήθος διαλύθηκε την Πρωτομαγιά του 1977 στη γνωστή πλατεία, όταν δεκάδες διαδηλωτές δολοφονήθηκαν. Όμως και πάλι η αριστερά δεν έσβησε. Το καίριο χτύπημα έγινε στις 12 Σεπτεμβρίου του 1980, στο επόμενο στρατιωτικό πραξικόπημα. Εκατοντάδες χιλιάδες αριστεροί και προοδευτικοί ακτιβιστές, πολιτικοί, απλοί πολίτες δολοφονήθηκαν, φυλακίστηκαν, μετανάστευσαν. Όντως, αυτό το πραξικόπημα φάνηκε να διαλύει κάθε προοδευτική απόχρωση στη χώρα.

«Δεν υπάρχει αριστερά στην Τουρκία»· φράση που ακούγεται δεκαετίες τώρα από τους «πραγματικούς αριστερούς» της Ελλάδας και άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Και τι είναι η αριστερά; Αντικείμενο, που χαλάει και το πετάς; Μήπως έχει κάποιος το copy-right; Ναι, τα αριστερά κόμματα και οι αριστερές οργανώσεις απαγορεύτηκαν τότε. Αλλά και επί Χούντας στην Ελλάδα το ίδιο είχε συμβεί. Σταμάτησε να υπάρχει η αριστερά; Κι ο Τσάβες φυλακίστηκε το 1992. Ηττήθηκε, ναι. Έχασε μια μάχη. Εξαφανίστηκε; Το αντίθετο. Δυνάμωσε. Έτσι και στην Τουρκία. Ηττήθηκε τότε η αριστερά. Όμως εξαφανίστηκε; Όχι. Υπήρχε παντού. Στο κίνημα ενάντια στις κατεδαφίσεις του Πέρα, εκεί στη δεκαετία του 1980. Ναι, μετά το πραξικόπημα! Κίνημα μέσα στη χούντα. Μέσα στην πιο μαύρη νύχτα. Στο κίνημα του Ακκουγιού, στο κίνημα ενάντια στη λειτουργία του χρυσωρυχείου της Περγάμου, στο κίνημα ενάντια φράγματα του Ιλισού και του Τούντζελι, στην εξέγερση της Ανατολίας, στο Αρναβούτκιοϊ και στην πρωτοβουλία ενάντια στην τρίτη γέφυρα του Βοσπόρου.  

Κι όλα αυτά τα κινήματα ήταν κινήματα ριζοσπαστικά, κινήματα που τη ριζοσπαστικοποίησή τους ευνόησε η πολύ σκληρή καταπίεσή τους, όπως θα έλεγε ο Sidney Tarrow.  Και ήρθαν οι πρώτες νίκες, για το φράγμα του Ιλισού, για την τρίτη γέφυρα. Νίκες μικρές, αλλά ουσιαστικές. Mε πισωγυρίσματα, αλλά νίκες. Νίκες το αποτύπωμα των οποίων βλέπουμε σήμερα στην Ταξίμ. Γιατί όχι, dεν γίνονται όλ’ αυτά για ένα μικρό πάρκο. Όπως μου είπε ένας άλλος πληροφορητής –από εκείνους του αριστερούς–, δέκα χρόνια πριν: «Δεν πρόκειται απλώς για τη γέφυρα. Πρόκειται για τη δημοκρατία. Κάποια στιγμή αυτό το κράτος πρέπει να αρχίσει να λαμβάνει υπόψη του τη γνώμη του λαού του».

Αυτό ζητάει η Ταξίμ αυτές τις τελευταίες μέρες. Αυτό που ζητάνε δεκαετίες τώρα αυτοί οι ανήσυχοι αριστεροί, αυτοί οι «συγκεντρωμένοι και αφοσιωμένοι πολίτες που μπορούν ν’ αλλάξουν ακόμα και τον κόσμο», όπως έλεγε η M. Mead. Αυτοί που υπήρχαν τελικά παντού και δημιούργησαν τους όρους της κατά Touraine ‘ιστορικότητας’ στην οποία εγγράφεται η κοινωνική αλλαγή. Γιατί η Ταξίμ θ’ αποτελέσει για άλλη μια φορά σύμβολο για την αλλαγή. «Δεν ξέρω τι θα συμβεί αύριο! Αλλά σήμερα είναι μια καινούρια μέρα και είμαστε όλοι και όλες καινούριοι άνθρωποι», γράφει ο διαδικτυακός φίλος Kivanç.

Δεν ξέρω πόσοι είναι οι νεκροί μέχρι αυτή τη στιγμή που γράφω αυτό το κείμενο. Οι πληροφορίες αλλάζουν διαρκώς. Το σίγουρο είναι ότι υπάρχουν νεκροί και πολλοί τραυματίες αλλά ο κόσμος δε φεύγει. «Τώρα ο φόβος έχει ηττηθεί», συνεχίζει ο Kivanç. «Μάθαμε να υψώνουμε τη φωνή μας όταν θυμώνουμε». Γιατί αυτό έκανε η αριστερά που «δεν υπήρχε» στην Τουρκία τόσα χρόνια. Έμαθε το λαό να υψώνει τη φωνή του όταν θυμώνει. Ψιθυριστά στην αρχή, μέχρι πριν πέντε μέρες που δυνάμωσε κι έγινε εκκωφαντική: «Αντίσταση», «Ελευθερία», «Δημοκρατία». 
Η Αιμιλία Βουλβούλη είναι Επίκουρη Καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Φατίχ
http://www.rednotebook.gr/