ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΟ ΕΥΡΩ, ΒΓΗΚΑΜΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΟ - Πέτα την Ελλάδα από το τρένο

Οι αυτοκινητόδρομοι, οι πλοιοκτήτες και η ιδιωτικοποίηση νίκησαν το τρένο, με την Ελλάδα να παραμένει αποκομμένη από την Ευρώπη 

Η Ελλάδα εγκαταλείπει το πιο οικολογικό και αναπτυξιακό μέσο μεταφοράς: το τρένο. Εδώ και λίγο καιρό καταργήθηκαν τα δρομολόγια που ένωναν τη Θεσσαλονίκη με την ηπειρωτική Ευρώπη μέσω Βελιγραδίου και Σόφιας και με την Ασία μέσω Κωνσταντινούπολης. Είχε προηγηθεί η κατάργηση δρομολογίου από Αθήνα. Είναι, λέει, για να γίνει πιο «ελκυστικό» το προϊόν ΟΣΕ και να πουληθεί. Η χαρά των ΚΤΕΛ αλλά και των κατασκευαστών «ασφάλτου».

Την ώρα που προσφέρονται νέα προγράμματα Interrail για φτηνά ταξίδια με τρένο παντού, χωρίς όριο ηλικίας, η Ελλάδα υψώνει μόνη γύρω της αυτό το νέο τείχος, εμποδίζοντας την πρόσβαση όσων θα ήθελαν να την περιλάβουν στα ταξίδια τους. Δοκιμάσαμε μια πολυήμερη διαδρομή: Αθήνα – Θεσσαλονίκη – (πούλμαν) – Σκόπια – Βελιγράδι – Βουδαπέστη – Βιέννη – Μόναχο – Φρανκφούρτη – Νυρεμβέργη – Στουτγάρδη – Παρίσι – Βρυξέλλες – Κολονία – Μόναχο και επιστροφή με ένα πολλαπλό εισιτήριο Global. Σε ορισμένες χώρες -και ειδικά σε νυχτερινές κουκέτες- χρειάζεται για να γίνει κράτηση με ένα ποσό που δεν ξεπερνάει τα 4 ευρώ. Η μοναδική θετική έκπληξη στην αθλιότητα του παρατημένου σιδηροδρόμου του ΟΣΕ είναι το έμψυχο δυναμικό του και ειδικά ο φοβερός Σωτήρης, ο μοναδικός υπάλληλος που εργάζεται στα «διεθνή» εκδοτήρια της οδού Σίνα και πληροφορεί τους ταξιδιώτες, Ελληνες και ξένους, για τις εναλλακτικές λύσεις στα δρομολόγια.

Για όσους ενδιαφέρονται για ένα περιπετειώδες αλλά διασκεδαστικό ταξίδι με τρένο στην Ευρώπη, το καλό νέο είναι ότι υπάρχει λύση και μάλιστα φτηνή. Το λεωφορείο του ΟΣΕ από Θεσσαλονίκη σε πάει στη Σόφια να συναντήσεις τον πολιτισμό του τρένου. Υπάρχει και πουλμανάκι ιδιωτικής εταιρείας από Θεσσαλονίκη προς Σκόπια (καθημερινά) ή προς Βελιγράδι (δύο φορές τη βδομάδα). Εισιτήρια πολλαπλών διαδρομών με τρένο εκδίδονται ακόμα στην Ελλάδα, οπότε μπορεί κάποιος να επιλέξει τη διαδρομή της αρεσκείας του. Το ταξίδι ξεκινάει με τα παλιότερα και πιο παραδοσιακά αργά τρένα των Βαλκανίων για να καταλήξει στα μοντέρνα και γρήγορα ευρωπαϊκά τρένα.

Της Λαρίσης ο σταθμός

Από εδώ αναγκαστικά θα αρχίσει το ταξίδι του ο Αθηναίος ταξιδιώτης, με το καλά διατηρημένο και καθαρό Intercity, για Θεσσαλονίκη και με μεγάλη έκπτωση αν έχει Interrail. Ο σταθμός είναι σε καλύτερη κατάσταση από τα προηγούμενα χρόνια, αλλά ο ταξιδιώτης είναι αναγκασμένος να κουβαλάει τα μπαγκάζια του στις σκάλες της υπόγειας διάβασης ή να διασχίζει τις γραμμές. Χαριτωμένη εικόνα: οι επιβάτες περνούν τις γραμμές κάτω από την επιγραφή: «Μην περνάτε από τις γραμμές». Η διαδρομή αρχίζει με τον «καρβουνιάρη». Η φύση καταφέρνει να κρύβει τα πεταμένα σκουπίδια, ακόμα και στα βουνά του Μπράλου, τα εγκαταλειμμένα σπίτια, τους σταθμούς που δεν λειτουργούν και τις ημιτελείς γέφυρες. Και τα ποτάμια με απορρίμματα, ενώ στη διαδρομή πολλά δέντρα κομμένα, έτοιμα για καυσόξυλα. Στον Δομοκό αλλάζουμε μηχανή, μια και από εκεί μέχρι τη Θεσσαλονίκη έχει ανακαλυφθεί ο ηλεκτρισμός. Παλιότερα υπήρχε ηλεκτροκίνηση και από την Αθήνα μέχρι την Τιθορέα, αλλά κλάπηκαν τα καλώδια και δεν βρέθηκε ακόμα κάποιος φορέας να τα αντικαταστήσει. Ο σταθμός της Θεσσαλονίκης υποφέρει ακόμα (από το 2005) με τα έργα του μετρό, προσφέρει ωστόσο αρκετές ευκολίες στον ταξιδιώτη (διαθέτει κυλιόμενες, λόκερ για ολιγόωρη τοποθέτηση αποσκευών κ.λπ.) Εδώ το ταξίδι «κόβεται» μαζί με το τρένο. Αναγκαστικά συνεχίζουμε με πούλμαν για Σκόπια.

Τα σύνορα με τα Βαλκάνια

Πρώτη εικόνα στα σύνορα Ευζώνων – Γευγελής οι τεράστιες διαφημιστικές ταμπέλες των καζίνων που μαγνητίζουν τα βράδια πολλούς συμπολίτες μας. Η διαδρομή προς την πόλη των Σκοπίων είναι ευχάριστη, με τον Βαρδάρη να κυλάει ορμητικά δίπλα στον δρόμο. Εδώ έχουν επιλέξει μια διαφορετική λύση αντί για μια πανάκριβη εθνική οδό. Εχουν διατηρήσει δύο επαρχιακούς δρόμους (δύο λωρίδων) που απέχουν ο ένας από τον άλλον μετατρέποντάς τους σε δρόμους μιας κατεύθυνσης. Είναι φτηνότερο αλλά και ασφαλέστερο, μια και αποκλείει τις μετωπικές συγκρούσεις. Το όριο ταχύτητας είναι δεδομένο για όλους, ακόμα και για τους «γκαζιάρηδες» Ελληνες οδηγούς. Στον σταθμό των Σκοπίων φτώχεια έντονη, σε μια περιοχή που απέχει μόλις πέντε λεπτά με αυτοκίνητο από το κέντρο της πόλης. «Δεν υπάρχει ζωή στη Μακεδονία», μας λέει ο νεαρός ταξιτζής σε σπασμένα αγγλικά. «Ζηλεύω εσάς στην Ελλάδα, όπου οι άνθρωποι διεκδικούν, φωνάζουν, πάνε στη Βουλή. Εμείς εδώ περιμένουμε τη μοίρα μας. Στην Ελλάδα έχει καλό ποδόσφαιρο και μεγάλους δρόμους».

Το βραδινό τρένο για το Βελιγράδι παλιό και πολύ αργό. Εχει μόνο δεύτερη θέση και κουκέτες έξι ατόμων (χωριστά άνδρες και γυναίκες). Ξημερώνοντας, το φως επιτρέπει να δούμε τα μικρά χωριά της Σερβίας με όλα τα σπίτια στο ίδιο ύψος, «ήσυχα» στο μάτι. Στην είσοδο της πόλης υψώνονται οι παλιές εργατικές πολυκατοικίες της Γιουγκοσλαβίας του Τίτο, καταθλιπτικές, όμως συντηρημένες. Το μεγάλο ποτάμι περνάει κάτω από σιδερένιες γέφυρες, ενώ ψαρόβαρκες είναι αγκυροβολημένες κατά μήκος και πολλοί ψαράδες στις όχθες, δείγμα ότι το ποτάμι παραμένει καθαρό και ζωντανό. Ο σταθμός του Βελιγραδίου είναι καλά διατηρημένος, ενώ στους πλακόστρωτους πεζόδρομους του κέντρου δεν βλέπει κανείς ούτε ένα πλακάκι κατεστραμμένο. Ούτε ένα αυτοκίνητο πάνω σε πεζοδρόμιο για να το καταστρέψει. Περνάς και τα αυτοκίνητα κοκαλώνουν στις διαβάσεις πεζών και μέσα σου λυπάσαι, ζηλεύεις που στις 7 το πρωί όλοι οι δρόμοι είναι πλυμένοι και πεντακάθαροι. Το ξημέρωμα στο Βελιγράδι θυμίζει σκηνή του Κουστουρίτσα, ενώ κοιτάζοντας στην πλατεία Δημοκρατίας το παλιό ξενοδοχείο «Μόσχα» νομίζεις ότι όπου να ’ναι θα δεις τον Μπρέζνιεφ να κατεβαίνει τη σκάλα.

Η αυτοκρατορία παραμένει

Επόμενος σταθμός Βουδαπέστη, με τρένο ουγγαρέζικο κι ένα υπερμοντέρνο τσέχικο βαγόνι. Το τρένο ανήκει κατά κανόνα στη χώρα προορισμού. Ο συρμός φτάνει μέχρι Μόσχα. Το μόνο αρνητικό (που αργά ανακαλύψαμε) ήταν ότι δεν υπήρχε μέσα ούτε νερό για τις περίπου οκτώ ώρες του ταξιδιού. Τα βαγόνια παλιά αλλά ευρύχωρα και πεντακάθαρα. Λίγο μετά το Βελιγράδι τελειώνουν τα βουνά. Βλέπεις μόνο πεδιάδες, δάση, λιβάδια και χωράφια. Οι ενδιάμεσοι σταθμοί πολύ φροντισμένοι, δείγμα ότι το τρένο είναι μέσα στη ζωή τους. Είναι το σίγουρο και φτηνό μέσο που επιτρέπει να συνεχίζουν οι άνθρωποι τη ζωή τους στην επαρχία διατηρώντας την επικοινωνία τους με τα κέντρα.

Τα πολλά χωριά και οι μικρές πόλεις στη διαδρομή μοιάζουν. Διώροφα (το πολύ) σπίτια και κεραμιδοσκεπές. Τα δάση πάντα χωριστά. Ακολουθούμε το ποτάμι και την ομορφιά του, γεμάτο πάπιες, κύκνους και πουλιά. Η κοίτη του ποταμού πλαταίνει και φτάνει πάνω από τα 100 μέτρα σε πολλά σημεία. Φτάνουμε στη μεγάλη βιομηχανική πόλη Νόβισαντ. Ο Σέρβος ελεγκτής που μας λυπήθηκε βοήθησε να κατέβουμε για λίγα λεπτά στον σταθμό για να πάρουμε ένα καφέ, νερό μαζί με μια παράξενη πίτα. Πλησιάζουμε στο βορειότερο σημείο της Σερβίας και… επιτέλους βλέπουμε στην άκρη λίγα σκουπίδια, κυρίως μπουκάλια μπίρας. Οι πομόνες στα χωράφια ήταν όλες κλειστές. Αυτό το παρατηρήσαμε σε όλες τις χώρες. Ολα τα ποτίσματα γίνονται βράδυ.

Το τρένο σταματάει για να περάσει ένας ποδηλάτης σε αφύλαχτη διάβαση. Περνάμε από χώρους υγειονομικής ταφής σκουπιδιών μακριά από κατοικημένες περιοχές (περίπου δέκα λεπτά με το τρένο). Φτάνουμε στα σύνορα και αλλάζουμε μηχανή. Οι Ούγγροι αστυνομικοί ελέγχουν τα διαβατήρια με ηλεκτρονικά μηχανήματα μέσα στο τρένο.

Στη Σερβία, τον σανό τον στοιβάζουν σε μεγάλους κύβους, ενώ στην Ουγγαρία προφανώς με κάποιο μηχάνημα τον τυλίγουν σαν χαλί, στο μέγεθος ενός βαρελιού. Πανύψηλες λεύκες σε όλη τη διαδρομή, ενώ στις απέραντες εκτάσεις βόσκουν πρόβατα, μοσχάρια, αγελάδες και άλογα. Τα δάση είναι σαν φούντες μέσα στα λιβάδια. Ο ουρανός είναι καταγάλανος και οι γραμμές των αεροπλάνων… ψεκάζουν κι εδώ τους κατοίκους! Τα αγροτόσπιτα και οι μικρές φάρμες είναι περιποιημένες σαν ψεύτικες παιδικές εικόνες. Οι επαρχιακοί σταθμοί διαθέτουν ακόμα και δέκα γραμμές για επιβατικά και φορτηγά τρένα. Πάνω από τρεις ώρες το τοπίο παραμένει ίδιο με παραταγμένες λεύκες στις πεδιάδες. Εκτάσεις με μπαμπάκια και περιφραγμένες καλλιέργειες με χρωματιστά σκιάχτρα. Λίμνες, ποτάμια και χωριά δίπλα στα λιβάδια, χωριά φτωχά, κρίνοντας από τα αυτοκίνητα, τα απλωμένα ρούχα και τα έπιπλα στις αυλές, όλα με περιβόλια. Ακόμα και τα νεκροταφεία είναι σχεδόν συμμετρικά, με παρόμοιους τάφους, χωρίς υπερβολές. Το τρένο έχει την ιδιότητα να βλέπει τις ομορφιές και τις ασχήμιες μιας χώρας πολύ πολύ κοντά. Καλύτερη εικόνα από τις εθνικές οδούς που συνήθως απέχουν από τις κατοικημένες περιοχές και πολύ καλύτερη από τα αεροδρόμια που βρίσκονται πάντα μακριά, σε κάποια «αποστειρωμένη» έκταση. Το τρένο συνήθως διασχίζει τις πιο φτωχές συνοικίες, ενώ οι σταθμοί βρίσκονται σε υποβαθμισμένες γειτονιές, ακόμα κι αν είναι κοντά στο κέντρο. Είδαμε τη φτώχεια με τα διαφορετικά της πολιτιστικά πρόσωπα, σε όλες τις πόλεις της διαδρομής μας. Ο εμπορικός σταθμός της Βουδαπέστης λίγο πριν από τα προάστια είναι τεράστιος. Δεξιά κι αριστερά υπάρχουν ειδικά προστατευτικά για τον θόρυβο μέχρι και τον κεντρικό σταθμό. Ολες οι πολυκατοικίες (όχι πάνω από 4 ορόφους) έχουν κεραμοσκεπές. Πουθενά κεραίες τηλεόρασης.

Εδώ οι εργατικές πολυκατοικίες στα προάστια είναι βαμμένες με ζωηρά χρώματα και δεν δίνουν την ίδια καταθλιπτική εικόνα όπως του Βελιγραδίου. Ο σταθμός στη Βουδαπέστη είναι εκπληκτικός αρχιτεκτονικά με το φως να περνά από τα τζάμια στον θόλο. Η εξυπηρέτηση (με υπαλλήλους) των διεθνών διαδρομών είναι ανοιχτή 24 ώρες το εικοσιτετράωρο, όμως το μοναδικό εστιατόριο κλείνει στις 8 το βράδυ, το ίδιο και τα ανταλλακτήρια συναλλάγματος. Τα σάντουιτς με γύρο πάντως ξενυχτάνε! Οποιος φτάσει στη Βουδαπέστη και δεν αποφασίσει να μείνει εκεί έστω για μία μέρα χάνει μια μοναδική εμπειρία. Μια «αυτοκρατορική» πόλη. Φτηνές και τέλειες συγκοινωνίες, αρχιτεκτονικά αριστουργήματα. Οι γέφυρες των ποταμών είναι μαγικές εικόνες, ειδικά τη νύχτα, ενώ οι πολλοί άστεγοι βρίσκουν καταφύγιο στις ζεστές σκεπαστές στοές της πόλης. Ποδήλατα παντού και υπαίθριες μουσικές σε πολλά σημεία στο κέντρο.

Συναντήσαμε μια μικρή διαδήλωση οικολόγων με κρουστά και με αίτημα να μην καταστραφεί από εξόρυξη ένας πανέμορφος βιότοπος. Ηξεραν μάλιστα και για την Ιερισσό. Το παράξενο με τα κτίρια της πόλης είναι ότι είναι απολύτως διατηρημένα χωρίς αναπαλαίωση ή ανακατασκευή. Είδαμε δύο γιγάντια εργοτάξια που επισκευάζουν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο και στην παραμικρή του λεπτομέρεια ένα πρώην ανάκτορο. Οι τουρίστες μιλιούνια, διασκορπισμένοι παντού. Επόμενος σταθμός με νυχτερινό παλιό αλλά πλήρως εξοπλισμένο τρένο -μέσω Βιέννης- το Μόναχο.

Στους ισχυρούς της Ευρώπης

Ξημερώματα στο Μόναχο: ολική ανατροπή! Ο σταθμός που δεν θέλει να σε αφήσει να φύγεις με ό,τι κι αν σημαίνει αυτό. Μυρίζει φρέσκο ψωμί παντού, ενώ τα πάντα λάμπουν από καθαριότητα. Δεν υπάρχει ανάγκη που δεν εξυπηρετείται άψογα. Μας πλησίασε ένας νεαρός για να ζητήσει βοήθεια. Είχε ακούσει τα ελληνικά. «Είμαι άνεργος από την Πρέβεζα, χρειάζομαι βοήθεια». Ανταποκριθήκαμε. Παντού 4 είδη κάδων ανακύκλωσης, ακόμα και μέσα στο τρένο. Ο καφές από 1 έως 3 ευρώ παντού. Καντίνες με φρέσκα φρούτα και χυμούς. Το ταξίδι στη Γερμανία αρχίζει με γερμανικό τρένο ταχύτητας (ICE). Το τρένο σταμάτησε κάπου λόγω κάποια παράκαμψης και αμέσως μας ενημέρωσαν ότι θα φροντίσουν να καλύψουν την καθυστέρηση (10΄), πράγμα που έγινε. Σε όλους τους γερμανικούς σταθμούς φυλλάδια με τις οικολογικές αρετές του δημόσιου σιδηρόδρομου. Τα εισιτήρια ακριβά, αλλά με ειδικές πολύ προσιτές προσφορές. Ολοι οι ενδιάμεσοι σταθμοί στη Γερμανία διαθέτουν πάρκινγκ στεγασμένα για τα ποδήλατα. Τίποτα στη διαδρομή δεν βγαίνει από τα όρια. Πολύ πράσινο, μικρά σπίτια, υπέροχα δάση, χωριά με γήπεδα και παιδικές χαρές, με μία απλή εκκλησία στη μέση. Ο Θεός εδώ φαίνεται ότι αρκείται στα λιγότερα! Τα ποτάμια είναι προσβάσιμα, με δρομάκια και ποδήλατα παντού και οι απέραντες πεδιάδες γεμάτες καλλιέργειες. Το σανό όχι μόνο είναι τυλιγμένο σαν χαλί, αλλά καλύπτεται και από μια άσπρη πλαστική θήκη που το προστατεύει. Δεν υπάρχουν βέβαια αυθαίρετα μέσα σε δάση. Κι όχι μόνο στη Γερμανία, παντού! Αυθαίρετη δόμηση, εκτός σχεδίου και αντιπαροχή είναι ελληνικές λέξεις αμετάφραστες. Πολλές στέγες διαθέτουν τη μία πλευρά τους για φωτοβολταϊκά, ενώ έξω από τα χωριά υπάρχουν μικρές ή και μεγάλες συστάδες από ανεμογεννήτριες, όχι σε βουνά αλλά στην πεδιάδα, κοντά αλλά όχι δίπλα στα σπίτια. Οι φάρμες χρωματιστές και χαμηλές, όπως και τα σπίτια, χωρίς επιδεικτική και βάρβαρη αισθητική. Σ’ αυτές τις χώρες δεν υπάρχουν πρωτεύουσες με τη δική μας υπερσυγκέντρωση. Τα τρένα κρατούν τον κόσμο στον τόπο του, ακόμα κι αν εργάζεται σε μια άλλη πόλη. Μέσα στα τοπικά τρένα μετανάστες, κοπέλες με μαντίλες και μαύροι μαζί με τους «άριους». Αλλά τις χειρότερες και πιο επικίνδυνες δουλειές τις κάνουν οι μετανάστες από την Αφρική. Οι σοφίτες στις κεραμοσκεπές είναι το πιο χαριτωμένο θέαμα, καθώς περνάμε μέσα από οικισμούς. Οι μηχανοδηγοί μιλούν συνέχεια αναγγέλλοντας τους σταθμούς, καλημερίζοντας και ζητώντας συγγνώμη για μερικά μόλις λεπτά καθυστερήσεων.

Εντυπωσιακοί οι ομαδικοί κήποι. Κάτοικοι των πόλεων που δεν έχουν δικό τους κήπο νοικιάζουν μικρές περιφραγμένες εκτάσεις στα περίχωρα και τις φυτεύουν, τις καλλιεργούν και τις φροντίζουν. Για βόλτες και πικνίκ υπάρχουν τα πάρκα, οι λίμνες, τα δάση και τα λιβάδια. Ταξιδεύοντας βορειοδυτικά οι πόλεις έμοιαζαν εκεί πλουσιότερες. Ο σιδηροδρομικός σταθμός στην Καρλσρούη από μέταλλο και γυαλί. Εχουμε πάνω από πέντε μέρες να δούμε σκουπίδια οπουδήποτε. Δεν περνάει συνεχώς απορριμματοφόρο, απλώς δεν πετάει κανείς πουθενά σκουπίδια. Δάση από κέδρους, έλατα και καστανιές. Φτάνουμε Γαλλία. Δίπλα μας μια λίμνη μεγάλη σαν τη μικρή Πρέσπα, με διαμορφωμένους τους χώρους στο πλάι για περιπάτους και ποδηλατόδρομους.

Κι εδώ συστάδες από ανεμογεννήτριες και πολλά φωτοβολταϊκά. Στη διαδρομή συνεργεία επιδιορθώνουν και φροντίζουν τις γραμμές. Διασχίζουμε ένα δάσος από δέντρα που προορίζονται για ξυλεία και μια μονάδα επεξεργασίας και κοπής.

Ο διεθνής σταθμός στο Παρίσι είχε περισσότερους άστεγους από κάθε άλλη φορά, ενώ έχει αρχίσει να γίνεται ορατή μια κάποια εγκατάλειψη (κυρίως στο μετρό) αλλά και ενδείξεις οικονομικής κρίσης με κλειστά ή και άδεια μαγαζιά. Οι άστεγοι στις χώρες αυτές έχουν τη συνήθεια να κρατούν μαζί τους ένα σκυλί ή μια γάτα ποντάροντας στους φιλόζωους. Το ίδιο και στις Βρυξέλλες, που επίσης υπάρχουν πολλές ενδείξεις οικονομικής κρίσης και αρκετοί άστεγοι.

Στον δρόμο της επιστροφής

Η επιστροφή έχει στάση στην Κολονία και βγαίνοντας έξω από τον σταθμό σε πλακώνει ο τεράστιος καθεδρικός ναός. Διασχίζουμε την Αυστρία πρωί, ταξιδεύοντας προς Βουδαπέστη. Κι εδώ τα «βαρέλια» του σανού είναι όμορφα, μέσα σε πράσινες θήκες αυτή τη φορά. Το αυστριακό τρένο είναι το πιο τέλειο. Η επαρχία της Αυστρίας είναι μαγική και το τοπίο πανέμορφο. Εξαιρετικός ο σταθμός της Βιέννης. Φτάνοντας προς Βελιγράδι είδαμε φτωχούς οικισμούς, για την ακρίβεια φαβέλες μέσα σε σκουπίδια και ανακυκλώσιμα υλικά. Σκηνές γνώριμες. Επρόκειτο για καταυλισμούς Ρομά, δίπλα ακριβώς στη βιομηχανική ζώνη. Το τρένο αυτό είναι 30 ετών και είναι το ίδιο παλιό τρένο που πήγαινε Αθήνα-Μόναχο. Μέσα δεν δουλεύει σχεδόν τίποτα. Μόνο το κεντρικό φως και οι τουαλέτες. Φτάνοντας στη Νις περάσαμε ένα μεγάλο σταθμό επεξεργασίας γυαλιών από ανακύκλωση κι όλη η περιοχή γυάλιζε από τα κομματάκια στο έδαφος. Μια βιομηχανική πόλη με λίγες βιομηχανίες να μοιάζουν ενεργές, όπως αυτή του γκαζιού. Περάσαμε δίπλα από τη νέα εθνική οδό που κατασκευάζεται και προλάβαμε να δούμε το όνομα της εταιρείας: ΑΚΤΩΡ!

Το «κλου» όμως της επιστροφής ήταν το καθημερινό πρωινό τρένο Βελιγράδι-Σκόπια. Πρέπει να είναι το παλιότερο τρένο που υπάρχει στην Ευρώπη και οι δύο φοιτητές από τον Καναδά μέσα στο βαγόνι έσκαγαν συνεχώς στα γέλια με όλα όσα παρατηρούσαν. Εννιά ώρες για 300 χλμ., χωρίς όμως καθυστέρηση. Στα τούνελ δεν άναβαν τα φώτα, ενώ στους άπειρους σταθμούς έμοιαζαν όλοι να γνωρίζονται. Φτωχά χωριουδάκια που ωστόσο διαθέτουν τρένο με διεθνείς προορισμούς. Οι δύο φοιτητές μάς εξήγησαν ότι κάνουν τον γύρο τον Βαλκανίων με το τρένο και στην Ελλάδα θα φτάσουν μέσω Αλβανίας. Το σανό ήταν πλέον πρόχειρα στοιβαγμένο σε σωρούς. Πιπεριές κρεμασμένες στα κατώφλια. Κατεβήκαμε στα Σκόπια και γρήγορα κατευθυνθήκαμε με τον «γνωστό» ταξιτζή στο κέντρο της πόλης. Στην κεντρική πλατεία των Σκοπίων κατασκευάζονται νέα «αρχαιοπρεπή» κτίρια. Το τεράστιο άγαλμα με τον καβαλάρη στο κέντρο μέσα σε πολύχρωμο σιντριβάνι και φώτα που αλλάζουν χρώμα είναι το απόλυτο κιτς. Εντυπωσιάζει το νεόκτιστο και τεράστιο Μουσείο του Ολοκαυτώματος. Πάντως κι εδώ, όπως παντού, επεκτείνουν το ιστορικό τους κέντρο και δεν προσπαθούν συνεχώς να το συρρικνώνουν όπως στις ελληνικές πόλεις για να «χτίζουν». Το βράδυ μοιραστήκαμε την αίθουσα του εστιατορίου με μια παρέα Τούρκων. Το ταξίδι με το τρένο είχε τελειώσει.

 http://www.efsyn.gr/