Ο δωδεκάλογος της συντριβής

Πώς εκτιμούν στελέχη του ΠΑΣΟΚ ότι το Κίνημα έφτασε στα πρόθυρα της πολιτικής εξαέρωσης

Αντιμέτωποι με την πιο οδυνηρή και διαλυτική φάση της ιστορίας του βρίσκεται το ΠΑΣΟΚ, αφού δύο μήνες μετά τις εκλογές, παρά την αίσθηση αβεβαιότητας ως προς την πορεία της διαπραγμάτευσης, οι ψηφοφόροι και οι βαμμένοι «πράσινοι» άλλων εποχών φαίνεται να του έχουν στρέψει οριστικά την πλάτη. Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις του δίνουν ποσοστό οριακά στο 3%, επίδοση που ουδέποτε έχει καταγραφεί στην ιστορία του. Η εξαέρωσή του μοιάζει βέβαιη, παρότι συνεχίζει σε αντιπολιτευτική γραμμή. 

 

Ποιοι όμως είναι οι παράγοντες που ενισχύουν αυτήν την περαιτέρω διάλυση του πολιτικού χώρου με τον πιο κεντρικό ρόλο στη μεταπολιτευτική Ελλάδα; Αποστασιοποιημένα στελέχη του ΠΑΣΟΚ εκτιμούν ότι οι παράγοντες σχετίζονται με την εισαγωγή των μνημονίων, αλλά κυρίως με τη σκληρή πολιτική των τελευταίων χρόνων, την οποία επέφεραν τα μνημόνια, με αποτέλεσμα να είναι πια εμφανή τα μηνύματα που προαναγγέλλουν πολιτική εξαφάνιση. 

Αναζητώντας λοιπόν τους παράγοντες που δεν επιτρέπουν στο ΠΑΣΟΚ έστω και οριακή ανάκαμψη, τα αποστασιοποιημένα στελέχη επισημαίνουν τις εξής παραμέτρους: 

1. Τη συνεχή, μονότονη και επίμονη υπεράσπιση της τελευταίας κυβερνητικής τριετίας, που προκάλεσε σοκ στη συνείδηση προοδευτικών και αριστερόστροφων πολιτών λόγω της πλήρους ταύτισης ΠΑΣΟΚ - Ν.Δ. 

2. Την προσπάθεια που καταβάλλουν ο Αλέξης Τσίπρας και η σημερινή κυβέρνηση να αρθρώσουν έναν άλλο λόγο απέναντι στους δανειστές, οι οποίοι έχουν βυθίσει τη χώρα εδώ και πέντε χρόνια σε βαθύ σκοτάδι. 

3. Την κοινωνική αίσθηση προσμονής για το ενδεχόμενο να υπάρξει έστω και ένα κέρδος... στα σημεία από τη διαπραγμάτευση. 

4. Την εικόνα του ΠΑΣΟΚ από το 2009 και εντεύθεν και τις ευθύνες του για την ένταξη της χώρας στα μνημόνια. 

(Πολλοί είναι αυτοί που εκτιμούν επιπλέον ότι η επιλογή του ΠΑΣΟΚ να αναλάβει πλήρως την ευθύνη εκείνη την περίοδο ήταν αυτοκτονική, ενώ η επιλογή του, δύο χρόνια μετά, να μοιραστεί τη διακυβέρνηση με τη Ν.Δ., που δεν συμφώνησε για το πρώτο μνημόνιο, χαρακτηρίζεται...αλλοπρόσαλλη).

5. Το λάθος της ανάληψης κυβερνητικών ευθυνών μετά το 2012. (Καθώς όλοι έλεγαν τότε ότι η κυβέρνηση Παπαδήμου έπεσε εξ αιτίας της εμμονής Σαμαρά να γίνει πρωθυπουργός, πολλά στελέχη λένε τώρα ότι το ΠΑΣΟΚ έπρεπε να έχει κάνει στην άκρη λέγοντας στον λαό ότι δεν επιθυμεί να είναι στην κυβέρνηση, ακόμα κι αν στήριζε κριτικά στη Βουλή κάποιες σημαντικές αποφάσεις. Ακόμα και μετά την αποχώρηση της ΔΗΜΑΡ, σημειώνουν, θα μπορούσε να έχει αντιμετωπίσει αλλιώς την κατάσταση). 

6. Την αποτυχία του να πείσει – επικοινωνιακά και ουσιαστικά – ότι η επιλογή των μνημονίων έγινε για τη διάσωση της χώρας, καθώς ουσιαστικά η διάσωση αφορούσε τον τραπεζικό τομέα, ενώ οι πολίτες βυθίστηκαν στην απόγνωση.

7. Τις συνεχείς δίκες Τσοχατζόπουλου και την απόφαση να καταθέσουν στις 29 Απριλίου σημαντικά ηγετικά πρόσωπα – όπως ο Βενιζέλος, ο Σημίτης, ο Παπαντωνίου και η Βάσω Παπανδρέου – στη δίκη του καταδικασμένου πρώην υπουργού σε δεύτερο βαθμό, η οποία θυμίζει στους πολίτες τις πιο μαύρες σελίδες της διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ. 

8. Την άκρατη στήριξη που συνεχίζουν να δείχνουν σοβαροί ευρωπαϊκοί κύκλοι στην παραμονή του κόμματος στην εξουσία, όπως οι πρόσφατες πιέσεις μέσω διαρροών σε ξένες εφημερίδες ότι θα προτιμούσαν μια κυβέρνηση με ΣΥΡΙΖΑ - ΠΑΣΟΚ - Ποτάμι από τη σημερινή. Αυτού του είδους οι πιέσεις δημιουργούν ακόμα μεγαλύτερες υποψίες σε μεγάλη μερίδα των πολιτών για τον πολιτικό του ρόλο. 

9. Την επιλογή του Βενιζέλου να αποδεχτεί τη ρήξη του Γιώργου Παπανδρέου και να επιχειρήσει ένα σάλπισμα ενότητας ακόμα και με στελέχη που δημιούργησαν ερωτήματα με τη στάση τους στις τελευταίες εκλογές.

(Όπως λένε παλαιά στελέχη, στη φάση που βρίσκεται το ΠΑΣΟΚ οι περιχαρακώσεις και οι αυστηρές οριοθετήσεις δημιουργούν αρνητική εικόνα στους πολίτες. Μάλιστα κάποιοι εκτιμούν ότι από το 2007 είχαν ήδη προβλέψει πως ο Βενιζέλος θα ήθελε ένα κόμμα «καθαρό» και πλήρως ελεγχόμενο, ακόμα και μικρό, προκειμένου να μην νιώθει ότι υπάρχει εναντίωση στα σχέδιά του). 

10. Τη συστηματική εκδίωξη από το κόμμα όσων επιχείρησαν να διατυπώσουν άλλη άποψη. Επισημαίνουν μάλιστα ότι, από την ανάληψη της ηγεσίας του κόμματος, η ειρωνική και αποστομωτική υπονόμευση κάθε αντίθετης φωνής από τον Βενιζέλο, μαζί με τα πολιτικά αδιέξοδα που συσσωρεύονταν, συνέβαλαν σε μια πρωτοφανή αποσυσπείρωση ηγετικών στελεχών, που είχε αποτέλεσμα τη χαλάρωση και της οργανωμένης βάσης και των ψηφοφόρων. 

11. Την αδυναμία έως τώρα να αναδειχθεί με φυσικό τρόπο ένας ηγέτης της νεότερης γενιάς, ο οποίος θα συσπειρώνει και ο πολιτικός λόγος του θα μπορεί να αποπνέει ότι δύναται να σπρώξει το παρηκμασμένο, στραπατσαρισμένο ΠΑΣΟΚ σε νέους δρόμους. 

• Η Φώφη Γεννηματά μπορεί να απολαύει μιας δημοτικότητας, αλλά μοιάζει να διακατέχεται από την ίδια αμηχανία που έχουν και οι παλιότερες γενιές πολιτικών, ενώ η έντονη πολιτική παρουσία της την προηγούμενη δεκαετία δεν δίνει εχέγγυα μιας νέας προοπτικής.
• Ανδρουλάκης και Κωνσταντινόπουλος δεν φαίνεται να διαθέτουν την ηγετική στόφα και μοιάζουν σαν μεταβατικές φάσεις.
• Ούτε οι περιπτώσεις Πιερρακάκη και Εύας Καϊλή μπορούν να πείσουν. Ο πρώτος έχει μεν ιδεολογικές και πολιτικές δεξιότητες και ρητορική δεινότητα, αλλά δεν μοιάζει να έχει ηγετική στόφα, ενώ η δεύτερη, παρά την πρωτοφανή εκλογική επιτυχία της στις ευρωεκλογές, δεν φαίνεται ότι μπορεί στα σοβαρά να διεκδικήσει ηγετικό ρόλο στην πολιτική σκηνή της χώρας. 

12. Την παρουσία του Ποταμιού, το οποίο σταδιακά μοιάζει να απορροφά εκσυγχρονιστικές και φιλελεύθερες δυνάμεις του Κέντρου (πρώην ΠΑΣΟΚ στην πλειονότητά τους) και απολιτικά πρόσωπα που επιθυμούν να εκφράζονται από ένα κόμμα με συγκαταβατικό φιλοευρωπαϊκό προφίλ. Αν ο ΣΥΡΙΖΑ επιχειρεί να συγκρατήσει όλο το αριστερόστροφο ΠΑΣΟΚ που υποδέχτηκε στις δύο τελευταίες αναμετρήσεις, το Ποτάμι συστηματικά επιχειρεί να αντικαταστήσει ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. ως ένα «κεντρώο» φιλοευρωπαϊκό κόμμα. 

Μάλιστα πολλοί επισημαίνουν ότι η «νέα μεταπολίτευση», που επισφραγίστηκε με τις τελευταίες εκλογές και την κυβερνητική αλλαγή, με την ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας από ένα ριζοσπαστικό αριστερό κόμμα, οι τεκτονικές πολιτικές αλλαγές θασυμπαρασύρουν και ένα φιλελεύθερο τμήμα της Νέας Δημοκρατίας που σταδιακά ενδεχομένως να απορροφηθεί από το Ποτάμι. 

Είναι ενδιαφέρον ότι όποιος παρακολουθεί από κοντά τις εξελίξεις διαπιστώνει πως σταδιακά αρχίζει μια μεταμόρφωση στην πολιτική εικόνα του Ποταμιού, με τον Σταύρο Θεοδωράκη να κρατάει μεν έναν σημαντικό ρόλο, αλλά να υποχωρεί λίγο στην προσπάθειά του να ξεπεράσει την εικόνα ενός αρχηγικού, τηλεοπτικού κόμματος, προωθώντας πρόσωπα με πολιτικό και τεχνοκρατικό λόγο, όπως ο Παναγιώτης Καρκατσούλης, η Αντιγόνη Λυμπεράκη, ο Χάρης Θεοχάρης και ο Σπύρος Λυκούδης. 

 

Ψάχνουν αίτιο κατάρρευσης και προοπτική

Η οριακή κατάσταση στο ΠΑΣΟΚ δεν αντιμετωπίζεται από όλους με τον ίδιο τρόπο. Ο Ευάγγελος Βενιζέλος, μιλώντας την Κυριακή στο «Βήμα», εκτίμησε ότι το ΠΑΣΟΚ πλήρωσε αναντίστοιχο των προσπαθειών του τίμημα, σε μια λογική που λέει ότι δεν αρμενίζει το κόμμα στραβά, αλλά στράβωσε ο γιαλός. Είπε ακόμα ότι η ψήφος στον ΣΥΡΙΖΑ «δεν ήταν μια ψήφος νεωτεριστική και ριζοσπαστική, ήταν ψήφος βαθιά συντηρητική και οπισθοδρομική, μια ψήφος αγωνίας, ανασφάλειας, κόπωσης».

Προφανώς δεν αναλύει τι προκάλεσε την αγωνία, την ανασφάλεια και την κόπωση, ρίχνει όμως ευθύνες στους ψηφοφόρους σημειώνοντας θυμόσοφα ότι «εν πάση περιπτώσει ο λαός αποφασίζει κυρίαρχα για τη μοίρα του και μπορεί να αποφασίσει και καταστροφικά». Η υποδόρια ειρωνεία ως προς τη λαϊκή ψήφο δεν υποκρύπτει μόνο μια ελιτίστική αντίληψη των πεφωτισμένων ταγών που κρίνουν το πόπολο επειδή χειραγωγήθηκε, αλλά και μια έντονη πικρία επειδή δεν είναι πια το ΠΑΣΟΚ στην παλιά του θέση. 

Παρότι πολλοί είναι αυτοί που εκτιμούν ότι η πολιτική συγκυρία οδηγεί τα πράγματα σε μια στροφή του στο τέλος του συνεδρίου που θα γίνει στα μέσα Μαΐου, ώστε να παραμείνει στην ηγεσία του κόμματος, ο ίδιος στη συγκεκριμένη συνέντευξη το διαψεύδει για μια ακόμα φορά σημειώνοντας: «Τι να κάνω, δηλαδή; Να γίνω κοινοβουλευτικός βιρτουόζος;», δίνοντας μια ακόμα από τις απαντήσεις για τις οποίες θα μείνει στην ιστορία, κυρίως για την ευστροφία, την ευφράδεια και το βιτριολικό του χιούμορ. 

Ο Κώστας Σκανδαλίδης, που επιχειρεί να καταστεί η φωνή της συνείδησης της παράταξης, μίλησε πρόσφατα στη Θεσσαλονίκη. Κι ενώ μοιάζει να κάνει ρεαλιστικές διαπιστώσεις, όπως όταν λέει πως «είναι φανερό ότι το ΠΑΣΟΚ, όπως το ξέραμε, δεν υπάρχει, έχει εξαντλήσει έναν ιστορικό κύκλο», στη συνέχεια περνάει σε ένα στερεότυπο κομματικού πατριωτισμού, που δεν μοιάζει να ακουμπά στην πραγματικότητα: «Είναι φανερό, όμως, επίσης, πως οτιδήποτε καινούργιο θα προέλθει κυρίως μέσα από αυτό».

Και εξηγεί: «Το ΠΑΣΟΚ έχει τη στελέχωση, τη δικτύωση και τη διαδικασία. Βλέπετε ότι είναι παντού και πουθενά. Ενώ υπάρχει, ως στελέχη, παντού, σε όλη τη χώρα και ακόμα μπαίνουν στον κρατικό μηχανισμό, ακόμα και στην κυβέρνηση, ως συλλογική οντότητα δεν υπάρχει. Έχει μια δυνατότητα να ξαναγεννηθεί. Αναγέννηση σημαίνει και θάνατος και γέννηση ταυτόχρονα. Αλλά κάτι εντελώς καινούργιο, στην ίδια μήτρα των αξιών που γέννησαν το ΠΑΣΟΚ».

Πολύ ποιητικό, αλλά μοιάζει να αγνοεί ότι, αν ο χώρος ΠΑΣΟΚ υπάρχει μέσα από τους ανθρώπους, οι γενιές που το δόξασαν σταδιακά αναχωρούν από το προσκήνιο και οι νέες γενιές μάλλον δυσφορούν στο άκουσμα ακόμη και του ονόματός του. 

Η Φώφη Γεννηματά οραματίζεται μια ανασύνθεση της Κεντροαριστεράς, που δεν μοιάζει να παρακολουθεί τις εξελίξεις των τελευταίων χρόνων και τη σημερινή κατάσταση του ΠΑΣΟΚ. Πρόκειται για μια ρητορική «Τιτανικού», στην οποία έχουν εκπαιδευθεί πολλά στελέχη του την τελευταία δεκαετία, δηλαδή έβλεπαν το παγόβουνο να πλησιάζει και αυτά σουλατσάριζαν στο σαλόνι με την ορχήστρα:

«Το ΠΑΣΟΚ οφείλει να αναλάβει πρωτοβουλίες ανοιχτού διαλόγου όλων των δυνάμεων του δημοκρατικού σοσιαλισμού, της σοσιαλδημοκρατίας, του φιλελεύθερου κέντρου, όπως αυτές εκφράζονται μέσα από κόμματα, κινήσεις αλλά και προσωπικότητες, για να διαμορφωθεί ένας ευρύς πολιτικός χώρος διαλόγου» είπε πρόσφατα και... όποιος κατάλαβε. 

«Όχι» σε όλα λέει το ΠΑΣΟΚ

Το ΠΑΣΟΚ δεν πρόκειται να ψηφίσει νέο πρόγραμμα ή μνημόνιο της κυβέρνησης με τους δανειστές. Αυτό άφησε να εννοηθεί μιλώντας την Τρίτη στον Βήμα FM o Ευάγγελος Βενιζέλος, αποδεικνύοντας ότι είναι αποφασισμένος να φτάσει στα άκρα τη σκληρή γραμμή κατά της κυβέρνησης. 

«Όχι, αυτά τελειώσανε. Θα πρέπει η χώρα να συζητήσει ποια είναι η στρατηγική της. Τι θα πει να ψηφίσεις το μνημόνιο; Με ποια εθνική στρατηγική; Με ποιο προγραμματικό πλαίσιο; Με ποια κυβέρνηση, η οποία κάνει τι;» απάντησε βλοσυρά ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ απαντώντας σε επίμονες ερωτήσεις των δημοσιογράφων. 

Το ΠΑΣΟΚ και παρά τις δημοσκοπήσεις έχει αποφασίσει να επενδύσει πολιτικά στη σκληρή γραμμή κατά του ΣΥΡΙΖΑ με βασική λογική ότι σωρεύει πολιτικά αδιέξοδα από την κυβερνητική θητεία του που θα «πληρώσει» στο μέλλον. 

Στη συζήτηση για την εξεταστική επιτροπή για τα μνημόνια, η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ ήταν πολύ σκληρή, λέγοντας ότι είναι απαραίτητο να ερευνηθεί τι έγινε πριν από το 2009, και ταυτίστηκε με τη θέση του Ποταμιού να διερευνηθεί τι συνέβη από το 2001 που η Ελλάδα μπήκε στο ευρώ μέχρι και σήμερα. Παρ’ όλα αυτά δεν αρνείται την πρόταση της Ν.Δ. να συζητηθεί όλο το διάστημα από το 1981 και μετά. 

Ο Βενιζέλος, πάντως, εμφανίστηκε ήρεμος ότι τελικά η έρευνα για την περίοδο Καραμανλή θα γίνει πράξη: «Αυτές οι επιτροπές έχουν μια ακαταμάχητη δυναμική, θ’ ασχοληθούν με όλα τα θέματα, και αυτά που εξελίσσονται, τα τρέχοντα, για τα οποία την ευθύνη έχει η σημερινή κυβέρνηση». 

Ωστόσο, πολλοί είναι αυτοί που εκτιμούν ότι η εξεταστική μπορεί να προκαλέσει συνθήκες ευρύτερης ενότητας της Κεντροαριστεράς, αφού η Φώφη Γεννηματά μοιάζει να κάνει καμπάνια για την ηγεσία του κόμματος με αυτό το σύνθημα, ενώ νύξεις για διαδικασία ενότητας του χώρου έκανε ο Φίλιππος Σαχινίδης από το Κίνημα του Γιώργου Παπανδρέου. Ανάλογες εκτιμήσεις κάνει και η άστεγη Άννα Διαμαντοπούλου. Όλοι αυτοί βέβαια προσκρούουν στη σφοδρή άρνηση του Βενιζέλου και της ηγετικής ομάδας να συνομιλήσει με όσους αποστασιοποιήθηκαν ή κινήθηκαν απέναντι στο ΠΑΣΟΚ τα προηγούμενα χρόνια. 

Πηγή