Τζόζεφ Στίγκλιτς : «Τραμπ-ιανή» αβεβαιότητα

Ταραγμένα νερά στην εποχή μιας πρωτοφανούς αβεβαιότητας

Κάθε Ιανουάριο, προσπαθώ να κάνω μια πρόβλεψη για το επόμενο έτος. Οι οικονομικές προβλέψεις είναι αλήθεια εξαιρετικά δύσκολες όμως, παρά τα όσα έλεγε ο Χάρι Τρούμαν που ζητούσε μονόχειρες οικονομολόγους (οι οποίοι δεν θα ήταν σε θέση να πουν «από την άλλη πλευρά"), το ρεκόρ μου είναι αξιόπιστο.

Τα τελευταία χρόνια, έχω σωστά προβλέψει ότι, απουσία ισχυρότερων φορολογικών κινήτρων (τα οποία δεν αναμέναμε ούτε στην Ευρώπη ούτε στις Ηνωμένες Πολιτείες), η ανάκαμψη από την Μεγάλη Ύφεση του 2008 θα είναι αργή. Όταν κάνω αυτές τις προβλέψεις, στηρίζομαι περισσότερο στην ανάλυση των βασικών οικονομικών δυνάμεων παρά σε πολύπλοκα οικονομετρικά μοντέλα.

Για παράδειγμα, στις αρχές του 2016, έγινε σαφές ότι οι ελλείψεις της παγκόσμιας συνολικής ζήτησης που έχουν εκδηλωθεί τα τελευταία αρκετά χρόνια, ήταν απίθανο να αλλάξουν δραματικά. Έτσι, θεώρησα ότι όσοι προέβλεπαν ισχυρότερη ανάκαμψη κοίταζαν τον κόσμο μέσα από 'ροζ γυαλιά'. Οι οικονομικές εξελίξεις εκτυλίχθηκαν όπως τις περίμενα.

Δεν συνέβη το ίδιο με τα πολιτικά γεγονότα του 2016. Είχα γράψει εδώ και χρόνια ότι εκτός αν αντιμετωπιζόταν η αυξανόμενη ανισότητα - ειδικά στις ΗΠΑ, αλλά και σε πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο - θα υπήρχαν πολιτικές συνέπειες. Αλλά η ανισότητα συνέχισε να επιδεινώνεται - με εντυπωσιακά στοιχεία που δείχνουν ότι το μέσο προσδόκιμο ζωής στις ΗΠΑ άρχισε να πέφτει.

Αυτά τα αποτελέσματα επιβεβαιώθηκαν και από μια περυσινή μελέτη, από την Αν Κέις και τον Άνγκους Ντίτον, η οποία έδειξε ότι το προσδόκιμο ζωής έπεφτε για μεγάλα τμήματα του πληθυσμού - συμπεριλαμβανομένων των λεγόμενων θυμωμένων ανδρών του Rust Belt, της Αμερικής

Κι ενώ τα εισοδήματα του κατώτερου 90% παραμένουν στάσιμα για σχεδόν ένα τρίτο του αιώνα (και μειώνονται για σημαντικό ποσοστό), τα δεδομένα από το πεδίο της υγείας απλώς επιβεβαίωσαν ότι τα πράγματα δεν πήγαιναν καλά για πολύ μεγάλα τμήματα της χώρας. Η Αμερική θα μπορούσε να βρίσκεται στο ένα άκρο αυτής της τάσης, όμως τα πράγματα δεν είναι πολύ καλύτερα αλλού.

Ωστόσο, παρόλο που ήταν σαφές ότι θα υπήρχαν πολιτικές συνέπειες, η μορφή και ο χρόνος εκδήλωσής τους ήταν πολύ λιγότερο προφανείς. Γιατί η αντίδραση στις ΗΠΑ εκδηλώθηκε μόνο όταν η οικονομία άρχισε να βελτιώνεται και όχι νωρίτερα; Και γιατί εκδηλώνεται με στροφή προς τα δεξιά; Εντέλει, οι Ρεπουμπλικανοί δεν ήταν που είχαν μπλοκάρει την βοήθεια σε όσους έχαναν τις θέσεις εργασίας τους ως αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης, την οποία προωθούσαν επιμελώς. Οι Ρεπουμπλικανοί δεν ήταν που σε 26 πολιτείες, αρνήθηκαν να επιτρέψουν την επέκταση του Medicaid, στερώντας έτσι την ασφάλιση υγείας από εκείνους που βρίσκονται στον πάτο; Και γιατί αναδείχθηκε νικητής κάποιος ο οποίος έβγαζε το ψωμί του από την εκμετάλλευση των άλλων, παραδεχόμενος απροκάλυπτα ότι δεν πλήρωνε το μερίδιο των φόρων που του αναλογούσε και ανάγοντας την φοροαποφυγή σε σημείο υπερήφανης αναφοράς;

Ο Ντόναλντ Τραμπ έπιασε το πνεύμα της εποχής: τα πράγματα δεν πήγαιναν καλά και πολλοί ψηφοφόροι ήθελαν αλλαγή. Και τώρα θα την έχουν: δεν πρόκειται να είναι business as usual. Ωστόσο σπάνια έχει υπάρξει μεγαλύτερη αβεβαιότητα. Ποιες πολιτικές θα ακολουθήσει ο Τραμπ παραμένει άγνωστο, για να μην πούμε ποιες θα κριθούν επιτυχημένες ή ποιες θα είναι οι συνέπειες.

Ο Τραμπ μοιάζει προετοιμασμένος να κηρύξει εμπορικό πόλεμο. Όμως πώς θα απαντήσουν η Κίνα και το Μεξικό; Ο Τραμπ μπορεί κάλλιστα να καταλαβαίνει ότι αυτό που προτείνει παραβιάζει τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, αλλά ξέρει επίσης ότι θα χρειαστεί πολύς χρόνος ώστε ο ΠΟΕ να αποφανθεί εναντίον του. Και μέχρι τότε, μπορεί το εμπορικό ισοζύγιο της Αμερικής να έχει εξισορροπηθεί.

Όμως αυτό είναι ένα παιχνίδι για δύο. Η Κίνα μπορεί να λάβει παρόμοια μέτρα, αν και η αντίδραση της μάλλον θα είναι πιο ελαφριά. Τι θα συμβεί αν ξεσπάσει ένας εμπορικός πόλεμος;

Ο Τραμπ μπορεί να θεωρεί ότι θα κερδίσει, εξάλλου η Κίνα εξαρτάται περισσότερο από τις εξαγωγές προς τις ΗΠΑ από ό, τι οι ΗΠΑ από τις εξαγωγές προς την Κίνα, κάτι που δίνει πλεονέκτημα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αλλά ένας εμπορικός πόλεμος δεν είναι παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος. Οι ΗΠΑ θα χάσουν επίσης. Η Κίνα μπορεί να είναι πιο αποτελεσματική στοχεύοντας σε αντίποινα που θα προκαλέσουν πολιτικά προβλήματα. Και οι Κινέζοι μπορεί να είναι σε καλύτερη θέση να αντιδράσουν από ό, τι οι ΗΠΑ να ανταποκριθούν τον πόνο που η Κίνα ενδέχεται να προκαλέσει στους Αμερικανούς. Κανείς δεν μπορεί να υποθέσει ποιος θα υπομένει καλύτερα. Θα είναι οι ΗΠΑ, όπου οι απλοί πολίτες έχουν ήδη υποφέρει για τόσο πολύ καιρό, ή η Κίνα, η οποία, παρά τους δύσκολους καιρούς, έχει ανάπτυξη άνω του 6%;

Γενικότερα, η ατζέντα των Ρεπουμπλικανών του Τραμπ, με τις φορολογικές περικοπές ακόμα περισσότερο σταθμισμένες προς τους πλούσιους από ότι προϋποθέτει η κλασική συνταγή του κόμματος, βασίζεται στην ιδέα ότι η ευημερία κυλάει προς τα κάτω- μια συνέχιση των οικονομικών της προσφοράς της εποχής Ρέιγκαν, τα οποία στην πραγματικότητα ποτέ δεν δούλεψαν. H ρητορική που βγάζει φωτιές ή τα έξαλλα tweets στις 3 το πρωί, μπορεί να κατευνάζουν την οργή όσων άφησε πίσω η επανάσταση του Ρέιγκαν, τουλάχιστον για λίγο. Αλλά για πόσο καιρό; Και τι θα συμβεί στη συνέχεια;

Ο Τραμπ μπορεί και να θέλει να καταργήσει τους συνήθεις νόμους της οικονομίας, καθώς κινείται προς την δική του εκδοχή της«οικονομικής πολιτικής βουντού». Αλλά δεν μπορεί. Κι όμως, καθώς η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου ανοίγεται σε αχαρτογράφητα πολιτικά νερά από το 2017 και μετά, θα ήταν παράτολμο για έναν απλό θνητό να επιχειρήσει μια πρόβλεψη, εκτός από την δήλωση του προφανούς: είναι σχεδόν βέβαιο ότι τα νερά θα είναι ταραγμένα και πολλά - αν όχι τα περισσότερα – από τα πλοία που ανήκουν στις αυθεντίες θα βυθιστούν στην πορεία.

Πηγή: The Project Syndicate