Κρίσεις περί κρίσεως

γράφει ο Πέτρος Μανταίος

Κάθε μέρα που περνάει… σκίζω κι από μια σελίδα από το 1984 του Οργουελ και από τον Θαυμαστό Καινούργιο Κόσμο του Χάξλεϊ· διείδαν και οι δυο –ή ίσως και ερμήνευσαν– το μέλλει γενέσθαι, αλλά μόνο τον πρόλογο ενός επερχόμενου καινούργιου κόσμου, που εμείς, οι σημερινοί ζώντες περιλειπόμενοι, νιώθουμε πλέον να μετέχουμε στο μνημόσυνο του… απερχόμενου. Με το ειρωνικά τραγικό (με όρους αρχαίας τραγωδίας) ενδεχόμενο: όταν θα βγούμε από την πρώτη φάση εισόδου στον καινούργιο κόσμο (πολύ μετά την προσεχή Δευτέρα…), να έχουμε την ψευδαίσθηση ότι γυρίσαμε στον παλιό…

Ηταν απλώς μια (παρένθετη) κρίση, μεγάλη έστω, από τις πιο μεγάλες στην Ιστορία, αλλά… ευτυχώς πέρασε. Κρίση υγειονομική· αυτός είναι ο επιθετικός προσδιορισμός: υγειονομική· όπως λέμε πολιτική, οικονομική, περιβαλλοντική (αν και αυτή είναι μάλλον συγγενής με την παρούσα… κορονοϊκή), ακόμα και: ψυχολογική, συναισθηματική, υπαρξιακή, αξιακή… άπειρες κρίσεις!

Ομως η παρούσα κρίση ανήκει στη μία από δύο μεγάλες ερμηνευτικές κατηγορίες κρίσης (υπάρχουν και υποκατηγορίες), είναι η κρίση ως ξαφνική εμφάνιση προβλήματος που δεν υπήρχε ή ως απότομη όξυνση υπαρκτού προβλήματος. Υπάρχει όμως και η άλλη μεγάλη κατηγορία κρίσης, ως το αποτέλεσμα του κρίνω: νοητική ενέργεια που οδηγεί σε αποφάσεις και επιλογές. Με κορυφαία την υπερβατική Κρίση (με «κάπα» κεφαλαίο) και την… ώρα Κρίσεως από ύπατο Κριτή, μιας υπεράνω κοσμικών εξουσιών υπέρτατης εξουσίας, άυλης, πλην πανταχού παρούσας.

Θυμίζουν κάτι όλα αυτά, συγκρινόμενα με όσα περνάμε -ως ανθρωπότητα!- αυτές τις εφιαλτικές ώρες; Και αποφάσεις παίρνονται, στο άψε-σβήσε, με συνοπτικές διαδικασίες, τουλάχιστον κατά παρέκκλιση νόμιμων, συντεταγμένων διαδικασιών· τέτοια είναι τα προεδρικά διατάγματα, οι πράξεις νομοθετικού περιεχομένου, οι υπουργικές αποφάσεις που κανονίζουν τις ζωές μας εσχάτως. Παρακάμψεις από την… εθνική οδό του Συντάγματος. Μόνο που εφαρμόζονται -γι’ αυτό και γίνονται αποδεκτές- λόγω εκτάκτων συνθηκών· όπως οι παρακάμψεις στην εθνική οδό λόγω κατολισθήσεων!

Και διακρίσεις γίνονται, που όμως (τα γεγονότα με το όνομά τους, παρακαλώ!) είναι… ευγονικού χαρακτήρα! Διότι, στο δίλημμα: νέοι και υγιείς ή γέροι και ασθενείς; Ποιοι θα κληθούν (θα είναι οι εκλεκτοί· με ονόματα παρακαλώ, όχι με παραπειστικές αβρότητες!), να επιζήσουν; Οχι βέβαια οι γέροι και ανήμποροι. Αυτονόητη η απάντηση! Νέοι και υγιείς. Ομως τι δεν λέγεται; Δεν λέγονται όσα έκαναν ή δεν έκαναν έως τώρα οι οργανωμένες κοινωνίες μας και οι ηγεσίες τους, ώστε να μη φτάσουμε κάποτε (και το «κάποτε» είναι τώρα…) σε τέτοια διλήμματα!

Τι γίνεται τώρα; Τώρα, με προμετωπίδα ένα πρόβλημα υγείας σοβαρό, διακρίνεται μία τάση να αλλάξουν οι δομές εξουσίας επί το αυστηρότερον: να ενισχυθεί ο συγκεντρωτισμός και να εξασθενήσει η δημοκρατία. Αν δεν υπάρξει απάντηση δημοκρατική -έλεγχος εξουσίας, αλλά μετά τον κορονοϊό, όχι με προηγούμενες δημοκρατικές «διαδικασίες»-, τότε βαδίζουμε προς πολιτική ανισότητα, όπου η εξουσία θα ισχυροποιείται και οι πολίτες θα αποδυναμώνονται από θεσμικές άμυνες, με διαρκή έκτακτα μέτρα που θα αποδίδονται σε υπαρκτούς ή προσχεδιασμένους κινδύνους. Με διαγγέλματα κυβερνάς, αλλά μακράν της δημοκρατίας! Ξηγημένα πράγματα! Τίποτα δεν είπαν ο Οργουελ και ο Χάξλεϊ μπροστά σ’ αυτά που ζούμε, από τον περασμένο Δεκέμβριο, παγκοσμίως!

ΥΓ.: Μνήμη Περικλή Κοροβέση, συγκρατούμενου στις φυλακές της χούντας.