Γεωπολιτική: Η εκμετάλλευση της πανδημίας στον πόλεμο ΗΠΑ-Κίνας

Θα περίμενε κανείς ότι ο κορονοϊός θα σήμαινε την υποχώρηση της γεωοικονομικής και γεωπολιτικής αντιπαράθεσης μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας χάρη της συνεργασίας και της σωτηρίας των ανθρώπινων ζωών. Αυτό δεν συνέβη ποτέ. Συνεργασία δεν υπήρξε όχι μόνο στο θέμα του υγειονομικού υλικού(η Γερμανία έφθασε στο σημείο να κατασχέσει κινεζικές μάσκες που μεταφέρονταν στην Ελβετία) αλλά ούτε καν σε ερευνητικό και ιατρικό επίπεδο. Αντίθετα, η αντιπαράθεση έχει ως στόχο την χρησιμοποίηση του κορονοϊού προκειμένου οι πλανητικές υπερδυνάμεις να κερδίσουν πόντους στο πλαίσιο του ανταγωνισμού για την παγκόσμια ηγεμονία. Οι όροι που χρησιμοποιούνται στην πολιτική ρητορική είναι πολεμικοί. Στις 18 Μαρτίου, ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ εμφανίστηκε ως «πρόεδρος του πολέμου» ο οποίος θα πολεμούσε για μια «απόλυτη νίκη» εναντίον ενός «αόρατου εχθρού», του νέου κορονοϊού. Δύο ημέρες νωρίτερα, ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν είχε επίσης κηρύξει πόλεμο κατά του ιού. Ο πόλεμος του πρωθυπουργού Μπόρις Τζόνσον για την επιδημία πήρε μια πιο προσωπική τροπή όταν ο ίδιος βρέθηκε στον κατάλογο των θυμάτων και αναγκάστηκε να περάσει μια εβδομάδα στο νοσοκομείο.

Πίσω όμως από τον πόλεμο με τον «αόρατο εχθρό» υπάρχουν οι απολύτως ορατοί εχθροί(ΗΠΑ-Κίνα) και τα αντιτιθέμενα συμφέροντά τους. 

Σύμφωνα με άρθρο του Salvatore Babones στο foreignpolicy.com*, ο κορονοϊός έχει ως αποτέλεσμα να παρουσιαστούν μια σειρά γεωπολιτικές δυστοπίες (σ.arti: για την παγκόσμια ηγεμονία των ΗΠΑ):

Γεωπολιτικές δυστοπίες

Στην Αυστραλία, την Ινδία, τη Νότια Αφρική, τη Νότια Κορέα και την Κίνα, η απάντηση στην πανδημία έχει επίσης περιγραφεί με στρατιωτικούς όρους. Όλη αυτή η πολεμική ρητορική αναπόφευκτα δημιουργεί ερωτήματα σχετικά με τη μορφή που θα λάβει ο «μεταπολεμικός κόσμος»! Όλοι οι αναλυτές πιστεύουν ότι ο κορονοϊός θα προκαλέσει τεράστια αναταραχή. Και όλοι φαίνονται πεπεισμένοι ότι ο κόσμος μετά την πανδημία ουσιαστικά θα αναμορφωθεί.

Οι αναλυτές που ρωτήθηκαν από την foreign policy, όλοι συμφωνούν ότι ο κοροναϊός θα φέρει μεγάλες αλλαγές, αλλά έχουν ευρέως αποκλίνουσες απόψεις για το τι θα αλλάξει. Ένα επαναλαμβανόμενο θέμα στην γεωπολιτική δυστοπία που προκαλείται από κορονοϊό είναι η αποτυχία της ηγεσίας των ΗΠΑ σε συνδυασμό με την άνοδο της Κίνας. Λαμβάνοντας υπόψη ότι έχουμε πει ότι ο πόλεμος στο Ιράκ, η παγκόσμια οικονομική κρίση και η εκλογή του Τραμπ, το καθένα ξεχωριστά και όλα μαζί σηματοδότησαν το τέλος της παγκόσμιας ηγεμονία της Αμερικής, πρέπει να υπάρχει πολύ λίγη αμερικανική ηγεμονία για να χαθεί…

Κοιτάζοντας έναν χάρτη του κόσμου, είναι εύκολο να ανησυχεί κανείς για τα κέρδη της Κίνας από την προπαγάνδα του κορονοϊού. Πολλές περιοχές από το Πεκίνο ως την Αιθιοπία (όπου η Κίνα σχεδιάζει να χτίσει ένα νέο Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων της Αφρικής), τη Σερβία (όπου ο Πρόεδρος Αλεξάντερ Βούτσιτς εμφανίστηκε στο αεροδρόμιο του Βελιγραδίου για να χαιρετίσει την άφιξη της δωρεάς κινεζικών προμηθειών υγείας) και τη Βενεζουέλα (όπου τα κρατικά καταστήματα τροφίμων βασίζονται σε κινεζικές εισαγωγές για σχεδόν το ήμισυ των αποθεμάτων τους). Βάλτε αυτά τα κέρδη προπαγάνδας στην οικονομική προοπτική, και θα αντιληφθείτε ότι είναι κάτι ασήμαντο, καθώς πρόκειται για όχι σημαντικές οικονομίες.

Πάρτε την Αφρική, όπου οι βασικοί εταίροι της Κίνας είναι η Αιθιοπία και η Αγκόλα. Οι οικονομίες τους επισκιάζονται από εκείνη του οικονομικού γίγαντα της Αφρικής, τη Νιγηρία, η οποία είναι σταθερός εταίρος ασφαλείας των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι κινεζικές επενδύσεις προκάλεσαν μια δημοφιλή αντίδραση στη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία της ηπείρου, τη Νότια Αφρική. Αυτές οι γεωπολιτικές ζημίες έχουν αντέξει στις δίδυμες δοκιμασίες του Έμπολα και της εξέγερσης του Μπόκο Χαράμ και δεν πρόκειται να αλλάξουν τώρα εξαιτίας του κορονοϊού. Η Κίνα μπορεί να πάρει μερικές φτωχές, ευάλωτες, άσχημα κυβερνημένες χώρες ως συμμάχους, αλλά τα μεγάλα βραβεία παραμένουν σταθερά συνδεδεμένα με το ευρύτερο διεθνές σύστημα υπό την ηγεσία των ΗΠΑ.

Η ίδια ιστορία εκτυλίσσεται και στην Ανατολική Ευρώπη. Το άνοιγμα της Σερβίας στις κινεζικές επενδύσεις, τις στρατιωτικές ασκήσεις, ακόμη και τις τεχνολογίες ασφάλειας έχει προκαλέσει ανησυχία σε πολλούς Ευρωπαίους παρατηρητές. Ωστόσο, ακόμη και όταν η πολιτική της ρητορική στρέφεται προς την Ανατολή, η Σερβία διατηρεί πολύ ισχυρούς δεσμούς ασφαλείας με τη Δύση. Επίσης, η Σερβία είναι σχετικά μικρή χώρα στην Ανατολική Ευρώπη. Οι σταθεροί σύμμαχοι του ΝΑΤΟ όπως η Πολωνία, η Δημοκρατία της Τσεχίας, η Ρουμανία και η Ελλάδα έχουν οικονομίες που κυμαίνονται από 4 έως 10 φορές το μέγεθος της Σερβικής.

Επιπλέον, η Κίνα δεν έχει σχεδόν καμία πολιτική παρουσία στους δύο γίγαντες της Λατινικής Αμερικής, τη Βραζιλία και το Μεξικό, οι οποίες μαζί αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το ήμισυ του οικονομικού προϊόντος της περιοχής.

Στη Δυτική Ευρώπη, η έγκαιρη βοήθεια της Κίνας προς την Ιταλία ενδέχεται να υπονομεύσει τη δημοτικότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε αυτήν τη χώρα, αλλά αυτό είναι περισσότερο πρόβλημα για την ΕΕ παρά για το ΝΑΤΟ. Ο πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζακ Ντελόρ έσπευσε να χαρακτηρίσει την έλλειψη αλληλεγγύης για την αντιμετώπιση του κορονοϊού ως «θανάσιμο κίνδυνο για την Ευρωπαϊκή Ένωση». Ωστόσο, τα διαρθρωτικά προβλήματα της ΕΕ υπερβαίνουν κατά πολύ την κινεζική ανάμειξη και δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιστεύουμε ότι ακόμη και μια καταστροφική κατάρρευση του ευρωπαϊκού σχεδίου θα ευνοούσε γεωπολιτικά την Κίνα έναντι των Ηνωμένων Πολιτειών. Εάν κάτι τέτοιο συμβεί, πιθανότατα θα καταστήσει την ένταξη στο ΝΑΤΟ ακόμη πιο σημαντική για τα πρόσφατα ορφανά και πρόσφατα εκτεθειμένα πρώην μέλη της ΕΕ.

Η Ασία

Το κύριο θέατρο της γεωπολιτικής αντιπαράθεσης μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας είναι η ευρύτερη περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού, που εκτείνεται από την Ιαπωνία έως την Ινδία, συμπεριλαμβάνοντας και την Αυστραλία. Η πανδημία του κορονοϊού σίγουρα δεν έχει καταστήσει την Κίνα φιλική προς την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα ή την Ταϊβάν. Αυτοί οι οικονομικοί γίγαντες της Ανατολικής Ασίας είναι ουσιαστικά απρόσβλητοι από την επιρροή του Πεκίνου. Στην Αυστραλία, όμως, η πανδημία έχει ενθαρρύνει την Κίνα…

Οι ινδικές ευαισθησίες έχουν προσβληθεί από τις εξαιρετικά ασυνήθιστες δημόσιες τοποθετήσεις του Τραμπ για ένα μη επιβεβαιωμένο φάρμακο για τον κορονοϊό, την υδροξυχλωροκίνη. Ωστόσο, η Κίνα θα δυσκολευτεί να πραγματοποιήσει επιθέσεις φιλίας προς την Ινδία, διατηρώντας παράλληλα την «παντός καιρού φιλία» της με το Πακιστάν. Όταν η Ινδία θέλει να αποστασιοποιηθεί από τις Ηνωμένες Πολιτείες, στρέφεται στη Ρωσία και όχι στην Κίνα. Όμως, η οικονομία της Ρωσίας βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση, οπότε δεν είναι σε θέση να εκμεταλλευτεί τυχόν προβλήματα στις σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας που σχετίζονται με τον κορονοϊό.

Η ΕΕ

Οι Ευρωπαίοι δεν συμπαθούν τον τρόπο που ο Τραμπ έβαλε την «Αμερική πρώτη» ως απάντηση στην πανδημία, αλλά συμπεριφέρονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας και της Γαλλίας, απαγόρευσαν την εξαγωγή ιατρικού εξοπλισμού έκτακτης ανάγκης - ακόμη και εντός της υποτιθέμενης κοινής αγοράς της ΕΕ. Η Γερμανία κατάσχεσε ακόμη και μια αποστολή κινεζικών μασκών με προορισμό την Ελβετία.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες λένε στους συμμάχους τους στο ΝΑΤΟ εδώ και χρόνια ότι πρέπει να αναλάβουν περισσότερη ευθύνη για τη δική τους άμυνα. Η μεγαλύτερη ευρωπαϊκή αυτονομία θα ήταν όφελος για την παγκόσμια ηγεσία των ΗΠΑ και όχι μια πρόκληση. Αλλά μια πιο εθνικιστική, λιγότερο συνεκτική Ευρώπη θα προωθούσε πραγματικά την αμερικανική παγκόσμια ηγεμονία, καθώς μια μειωμένη ΕΕ θα ήταν λιγότερο πιθανό να ακολουθήσει μια ανταγωνιστική στρατηγική ατζέντα.

Οι ευρωπαϊκές χώρες που ενεργούν μόνες τους, αντί να προστατεύονται από την ομπρέλα της ΕΕ, θα ήταν πολύ λιγότερο πιθανό να συνάψουν συμφωνίες με την Κίνα ή τη Ρωσία.

Χωρίς την ασφάλεια να είναι μέρος ενός ισχυρού μπλοκ, χώρες όπως η Γερμανία θα ήταν πολύ πιο επιφυλακτικές να κάνουν ξεχωριστές συμφωνίες με τη Ρωσία σχετικά με τον εφοδιασμό με φυσικό αέριο και άλλες συμφωνίες. Ομοίως, τα μέλη της ΕΕ στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη που χρησιμοποιούν τώρα την πρωτοβουλία της Κίνας ως μοχλό εναντίον των Βρυξελλών, θα μπορούσαν να είναι πολύ πιο προσεκτικά με το Πεκίνο, αν οι Βρυξέλλες δεν ήταν εκεί ως backstop.

Από την πλευρά των ΗΠΑ, η πιο αποδοτική μορφή παγκόσμιας ηγεμονίας είναι αυτή στην οποία η Ουάσιγκτον βοηθά εκείνους που βοηθούν τον εαυτό τους. Αυτό ήταν το μυστικό της επιτυχίας των ΗΠΑ στην Ανατολική Ασία, όπου το σύστημα συμμαχίας που συνδέει τις Ηνωμένες Πολιτείες με την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα και την Ταϊβάν μεμονωμένα (με ελάχιστη συνεργασία μεταξύ αυτών των εταίρων) ενθαρρύνει τον καθένα να έχει τη δική του άμυνα...

Εάν ο κορονοϊός σημαίνει πραγματικά πόλεμο, τότε μπορεί αυτό να είναι θετικό μόνο για την παγκόσμια ηγεμονία των ΗΠΑ. Δυστυχώς, ο Τραμπ επέλεξε να μην συμπεριλάβει στις διεθνείς σχέσεις αυτό το γεγονός. Θα μπορούσε να είχε ενισχύσει την ηγεσία των ΗΠΑ ακολουθώντας μια πολύ πιο γενναιόδωρη προσέγγιση στις παγκόσμιες εκκλήσεις για υποστήριξη και συνεργασία. Δεν πειράζει. Όταν τελειώσει η κρίση, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα είναι ακόμη πιο κεντρικές στα παγκόσμια δίκτυα ενέργειας από ό,τι πριν. Η Κίνα θα χάσει σε αυτό…

Arti: Συμπέρασμα

Ο αναλυτής μέμφεται εμμέσως τον Ντόναλντ Τραμπ που άφησε έξω από την γεωπολιτική και τις διεθνείς σχέσεις το θέμα του κορονοϊού και δεν αξιοποίησε τις εκκλήσεις για συνεργασία προκειμένου να τις εκμεταλλευθεί γεωστρατηγικά ! Ουσιαστικά ομολογεί ότι στην αντιπαράθεση των ΗΠΑ με την Κίνα στο θέμα αυτό, η δεύτερη «νίκησε». Όμως θεωρεί ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να πάρουν τη ρεβάνς στον «πόλεμο» της ενέργειας που θα ακολουθήσει στην μετα-κορονοϊό εποχή!

Αξίζει να σημειωθεί η επισήμανση ότι οι ΗΠΑ έχουν συμφέρον από μία αποδυναμωμένη ΕΕ και μία «εθνικιστική» έξαρση στο εσωτερικό των χωρών-μελών της!

Όσο για την Ελλάδα, συγκαταλέγεται στις χώρες που είναι απόλυτα προσδεδεμένες στο άρμα των ΗΠΑ σε αντίθεση με τη Σερβία.

ΓιώργοςX. Παπασωτηρίου   

*Αποσπάσματα από άρθρο του Salvatore Babones https://foreignpolicy.com/2020/04/14/in-the-post-coronavirus-world-dont-write-off-american-leaders