Οι «τυχόν και οι «όποιες»

 

γράφει ο Παντελής Μπουκάλας

 

 

Φυσικά και χρειάζονται λογογράφους οι πολιτικοί. Ιδίως όσοι ασκούν εξουσία. Δίχως καν το δικαίωμα για μια σαββατοκυριακάτικη ανάσα, τρέχουν από το ένα χρέος στο άλλο. Βαριά η καλογερική, υπέρβαρη η κυβερνητική. Κι ύστερα, κάτι πρέπει να κάνουν οι εκλεκτοί δημοσιογράφοι που προσλαμβάνονται σαν κυβερνητικοί σύμβουλοι επί θεμάτων της αναρμοδιότητάς τους· όσοι σπεύδουν να γευτούν τις χάρες του μετακλητού υπαλλήλου σε υπουργεία, χάνοντας αμετάκλητα το δικαίωμα να δηλώνουν αδέσμευτοι δημοσιογράφοι. Αλλωστε τον «μετακλητό» θρονίσκο τους τον απέκτησαν ακριβώς επειδή δεν ετύγχαναν ιδιαιτέρως αδέσμευτοι όσο δημοσιογραφούσαν.

 

Δημοσιογράφοι ειδικευμένοι στη στρεψοδικία το έγραψαν σίγουρα το προχθεσινό διάγγελμα του πρωθυπουργού. Ο κ. Μητσοτάκης θα ’κανε το τελευταίο χτένισμα. Την πατρότητα του κειμένου την υποδεικνύουν κάμποσα τρικ της δημοσιογραφίας, μένω ωστόσο σε δύο: τις μαγικές λεξούλες «τυχόν» και «όποιες».

 

«Οι τυχόν αστοχίες θα εντοπιστούν», είπε ο πρωθυπουργός. Αρκετοί βιάστηκαν να πιστέψουν πως η φράση αυτή συνιστά τεκμήριο θαρραλέας αυτοκριτικής. Λάθος τους. Δεν πρόσεξαν τη λεξούλα «τυχόν» και δεν θυμήθηκαν την πονηρία της. Ή μάλλον όχι, δικό μου λάθος τώρα: Δεν υπάρχουν πονηρές λέξεις. Πονηροί χρήστες υπάρχουν. Το «τυχόν» λοιπόν, αντιγράφω από το «Χρηστικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας» του Χριστόφορου Χαραλαμπάκη και της Ακαδημίας Αθηνών, ως επίρρημα χρησιμοποιείται «για την έκφραση μικρής πιθανότητας, απειλής ή σε ερωτήσεις ευγένειας. “Αν τυχόν (= αν τύχει και) χρειάζεστε περαιτέρω πληροφορίες”». Και ως επίθετο για να δηλωθεί κάτι «που μπορεί να έχει συμβεί στο παρελθόν ή να προκύψει στο μέλλον· πιθανό: “έλεγχος για τη διόρθωση τυχόν λαθών”». Τα «τυχόν λάθη» δηλαδή είναι πιθανά λάθη, όχι υπευθύνως ομολογημένα. Πού λοιπόν το θάρρος; «Ολοι μαζί αναλαμβάνουμε την ευθύνη για τυχόν λάθη», είπε πει ο κ. Μητσοτάκης και στις 30.9.2020. Ενα ρηχό κλισέ.

 

Τα ίδια και με το τρικ «όποιες». «Πρώτος εγώ ζητώ συγγνώμη για τις όποιες αδυναμίες υπήρξαν», δήλωσε ο πρωθυπουργός. Και επαινέθηκε για την αυτοκριτική του ευθύτητα. Πλην η αναφορική αντωνυμία «όποιες», λέει το Λεξικό, χρησιμοποιείται «για αόριστη αναφορά σε κάτι». Και όταν προηγείται «οριστικό ή αόριστο άρθρο, δηλώνει αοριστία, αδιαφορία ή συγκατάβαση απέναντι σ’ αυτό που εκφράζει το προσδιοριζόμενο ουσιαστικό». Δίνει και παράδειγμα το Λεξικό: «Ζητώ συγγνώμη για την όποια ταλαιπωρία». Αοριστία, αδιαφορία ή συγκατάβαση; Ή όλα;