Λαϊκισμού επέλαση

Κλίντον η Τράμπ; Αύριο θα είναι γνωστό το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών, οι οποίες, απροσδόκητα, έγιναν αμφίρροπες. Δεν είναι όμως αβάσιμος ο ισχυρισμός ότι ανεξάρτητα από το τελικό αποτέλεσμα, το ιδεολογικό και κοινωνικό ρεύμα που εκφράζει ο Τραμπ κατέκτησε την πλήρη νομιμοποίησή του. Λίγα χρόνια πριν, θα ήταν αδιανόητο να διατυπωθούν στη δημόσια σφαίρα τα όσα απερίγραπτα εκφέρει ο Τραμπ και τώρα όχι μόνο εκφέρονται αλλά επιδοκιμάζονται και από τον μισό σχεδόν εκλογικό πληθυσμό. Ο λόγος του Τραμπ διαθέτει στο έπακρο τα στερεότυπα του ακραίου λαϊκισμού. Αντισυστημική δημαγωγία, αδιαμεσολάβητη σχέση με τον «λαό», αναπαραγωγή της ανασφάλειας ,απλοϊκές υποτιθέμενες λύσεις, καταγγελτικές κραυγές, μανιχαϊσμό, σεξισμό, απροκάλυπτο ρατσισμό, ξενοφοβία, απομονωτισμό και άλλα πολλά. Δυστυχώς όμως δεν είναι μόνο η αμερικανική κοινωνία δεκτική στις σειρήνες του αντισυστημικού λαϊκισμού.

Σε πολλές χώρες της Ευρώπης, ανεξάρτητα από την οικονομική τους κατάσταση, εμφανίστηκαν τέτοια αντίστοιχα κινήματα και κατέκτησαν σημαντικά εκλογικά ποσοστά. Στη Μ. Βρετανία μάλιστα πέτυχαν την έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ενωση, ενώ στη Γερμανία το αντιμεταναστευτικό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία εισήλθε με υψηλά ποσοστά σε αρκετά τοπικά κοινοβούλια. Στη Γαλλία η Λεπέν είναι πρώτη, ενώ στην Ιταλία υπάρχει το κίνημα του Πέπε Γκρίλο, το οποίο εκφράζει, με εντυπωσιακή αποδοχή και αυτό, τέτοιες αντιλήψεις. Είναι γνωστά δε και τα εγχώρια παρόμοια φαινόμενα. Το ερώτημα που πλανάται βέβαια είναι γιατί αποδομήθηκε με τέτοια ευκολία το παλιό πολιτικό σύστημα και αναδείχθηκε ο λαϊκισμός ως αντίπαλον δέος του. Προφανώς μία από τις αιτίες είναι η οικονομική κρίση και η ανασφάλεια, αλλά το φαινόμενο των αντισυστημικών κομμάτων εμφανίζεται και σε χώρες χωρίς προβλήματα.

Η έξαρση δε των μεταναστευτικών ροών και ο φόβος του μη ενσωματώσιμου Αλλου, μαζί με όλες τις πραγματικές και φανταστικές ανατροπές που επιφέρουν, συντελούν σημαντικά στην αποδοχή των ακραίων φωνών. Είναι όμως μόνο αυτά; Μήπως έχουν σημαντικές ευθύνες και τα κόμματα της κραταιάς κάποτε σοσιαλδημοκρατίας και της Αριστεράς; Μέχρι το τέλος του προηγούμενου αιώνα, τα κόμματα αυτά υποδέχονταν και εξέφραζαν τη λαϊκή δυσαρέσκεια και διαμαρτυρία. Τα τελευταία χρόνια όμως έχουν συγκλίνει σε ένα άχρωμο ταξικά κέντρο και συμμετέχουν στη «ρεαλιστική» διαχείριση της εξουσίας και της οικονομίας. Και όχι μόνο αυτό. Εχουν αλλάξει ρητορική και κοινωνική στόχευση. Αντί να απευθύνονται πρωτίστως στους ανθρώπους της εργασίας και να θέτουν τα προβλήματα της ανεργίας, της ασφάλειας και της κατάρρευσης των κοινωνικών δομών, ασχολούνται κυρίως με ζητήματα πολιτισμικών ταυτοτήτων και μειονοτικών δικαιωμάτων. Δυστυχώς, όπως φαίνεται, το κενό καλύπτεται από τους λαϊκιστές κάθε είδους.

Κώστας Καρακώστας (Νομικός - κριτικός βιβλίου)