Το τέλος της παγκοσμιοποίησης αποτελεί λύση;

Του Κωνσταντίνου Βέργου*

Οι οικονομικές και πολιτικές αλλαγές σε Ευρώπη και ΗΠΑ δείχνουν ότι το παγκόσμιο τραίνο αλλάζει πορεία και κατευθύνεται από τα πηγάδια της παγκοσμιοποίησης στα λιβάδια των εθνικών αγορών. Αυτή η αλλαγή πορείας έχει όχι μόνο νέους οδηγούς, όπως τον Donald Trump, αλλά και νέους επιβάτες, νέους πρωταγωνιστές. Πού ακριβώς βαδίζουμε και ποιος κερδίζει;

Τα προηγούμενα 40 χρόνια οδήγησαν σε μια πρωτοφανή, σε τόσο σύντομο διάστημα, μεταβολή των χαρακτηριστικών των παγκόσμιων αγορών εμπορευμάτων και υπηρεσιών. Το διεθνές εμπόριο, που το 1963 αποτελούσε το 22% μόλις του παγκόσμιου ΑΕΠ, έφτασε να αποτελεί το 65% του Παγκόσμιου ΑΕΠ το 2008, τη χρονιά που ξέσπασε η πρόσφατη παγκόσμια οικονομική κρίση.

Όμως, παρότι υπήρξε κατά την περίοδο 1970 -1980 όφελος για όλους, τα τελευταία 30 χρόνια τα οφέλη από αυτή την εξάπλωση, από αυτή την απίστευτη οικονομική επανάσταση, δεν πέρασαν το κατώφλι των εγχώριων εταιριών της Ευρώπης και των ΗΠΑ, ούτε των εργαζομένων τους, κατευθύνθηκαν στις τσέπες μιας ομάδας πολυεθνικών εταιριών. Μέσα σε 25 χρόνια, από το 1982 ως το 2007, οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες, που από 5% των κερδών τώρα κάνουν περίπου 20% των παγκόσμιων κερδών, οδήγησαν σε πραγματικές μειώσεις τους μισθούς και τα κέρδη των εγχώριων εταιριών, ενώ κατεύθυναν την τεράστια υπεραξία σε εξωτικούς παραδείσους, ξεπλένονταν τα κέρδη σε περιοχές όπως Σιγκαπούρη (Πολυεθνικές από Ασία και Ωκεανία), Παρθένες Νήσους (Δυτικές Τράπεζες) και Λουξεμβούργο (Δυτικές πολυεθνικές με αντικείμενο της βιομηχανία), μέσα από τριγωνικές συναλλαγές, υπερτιμολογήσεις και εταιρίες-φαντάσματα.

Οι απώλειες εισοδημάτων για εργαζόμενους και εθνικές εταιρίες δεν έγιναν άμεσα αντιληπτές στο διάστημα αυτό λόγω της τεράστιας πτώσης των επιτοκίων από 20% το 1980 σε 2%, και καθώς το χαμένο εισόδημα των πολιτών, αντικαταστάθηκε από δάνεια (στεγαστικά και καταναλωτικά), ο δανεισμός πλέον των πολιτών, που ήταν λιγότερο από 20% του ΑΕΠ, έφτασε το 150% πλέον στις μεγάλες χώρες της δύσης, ενώ το προνομιακό φορολογικό καθεστώς και οι διαρκείς χρεοκοπίες των τραπεζών οδήγησαν σε οικονομικό αδιέξοδο ακόμη και τα κράτη, με χρέη που είναι στο πρωτοφανές επίπεδο του 100% κατά μέσο όρο, υψηλότερο από εκείνο που διαμορφώθηκε στον πόλεμο!

Στην Ευρωζώνη το πρόβλημα έγινε χειρότερο την τελευταία δεκαετία, σύμφωνα με σχετική πρόσφατη έκθεση αναλυτών της Deutsche Bank,  λόγω του ενιαίου νομίσματος, που δεν επέτρεψε την προσαρμογή των εθνικών οικονομιών χωρών όπως Ιταλίας, Γαλλίας, Ισπανίας και Ελλάδος, μέσα από τη ανταγωνιστική νομισματική διολίσθηση, οδηγώντας σε ασύμμετρα εμπορικά κέρδη υπέρ της Γερμανίας. Από την άλλη, η υπερχείλιση των αγορών με 1 δις από φτηνό εργατικό δυναμικό, από Ανατολική Ευρώπη ως… Ινδία, ενίσχυσε περαιτέρω την ασύμμετρη ανάπτυξη, με τεράστιες απώλειες για την αστική και εργατική τάξη της δύσης εις όφελος 300 πολυεθνικών. Αυτή η τάση φαίνεται ότι φτάνει στο τέλος της για λόγους μακροοικονομικούς (δημογραφικό, χρεοκοπίες κρατών) και πολιτικούς (Αγγλία, ΗΠΑ, αγανάκτηση πολιτών).

Η επιστροφή στις εθνικές οικονομίες, που ξεκίνησε από την Αγγλία, και ακολουθείται από τον νέο Αμερικανό πρόεδρο αποτελεί τάση που θα οδηγήσει σε αναζωογόνηση την μεσαία τάξη της δύσης, οδηγώντας σε υψηλότερη απασχόληση, μισθολογικά δεδομένα, και υψηλότερα εταιρικά κέρδη για τις εθνικές εταιρίες οι οποίες επί χρόνια υπερφορολογούνταν την στιγμή που πολυεθνικές σαν την Amazon, Starbucks, Apple ενώ έκαναν αμύθητα κέρδη φαίνεται ότι δεν πλήρωναν φόρους περισσότερους, σε μερικές περιπτώσεις, από την αξία ενός… πιάτου φασολιών! Το γκρέμισμα, τέλος των τερατωδών συμφωνών τύπου TTIP, που επέτρεπαν σκανδαλώδες καθεστώς για τις πολυεθνικές, αν επιτευχθεί, αποτελεί σημείο-ορόσημο, όπως τη μάχη του Σταλιγκραντ στο Β Παγκόσμιο πόλεμο που γκρέμισε την επέλαση του Χίτλερ, επιτρέποντας στα έθνη να βρουν ξανά τον ρόλο τους  στην ιστορία ξαναχτίζοντας τις οικονομίες με όφελος για όλους.

* Ο κ. Κωνσταντίνος Βέργος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικών, Πανεπιστήμιο Πόρτσμουθ, Αγγλία.