Βία κατά των Γυναικών: Ένα πρόβλημα, πολλές όψεις

«Θέλω να ουρλιάξω!

Θέλω να βγάλω την οργή που με πνίγει - τη δική μου

κι όλων των κοριτσιών, γυναικών, αγοριών, ανδρών

που έχουν κακοποιηθεί και έχουν στερηθεί

ακόμα και το δικαίωμα να είναι οργισμένοι γι' αυτό!»

(Δήμητρα Πατρικαράκου: Βεβήλωση-Μια αληθινή ιστορία κακοποίησης, Εκδόσεις Αρμός)

Λίγα συνταρακτικά λόγια από καρδιάς, από μια γυναίκα που σημαδεύτηκε για πάντα από τη βία, μόνο λόγω του φύλου της. Αυτή η γενναία ψυχή, με πολύ πόνο και πολύ κόπο, κατάφερε να λυτρωθεί. Να σπάσει τα δεσμά του θυμού. Ενός θυμού που συνήθως μένει κρυφός, ανομολόγητος, απαγορευμένος.

Άραγε, πόσοι άλλοι συνάνθρωποί μας, γυναίκες πρωτίστως, αλλά και παιδιά, κορίτσια και αγόρια, έχουν βρεθεί ή βρίσκονται σήμερα στη δραματική θέση του θύματος βίας λόγω φύλου;

Όπως, δυστυχώς, δεν παύουν να μας θυμίζουν οι έρευνες, τα θύματα είναι πολλά. Πιο πολλά από όσο αντέχουμε να παραδεχτούμε.

Στην ήπειρό μας, 1 στις 3 γυναίκες έχουν υποστεί ή θα υποστούν σωματική βία λόγω φύλου, τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους...

Αυτό τι σημαίνει; Ότι, πρακτικά, η βία κατά των γυναικών είναι παντού, είναι γύρω μας. Στο διαμέρισμα του πάνω ορόφου, στο σούπερ μάρκετ του «νταή» επιχειρηματία, στο προαύλιο του σχολείου, στον αθλητικό σύλλογο της γειτονιάς, στο ψεύτικο προφίλ του virtual «κολλητού». Και δυστυχώς, μπορεί να είναι και «εντός των τειχών». Στο άβατο της δικής μας ζωής. Το μέγεθος του προβλήματος είναι τεράστιο.

Στην Ευρώπη, τα θύματα είναι 62 εκατομμύρια γυναίκες! Οι αριθμοί μας λένε ακόμη ότι πολλαπλασιάζονται οι ανθρωποκτονίες γυναικών, αλλά και τα λεγόμενα «εγκλήματα τιμής» έναντι γυναικών και κοριτσιών. Οι ακραίες πρακτικές του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων έχουν εφαρμοστεί σε τουλάχιστον 500.000 κορίτσια. Όχι σε κάποια χώρα του αναπτυσσόμενου κόσμου, αλλά εντός της Ε.Ε!

Οι επιπτώσεις της βίας κατά των γυναικών, λόγω φύλου, είναι ανυπολόγιστες σε κάθε επίπεδο. Η βία κατά των γυναικών διαρρηγνύει τα δικαιώματα στη ζωή, την ελευθερία, και την ασφάλεια. Θίγει την αξιοπρέπεια, την αυτονομία γυναικών και κοριτσιών. Η βία λόγω φύλου μπορεί να προκαλέσει προσωρινή ή και μόνιμη σωματική, σεξουαλική, ψυχική, συναισθηματική ή ψυχολογική βλάβη στις γυναίκες που την υφίστανται. Ακόμη και να καταλήξει σε θάνατο. Μπορεί ακόμη να καταστρέψει οικονομικά το θύμα. Δημιουργεί τεράστια τραύματα στον άμεσο και έμμεσο περίγυρο και δυστυχώς και στα παιδιά που συχνά γίνονται αυτόπτες μάρτυρες βίας. Διαιωνίζει την ανισότητα των φύλων, καθώς η βία κατά των γυναικών επηρεάζει συνολικά τη θέση τους στην κοινωνία.

Οι μελέτες μας δείχνουν ότι υγιείς και μορφωμένες γυναίκες είναι πολύ πιο πιθανό να έχουν υγιή και πιο μορφωμένα παιδιά, συμβάλλοντας σε ένα θετικό κύκλο ανάπτυξης των κοινωνιών.

Για την Ευρωπαϊκή Ένωση, το ετήσιο κόστος της βίας κατά των γυναικών λόγω φύλου, εκτιμάται σε 228 δισεκατομμύρια ευρώ για το 2012. Δηλαδή το 1,8% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος της ΕΕ! Από το κόστος αυτό, τα 45 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως δαπανώνται σε δημόσιες και κρατικές υπηρεσίες και 24 δισεκατομμύρια ευρώ αφορούν απολεσθείσα οικονομική παραγωγή.

Η πρόληψη της βίας κατά των γυναικών είναι κρίσιμη. Η βία κατά των γυναικών είναι βαθιά ριζωμένη σε αρνητικά στερεότυπα για τα φύλα.

Πρώτος στόχος όλων μας πρέπει να είναι η συστηματική αποδόμηση των στερεοτύπων που «διδάσκουν» την ταπείνωση της γυναίκας ως «φυσικό» καθήκον του φύλου της. Κι αυτό πρέπει να γίνεται όσο το δυνατόν νωρίτερα, αν θέλουμε να έχουμε ελπίδες αλλαγής. Ο σεξισμός εμφανίζεται πολύ ανθεκτικός στις νεότερες γενιές. Ίσως γιατί είναι ριζωμένος και στο προαύλιο του σχολείου ακόμη και με τη μορφή του εκφοβισμού. Ίσως γιατί όταν χτυπάει το κουδούνι, η εκμάθηση παρωχημένων ρόλων συνεχίζεται στην τάξη. Ρητά ή άρρητα, συνειδητά ή όχι, ενθαρρύνονται στο σχολείο, σε ανύποπτο χρόνο, κρίσιμες αποφάσεις σταδιοδρομίας, με «σφραγίδα καταλληλότητας» για το κάθε φύλο... Τη διατήρηση της ανισότητας στηρίζει η διαφήμιση και οι στρατηγικές μάρκετινγκ που διακρίνουν μεταξύ παιχνιδιών και βιβλίων για «κορίτσια» και για «αγόρια». Δεν είναι παράδοξο ότι οι παραδοσιακοί ρόλοι συνεχίζουν να επιβιώνουν στο σπίτι, με τη γυναίκα να επωμίζεται σχεδόν όλες τις φροντίδες.

Μπορούμε να διακρίνουμε, ακόμη, τους νέους κινδύνους από την αυξανόμενη χρήση του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, σε όλο και μικρότερες ηλικίες. Κάθε μέρα, νέες περιπτώσεις διακρίσεων και «ψηφιακής» έμφυλης βίας έρχονται στο προσκήνιο, όπως και περιστατικά προσέγγισης ανηλίκων - κυρίως εφήβων- με βλέψεις σεξουαλικής κακοποίησης.

Όταν το 2006 στην Ελλάδα αναγνωρίστηκε διά νόμου (ν. 3500) ο βιασμός εντός γάμου ως έγκλημα, είμαι βέβαιη ότι προκάλεσε έκπληξη, ίσως και δυσαρέσκεια σε κάποιους. Όμως, στάθηκε το πρώτο βήμα για να ξεκινήσει μια παιδευτική διαδικασία για την ελληνική κοινωνία. Αυτή η διαδικασία πρέπει να συνεχιστεί. Γιατί το πρόβλημα της βίας κατά των γυναικών δεν θα μας το λύσει «κάποιος άλλος», αλλά όλοι εμείς.

Πρέπει να μάθουμε να αναγνωρίζουμε τα σημάδια της βίας γύρω μας, και να μη διστάζουμε να μιλήσουμε γι'αυτά. Όπου κι αν τα ανακαλύψουμε. Δεν έχουμε περιθώριο να κάνουμε τα «στραβά μάτια». Πρέπει να γίνουμε περισσότερο καταγγελτικοί. Οφείλουμε να αγανακτούμε όταν βλέπουμε άνδρες να ταπεινώνουν και να εξευτελίζουν τη σύντροφο, σύζυγο ή συνοδό τους, για να την... συνετίσουν, να την... επαναφέρουν στην τάξη. Μια προσπάθεια που ίσως κορυφωθεί στις ιδιωτικές στιγμές.

Οφείλουμε να διαμαρτυρηθούμε αν διαπιστώσουμε ότι μια ιστοσελίδα χυδαιολογεί και προσβάλλει το γυναικείο φύλο. Οφείλουμε να ανησυχούμε αν στο περιβάλλον μας, στη γειτονιά μας, υποπτευόμαστε ότι γυναίκες εξαναγκάζονται σε σεξουαλική ή άλλης μορφής εκμετάλλευση.

Οφείλουμε ακόμη να καταγγείλουμε τον μικρό-ή μεγάλο-καθηγητή που εκβιάζει τη φοιτήτρια με «όπλο» τη βαθμολογία. Πρέπει να εξοργιστούμε και όταν ακούμε μεγαλοσχήμονες να εκφράζουν το σεξισμό τους. Όπου κι αν βρίσκονται, ακόμη και στη Βουλή.

Δεν υπάρχουν πρόσωπα ταμπού στο θέμα της βίας. Γιατί η βία κατά των γυναικών δεν γνωρίζει κοινωνικούς, μορφωτικούς, γεωγραφικούς ή άλλους περιορισμούς. Ανοχή στη Βία κατά των Γυναικών, σημαίνει Συνενοχή. Και αυτό μπορεί να σταματήσει μόνο με τη βοήθεια όλων μας, ανδρών και γυναικών.   

Βάσω Κόλλια