Μια μυστηριώδης μόλυνση εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο

Αποκαλυπτική έρευνα των New York Times για το μικρόβιο Candida auris, που επιτίθεται σε ανθρώπους με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα και εξαπλώνεται σε όλη την υδρόγειο.

Τον περασμένο Μάιο, ένας ηλικιωμένος άνδρας εισήχθη στο παράρτημα του Mount Sinai Hospital στο Μπρούκλιν για χειρουργική επέμβαση στην κοιλιά. Οι εξετάσεις αίματος έδειξαν πως είχε προσβληθεί από ένα νεοανακαλυφθέν μικρόβιο, το οποίο ήταν ταυτόχρονα επικίνδυνο και μυστηριώδες και οι γιατροί έσπευσαν να τον απομονώσουν σε μονάδα εντατικής θεραπείας.

Το μικρόβιο αυτό είναι ένας μύκητας που ονομάζεται Candida auris και επιτίθεται σε ανθρώπους με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα ενώ απλώνεται «αθόρυβα» σε όλο τον πλανήτη. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε ετών, έπληξε μια μονάδα νεογνών στη Βενεζουέλα, ένα νοσοκομείο στην Ισπανία, ανάγκασε ένα διάσημο βρετανικό ιατρικό κέντρο να κλείσει τη μονάδα εντατικής θεραπείας και «άπλωσε ρίζες» στην Ινδία, το Πακιστάν και τη Νότια Αφρική. Πρόσφατα, το Candida auris εμφανίστηκε στη Νέα Υόρκη, στο Νιου Τζέρσεϊ και στο Ιλλινόις, κάνοντας το ομοσπονδιακό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων να το προσθέσει στη λίστα με μικρόβια που θεωρούνται «επείγουσες απειλές».

Ο ηλικιωμένος άνδρας στο Μπρούκλιν πέθανε μετά από 90 ημέρες στο νοσοκομείο, αλλά το C. auris επιβίωσε. Οι δοκιμές έδειξαν ότι ήταν παντού στο δωμάτιό του, ήταν τόσο επιθετικό ώστε το νοσοκομείο χρειάστηκε ειδικά μέτρα καθαρισμού. «Βρισκόταν παντού, στους τοίχους, στα κρεβάτια, στις πόρτες, στις κουρτίνες, στα τηλέφωνα, στο νεροχύτη», δήλωσε ο γιατρός και πρόεδρος του νοσοκομείου, Σκοτ Λόριν. Το C. auris είναι τόσο ανθεκτικό, που είναι αδιαπέραστο από αντιμυκητιακές φαρμακευτικές ουσίες, καθιστώντας το, ένα νέο παράδειγμα μιας από τις σημαντικότερες απειλές κατά της δημόσιας υγείας: την εμφάνιση ανθεκτικών στα αντιβιοτικά μολύνσεων.

Επί δεκαετίες, εμπειρογνώμονες της δημόσιας υγείας έχουν προειδοποιήσει ότι η υπερβολική χρήση αντιβιοτικών μειώνει την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων που θεραπεύουν τα μικρόβια και τις βακτηριακές λοιμώξεις, κάποιες θανατηφόρες. Τα μικρόβια αυτά αποκαλούνται «superbugs» (υπερμικρόβια) και οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στη χωρίς μέτρο χρήση των αντιβιοτικών σε νοσοκομεία, κλινικές αλλά και στη γεωργία.

Με απλά λόγια, εξελίσσονται κι αυτά αμυνόμενα ώστε να επιβιώσουν από τα σύγχρονα φάρμακα. Είναι δε πιο επικίνδυνα για ανθρώπους με ανώριμα ή αποδυναμωμένα ανοσοποιητικά, όπως τα νεογνά και οι ηλικιωμένοι, οι καπνιστές, οι διαβητικοί, οι άνθρωποι με αυτοάνοσα κλπ. Επιστήμονες προειδοποιούν πως εάν δεν αναπτυχθούν νέα φάρμακα και δεν μειωθεί η χρήση αντιμικροβιακών φαρμάκων, υπάρχει κίνδυνος να απειλήσουν και πιο υγιείς πληθυσμούς. Ήδη, οι θάνατοι σε παγκόσμιο επίπεδο από ανθεκτικές λοιμώξεις υπολογίζονται σε 700.000.

Τα αντιβιοτικά και τα αντιμυκητιακά είναι απαραίτητα για την καταπολέμηση των λοιμώξεων στους ανθρώπους, αλλά τα αντιβιοτικά χρησιμοποιούνται επίσης ευρέως και για την πρόληψη ασθενειών σε εκτρεφόμενα ζώα ενώ εφαρμόζονται ευρέως στη γεωργία, όπως π.χ. στα εντομοκτόνα. Σύμφωνα με πολλούς επιστήμονες η αχαλίνωτη χρήση μυκητοκτόνων στις καλλιέργειες συμβάλλει στην αύξηση των ανθεκτικών σε φάρμακα μικροβίων που μολύνουν τους ανθρώπους.

Το C. auris είναι ένα μόνο από δεκάδες επικίνδυνους οργανισμούς που έχουν αναπτύξει αυξημένες αντοχές στα φάρμακα. Άλλα στελέχη του μύκητα Candida δεν έχουν αναπτύξει σημαντικές αντοχές στα φάρμακα, μα πάνω από το 90% των μολύνσεων C.auris είναι ανθεκτικές σε τουλάχιστον ένα φάρμακο και το 30% είναι ανθεκτικά σε δύο ή και παραπάνω. Η Λιν Σόζα, αναπληρώτρια επιδημιολόγος της πολιτείας του Κονέκτικατ, λέει πως θεωρεί το C.auris ως την «κορυφαία απειλή» μεταξύ των ανθεκτικών μολύνσεων, καθώς είναι «πρακτικά ανίκητο και δύσκολο να εντοπιστεί». Σχεδόν οι μισοί των ασθενών πεθαίνουν μέσα σε 90 ημέρες, σύμφωνα με το CDC, ωστόσο ειδικοί ανά τον κόσμο δεν έχουν καταφέρνει να βρουν από πού προήλθε εξαρχής.

Μην το λέτε στον κόσμο 

Στα τέλη του 2015, η γιατρός Johanna Rhodes, ειδικός στις μολυσματικές νόσους στο Imperial College του Λονδίνου, δέχθηκε μια πανικόβλητη κλήση από το νοσοκομείο Royal Brompton, ένα βρετανικό ιατρικό κέντρο έξω από το Λονδίνο. Ο C. auris είχε ριζώσει εκεί επί μήνες πριν και το νοσοκομείο δεν κατάφερε να τον απομακρύνει.

«Δεν έχουμε ιδέα από πού προέρχεται. Δεν το έχουμε ακούσει ποτέ. Απλά εξαπλώθηκε σαν πυρκαγιά», δήλωσε η γιατρός. Συμφώνησε να βοηθήσει το νοσοκομείο να αναγνωρίσει το γενετικό προφίλ του μύκητα και να βρει τρόπο να καθαρίσει τα δωμάτια. Κάτω από την κατεύθυνση της, οι νοσοκομειακοί εργαζόμενοι χρησιμοποίησαν μια ειδική συσκευή για να ψεκάσουν ένα δωμάτιο που χρησιμοποιήθηκε για έναν ασθενή με C. auris, με τη θεωρία ότι ο ατμός θα έβλεπε κάθε γωνιά και σχισμή. Ο μύκητας ήταν ακόμη εκεί όταν μια εβδομάδα μετά έκαναν νέο έλεγχο.  Ήταν μια ξεκάθαρη περίπτωση εξάπλωσης, αλλά δεν ανακοινώθηκε. Το νοσοκομείο, ένα ειδικό κέντρο καρδιολογίας και πνευμονολογίας με πλούσιους ασθενείς από τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη, ειδοποίησε τη βρετανική κυβέρνηση και τους μολυσμένους ασθενείς, αλλά δεν έκανε καμία δημόσια ανακοίνωση.

«Δεν υπήρχε ανάγκη να εκδώσουμε δελτίο τύπου για το ξέσπασμα επιδημίας», δήλωσε ο Oliver Wilkinson, εκπρόσωπος του νοσοκομείου. Αυτή η στάση διατηρήθηκε σε νοσοκομεία σε όλο τον κόσμο. Τα μεμονωμένα ιδρύματα και οι εθνικές, κρατικές και τοπικές κυβερνήσεις ήταν απρόθυμες να δημοσιοποιήσουν εστίες ανθεκτικών λοιμώξεων, υποστηρίζοντας ότι δεν έχει νόημα να φοβούνται οι ασθενείς - ή μελλοντικοί ασθενείς. 

Ο Δρ. Silke Schelenz, ειδικός της μολυσματικής νόσου του Royal Brompton, διαπίστωσε την έλλειψη επείγουσας ανάγκης από την κυβέρνηση και το νοσοκομείο στα πρώτα στάδια της επιδημίας, ήταν κάτι πολύ, πολύ απογοητευτικό. «Προφανώς δεν ήθελαν να χάσουν τη φήμη τους». 

Μέχρι τα τέλη Ιουνίου του 2016, ένα επιστημονικό έντυπο έκανε λόγο για μια συνεχιζόμενη έξαρση 50 περιστατικών C. auris στο Royal Brompton και το νοσοκομείο τελικά έκλεισε για 11 ημέρες μια πτέρυγα μετακινώντας ασθενείς της ΜΕΘ σε άλλο όροφο, και πάλι χωρίς καμία ανακοίνωση. Μερικές ημέρες αργότερα, το νοσοκομείο τελικά αναγνώρισε σε μια εφημερίδα ότι είχε πρόβλημα και αργότερα η έρευνα ανέφερε ότι τελικά υπήρχαν συνολικά 72 περιπτώσεις, αν και μερικοί ασθενείς ήταν μόνο φορείς και δεν είχαν μολυνθεί από τον μύκητα.

Ωστόσο, το ζήτημα παρέμεινε ελάχιστα γνωστό σε διεθνές επίπεδο, ενώ ένα ακόμη μεγαλύτερο ξέσπασμα είχε ξεκινήσει στη Βαλένθια, στην Ισπανία, στο νοσοκομειακό Νοσοκομείο Universitari i Politecnic La Fe. Εκεί, χωρίς να γνωρίζουν οι ήδη ασθενείς, 372 άνθρωποι διαγνώστηκαν με τον μύκητα στο σώμα τους και 85 ανέπτυξαν λοιμώξεις του αίματος. Ένα έγγραφο στο περιοδικό Mycoses ανέφερε ότι το 41% των μολυσμένων ασθενών πέθαναν μέσα σε 30 ημέρες.  Μια δήλωση από το νοσοκομείο είπε ότι δεν ήταν απαραιτήτως ο C. auris που τους σκότωσε. «Είναι πολύ δύσκολο να διακρίνουμε αν οι ασθενείς πεθαίνουν από τον παθογόνο αφού είναι ασθενείς με πολλές υποκείμενες νόσους και σε πολύ σοβαρή γενική κατάσταση», ανέφερε η δήλωση. 

Όπως και με το Royal Brompton, το νοσοκομείο στην Ισπανία δεν έκανε καμία δημόσια ανακοίνωση. Ένας συγγραφέας άρθρου για τον μύκητα  στο Mycoses, γράφει πως ένας γιατρός στο νοσοκομείο, είπε σε ένα ηλεκτρονικό μήνυμα ότι το νοσοκομείο δεν θέλησε να μιλήσει με δημοσιογράφους επειδή «ανησυχεί για τη δημόσια εικόνα του». 

Η μυστικότητα εξοργίζει τους υποστηρικτές των ασθενών, οι οποίοι λένε ότι οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να γνωρίζουν εάν υπάρχει εστία, ώστε να μπορούν να αποφασίσουν εάν θα πάνε σε νοσοκομείο, ιδιαίτερα όταν πρόκειται να κάνουν μια σοβαρή χειρουργική επέμβαση.

«Γιατί διαβάζουμε για ένα ξέσπασμα σχεδόν ένα και ενάμιση χρόνο αργότερα και δεν το έχουμε πρωτοσέλιδο την επόμενη μέρα», δήλωσε ο Δρ. Kevin Kavanagh, γιατρός στο Κεντάκι και πρόεδρος του υπουργείου Health Watch των ΗΠΑ, μια μη κερδοσκοπική ομάδα υποστήριξης ασθενών. «Δεν θα το ανεχόμασταν σε ένα εστιατόριο με επιδημία τροφικής δηλητηρίασης». Οι υπάλληλοι της υγειονομικής περίθαλψης υποστηρίζουν ότι η αποκάλυψη των κρουσμάτων προκαλεί φοβίες στους ασθενείς για μια κατάσταση στην οποία δεν μπορούν να κάνουν τίποτα, ιδίως όταν οι κίνδυνοι είναι ασαφείς.

Ενδεικτική για το πώς τα νοσοκομεία κράτησαν μυστική την εξάπλωση, είναι η παλαιότερη γνωστή περίπτωση στις Ηνωμένες Πολιτείες. Μια γυναίκα έφθασε σε νοσοκομείο της Νέας Υόρκης στις 6 Μαΐου 2013, αναζητώντας φροντίδα για αναπνευστική ανεπάρκεια. Ήταν 61 ετών και από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, και πέθανε μια εβδομάδα αργότερα, ενώ βρέθηκε θετική τον μύκητα. Εκείνη την εποχή, το νοσοκομείο δεν το είχε ερευνήσει περισσότερο, αλλά τρία χρόνια αργότερα, έστειλε την υπόθεση στον οργανισμό υγείας.

Από πού προέρχεται ο μύκητας;

Καθώς το κέντρο ελέγχου νοσημάτων εργάζεται για τον περιορισμό της εξάπλωσης του ανθεκτικού στα φάρμακα C. auris, οι ερευνητές του προσπαθούν να απαντήσουν στην κρίσιμη ερώτηση: Από πού προέρχεται ο μύκητας;  Οι πρώτοι γιατροί που αντιμετώπισαν τον C. auris, τον βρήκαν στο αυτί μιας γυναίκας στην Ιαπωνία το 2009. Φαινόταν αβλαβής εκείνη τη στιγμή, ένας «ξάδερφος» των κοινών, εύκολα αντιμετωπισμένων μυκητιασικών λοιμώξεων. Όμως δεν ήταν τόσο απλό.

Τρία χρόνια αργότερα, εμφανίστηκε πάλι σε ένα εργαστήριο του γιατρού Jacques Meis, ενός μικροβιολόγου στο Nijmegen της Ολλανδίας, ο οποίος ανέλυε μια λοίμωξη στο αίμα σε 18 ασθενείς από τέσσερα νοσοκομεία στην Ινδία. Σύντομα, νέα περιστατικά  του C. auris φαινόταν να εμφανίζονται κάθε μήνα σε διάφορα μέρη του κόσμου. 

Οι ερευνητές θεωρούν ότι ο C. auris ξεκίνησε στην Ασία και εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο. Αλλά όταν ο οργανισμός συνέκρινε ολόκληρο το γονιδίωμα των δειγμάτων auris από την Ινδία και το Πακιστάν, τη Βενεζουέλα, τη Νότια Αφρική και την Ιαπωνία, διαπίστωσε ότι η προέλευσή του δεν ήταν ούτε ένα μέρος και δεν υπήρχε μόνο ένα στέλεχος auris. 

Η αλληλουχία του γονιδιώματος έδειξε ότι υπήρχαν τέσσερις ξεχωριστές εκδοχές του μύκητα, με διαφορές τόσο βαθιές που πρότειναν ότι αυτά τα στελέχη είχαν αποκλίνει χιλιάδες χρόνια πριν και εμφανίστηκαν ως ανθεκτικά παθογόνα από αβλαβείς περιβαλλοντικές καταστάσεις σε τέσσερα διαφορετικά σημεία ταυτόχρονα. «Κάπως, έκανε ένα άλμα σχεδόν φαινομενικά ταυτόχρονα, και φάνηκε να εξαπλώνεται και είναι ανθεκτικό στα φάρμακα, το οποίο είναι πραγματικά ένας γρίφος», δήλωσαν οι ειδικοί.

Υπάρχουν διαφορετικές θεωρίες σχετικά με το τι συνέβη με τον C. auris. Ο Δρ Meis, ο ολλανδός ερευνητής, δήλωσε ότι πίστευε ότι αναπτύχθηκαν ανθεκτικοί σε φάρμακα μύκητες χάρη στη βαριά χρήση μυκητοκτόνων στις καλλιέργειες. Ο Δρ Meis στράφηκε σε αυτή τη θεωρία όταν άκουσε για την περίπτωση ενός 63χρονου ασθενούς στην Ολλανδία ο οποίος πέθανε το 2005 από έναν μύκητα που ονομάζεται Aspergillus. Αποδείχθηκε ανθεκτικός σε μια αντιμυκητιασική θεραπεία που ονομάζεται ιτρακοναζόλη. Αυτό το φάρμακο είναι ένα εικονικό αντίγραφο των φυτοφαρμάκων αζολών που χρησιμοποιούνται για τη συγκομιδή σε ολόκληρο τον κόσμο και αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το ένα τρίτο όλων των πωλήσεων μυκητοκτόνων. 

Ένα έγγραφο του 2013 στα Plos Pathogens είπε ότι δεν φαίνεται να είναι τυχαίο ότι το ανθεκτικό στα φάρμακα Aspergillus εμφανιζόταν στο περιβάλλον όπου χρησιμοποιήθηκαν τα μυκητοκτόνα αζόλης. Ο μύκητας εμφανίστηκε στο 12% των ολλανδικών δειγμάτων εδάφους, αλλά και σε παρτέρια, λίπασμα, φύλλα, σπόρους φυτών, δείγματα εδάφους από τσάι, ορυζώνες, νοσοκομειακοί χώροι και εναέρια δείγματα νοσοκομείων. 

Το μυστήριο της εμφάνισης του C. auris παραμένει επισήμως άλυτο και η προέλευσή του φαίνεται προς το παρόν λιγότερο σημαντική από το να σταματήσει η εξάπλωσή του. 

Την περασμένη άνοιξη, η Jasmine Cutler, 29 ετών, επισκέφθηκε το 72χρονο πατέρα της σε νοσοκομείο της Νέας Υόρκης, όπου είχε γίνει δεκτός λόγω επιπλοκών από χειρουργική επέμβαση τον προηγούμενο μήνα. Όταν έφτασε στο δωμάτιό του, ανακάλυψε ότι καθόταν για τουλάχιστον μία ώρα σε λερωμένο από δικά του περιττώματα κρεβάτι γιατί κανείς δεν είχε έρθει όταν είχε ζητήσει βοήθεια για να χρησιμοποιήσει την τουαλέτα. Η Cutler είπε ότι ήταν σαφές ότι το προσωπικό φοβόταν να τον αγγίξει επειδή μια εξέταση είχε δείξει ότι μετέφερε τον C. auris. «Είδα τους γιατρούς και τις νοσοκόμες να κοιτάζουν στο παράθυρο του δωματίου του», είπε. «Ο πατέρας μου δεν είναι ινδικό χοιρίδιο. Δεν πρόκειται να τον μεταχειριστείτε σαν φρικιό», δήλωσε οργισμένη.   Τελικά πήρε εξιτήριο και του είπαν ότι δεν έφερε πλέον τον μύκητα. Αλλά αρνήθηκε να κατονομαστεί, λέγοντας ότι φοβόταν να συνδεθεί με τη φοβερή λοίμωξη.   

Πηγή