Δώρο Πάσχα: Μια πονεμένη υπόθεση…

Μέχρι την Μ. Τετάρτη έπρεπε να καταβληθεί το Δώρο του Πάσχα στους εργαζόμενους του Δημοσίου και σε όλους τους συνταξιούχους. Η σφαγή όμως των μισθών και των εργασιακών δικαιωμάτων παίρνει πλέον μόνιμα χαρακτηριστικά. Για πέμπτη συνεχή χρονιά, μετά τις περικοπές του 2011 και του 2012, δεν θα καταβληθεί το δώρο.

Ο 13ος μισθός (δώρο Χριστουγέννων) και ο 14ος μισθός (επιδόματα εορτών Πάσχα και αδείας μετ’ αποδοχών) είναι μέρος των ετήσιων αποδοχών των εργαζομένων, καθιερωμένα εδώ και δεκαετίες.

Το δώρο του Πάσχα έχει τις ρίζες του στην προ του 1821 εποχή, επί τουρκοκρατίας. Ο ιστοριοδίφης Θ. Βαγενάς, μελετώντας τα κρατικά αρχεία βρήκε ένα έγγραφο που μαρτυρεί πως οι τυπογράφοι στα 1822 ζητούσαν να πάρουν και το «δώρο» του Πάσχα. Το απόσπασμα καταγράφεται στην «Ιστορία του Ελληνικού Εργατικού Κινήματος» του Γ. Κορδάτου στις σελίδες 29 – 30:

«Βρισκόμαστε ακόμα – γράφει ο Βαγενάς – στις αρχές του Μεγάλου Αγώνα του Εικοσιένα. Το Απρίλη του 1822 η Προσωρινή Διοίκηση της Ελλάδος ήταν εγκατεστημένη στην Κόρινθο, όπου έμεινε μέχρις ότου ο κίνδυνος από την κάθοδο του Δράμαλη – πασά την ανάγκασε να κατέβη στο Αργος. Εκεί στην Κόρινθο είχε μεταφερθεί και το Τυπογραφείο της Διοικήσεως, όπου δούλευαν οι πρώτοι νεοέλληνες τυπογράφοι μ’ επικεφαλής τον Κωνσταντίνο Τόμπραν και τον ανεψιό του τον Ιωάννη Τόμπρα. Λίγο πριν από τις γιορτές του Πάσχα, ο Κ. Τόμπρας, εκ μέρους του συνεργείου των τυπογράφων της Κορίνθου, έστειλε μια αίτησί του προς την Ελληνική διοίκηση, (που περισώθηκε στα Γενικά αρχεία του Κράτους), αυτήν εδώ: ‘‘Προς το Μινιστέριον της Οικονομίας. Επειδή και κατ’ αυτάς έφθασαν αι του Πάσχα εορτάσιμοι ημέραι και θέλομεν ν’ αγοράσωμεν άλλος παπούτσια, άλλος τζουράπια και άλλος άλλο τι, δια τούτο παρακαλούμεν το Μινιστέριον να μας δώση ολίγα γρόσια δια ν’ απεράσωμεν ταύτας τας εορτασίμους ημέρας, αναπληρούντες τας χρείας μας. 1822 Απριλίου α΄. Κωνσταντίνος Τόμπρας’’.» (Εφ. Αλλαγή, φ. 18 Φεβρ. 1952).

Στη συνέχεια του άρθρου του, προσθέτει ο Βαγενάς, πως το δώρο ήταν παλιά συνήθεια: «Κατά την γνώμην μας η παροχή δώρου για τις γιορτές στους εργάτες τυπογράφους αποτελούσε παράδοση και μέσα στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Και το δώρο αυτό λεγόταν χαρετλίκι (από την τουρκική λέξη χαϊρέτ = χάρισμα). Και στην περίληψη του εγγράφου εκείνου σημειώνονται τα’ ακόλουθα: ‘‘Κωνσταντίνος Τόμπρας, τυπογράφος, διά να του δώσωμεν χαρετλίκι. α΄ Απριλίου 1822. Κόρινθος’’».

Μέχρι το 1941 κάποιοι εσωτερικοί κανονισμοί μερικών επιχειρήσεων και ορισμένες συλλογικές συμβάσεις προέβλεπαν την καταβολή του δώρου Πάσχα. Μέσα στην Κατοχή, για πρώτη φορά, με το νομοθετικό διάταγμα 310/1941 ορίζεται: «όπου από συνήθεια ή από έθιμο ή από διάταξη ΣΣΕ καταβάλλεται θα συνεχίσει να καταβάλλεται».

Το επίδομα Αδείας μετ’ αποδοχών καθιερώνεται με τον ΑΝ 539 του 1945, όπου και προσδιορίζονται οι προϋποθέσεις για να πάρει κανείς την πρώτη άδεια, καθώς και ο υπολογισμός της για τα επόμενα χρόνια στον ίδιο ή σε διαφορετικούς εργοδότες.

Το 1951 με τον Ν. 1901 ορίστηκε ότι οι υπουργοί Οικονομικών και εργασίας «δύνανται δια κοινών αποφάσεων να προσδιορίζουν εκτάκτως οικονομικάς ενισχύσεις κατά τας εορτάς των Χριστουγέννων και Πάσχα εις χρήμα ή εις είδος». Από τότε οι παροχές του 13ου και του 14ου μισθού γενικεύονται τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα.

Από τα μέσα όμως της δεκαετίας του ’80, άρχισαν να ακονίζονται τα μεγάλα μαχαίρια.

Το 1988 αρχίζει η συζήτηση για την αποσύνδεση των επιδομάτων από τον υπολογισμό της σύνταξης. Το 1992 με τον Ν. 2084/92 της ΝΔ, αποφασίζεται ο μη υπολογισμός των δώρων εορτών στις συντάξεις του ΙΚΑ. Το πρώτο πλήγμα είχε δοθεί. Πέρα από την άμεση μείωση των συντάξεων, τα δώρα Χριστουγέννων και Πάσχα και το επίδομα αδείας άρχισαν να μη στέκονται καλά στα πόδια τους. Οι βάσεις αμφισβήτησής τους είχαν μπει. Η μεγάλη περιπέτεια του 13ου και 14ου μισθού έχει αρχίσει και συνεχίζεται.

Τον Μάη του 1999, στον «Κοινωνικό Διάλογο» που άρχισε η κυβέρνηση Σημίτη, άρχισε ανοιχτά να αμφισβητείται η χρησιμότητα του 13ου μισθού. Οικονομικοί παράγοντες άρχισαν να κάνουν δηλώσεις για τον «αναχρονιστικό» χαρακτήρα των δώρων και του επιδόματος αδείας και κάμποσοι πρόθυμοι δημοσιογράφοι άρχισαν να επιχειρηματολογούν για το πόσο περιττός και βλαβερός για την οικονομία είναι ο 13ος και ο 14ος μισθός.

Τον Αύγουστο του 2009, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) σε έκθεση του για την ελληνική οικονομία, ανάμεσα σε άλλες εφιαλτικές απαιτήσεις, αξιώνει από την κυβέρνηση της ΝΔ (Κ. Καραμανλής), το πετσόκομμα των συντάξεων, με την κατάργηση των δώρων και του επιδόματος της καλοκαιρινής άδειας. Προτείνει για τους συνταξιούχους να πληρώνονται για 12 μήνες και όχι για 14! Αυτό ήταν προάγγελος και για αντίστοιχες μειώσεις στους εργαζόμενους.

Το 2010 ξεκινάει η μεγάλη σφαγή με την υπογραφή των μνημονίων και την ψήφιση μέτρων από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ (Γ. Παπανδρέου), που χτύπησαν άμεσα τους μισθούς, τις συντάξεις, την αγορά εργασίας και τις υπηρεσίες του κοινωνικού κράτους.

Στις 2 Μάη του 2010 ανακοινώνονται τα μέτρα που συμφώνησε η κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου με την τρόικα. Ανάμεσα στα άλλα αποφασίστηκε η αντικατάσταση του 13ου και 14ου μισθού των δημοσίων υπαλλήλων με επίδομα 500 ευρώ σε όλους όσους οι αποδοχές φτάνουν μέχρι 3.000 ευρώ, και πλήρης κατάργηση των δύο μισθών για μεγαλύτερες αποδοχές. Για συντάξεις ως 2500 ευρώ, αντικατάσταση της 13ης και 14ης σύνταξης με επίδομα 800 ευρώ.

Στις 21 Σεπτέμβρη 2011 ανακοινώθηκε η νέα μείωση του αφορολόγητου ορίου στις 5.000 ευρώ και περικοπές κατά 20% στις συντάξεις που ξεπερνούν τα 1.200 ευρώ το μήνα.

Στις 20 Οκτώβρη 2011 ψηφίζεται το πολυνομοσχέδιο που περιλαμβάνει το νέο βαθμολόγιο-μισθολόγιο του Δημοσίου, περικοπές σε κύριες και επικουρικές συντάξεις.

Και η επίθεση της συγκυβέρνησης ΝΔ – ΠΑΣΟΚ – ΔΗΜΑΡ, με τη μορφή χιονοστιβάδας και με πρόσχημα την οικονομική κρίση, κλιμακώθηκε, μουδιάζοντας τους πάντες:

Στις 7 Νοέμβρη 2012 ψηφίζει τον Νόμο 4093, το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2013-2016 που, ανάμεσα στα άλλα, προέβλεπε: Αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης κατά 2 έτη, μείωση στις συντάξεις από 5 έως και 15%, από τα 1.000 ευρώ και άνω, μειώσεις στο εφάπαξ έως 83%, κατάργηση της καθολικότητας της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας και στο Αρθρο πρώτο, Παρ. Β΄ για τις Συνταξιοδοτικές Διατάξεις του Δημοσίου (υποπαράγραφος Β.4.):

«Τα επιδόματα εορτών Χριστουγέννων και Πάσχα, καθώς και το επίδομα αδείας που προβλέπονται από τις διατάξεις του άρθρου 5 του ν. 2592/1998 (Α’ 57) και του άρθρου Μόνου του ν. 3847/2010 (Α’ 67) καταργούνται».

Στην Παράγραφο Γ΄ – Ρυθμίσεις Θεμάτων Γενικής Γραμματείας Δημοσιονομικής Πολιτικής (υποπαράγραφος Γ.1. Μισθολογικές Διατάξεις του Δημόσιου Τομέα):

«1. Τα επιδόματα εορτών Χριστουγέννων, Πάσχα και αδείας, που προβλέπονται από οποιαδήποτε γενική ή ειδική διάταξη, ή ρήτρα ή όρο συλλογικής σύμβασης εργασίας, διαιτητική απόφαση ή με ατομική σύμβαση εργασίας ή συμφωνία, για λειτουργούς, υπαλλήλους και μισθωτούς του Δημοσίου, Ν.Π.Δ.Δ., Ν.Π.Ι.Δ., και Ο.Τ.Α., καθώς και για τα μόνιμα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων και αντίστοιχους της Ελληνικής Αστυνομίας, του Πυροσβεστικού και Λιμενικού Σώματος, καταργούνται από 1.1.2013».

Στον ιδιωτικό τομέα ξεκίνησαν και ήδη μέχρι σήμερα έχουν υπογραφεί συμβάσεις εργασίας σε μεμονωμένες επιχειρήσεις που δεν προβλέπουν την καταβολή δώρων Πάσχα και Χριστουγέννων και επιδόματος καλοκαιρινής αδείας στους εργαζόμενους.

Ο ΣΥΡΙΖΑ κερδίζει τις εκλογές της 25 Γενάρη 2015 υποσχόμενος, ανάμεσα στα άλλα την αποκατάσταση της καταβολής των δώρων, αλλά σε πρώτη φάση θα το κάνει για τους χαμηλοσυνταξιούχους, μόνο που… δεν πρόλαβε.

Τον Ιούνη του 2015 ο Ν.4093/2012 κρίνεται αντισυνταγματικός από το Συμβούλιο της Επικρατείας το οποίο υποχρεώνει το κράτος να επαναφέρει τις συντάξεις στα επίπεδα που ίσχυαν πριν από την εφαρμογή του Νόμου, αλλά με δεδομένη τη μεγάλη οικονομική κρίση και τα προβλήματα της χώρας δεν μπορεί η κρίση περί αντισυνταγματικότητας να έχει αναδρομική ισχύ…  Η απόφαση παραμένει σε εκκρεμότητα γιατί δεν έχει ακόμα… καθαρογραφεί!

Τον Ιούνη του 2016, στην τότε διαπραγμάτευση ξανανοίγει η κουβέντα, χωρίς να καταλήξουν σε αποφάσεις, για την κατάργηση του 13ου και 14ου μισθού (δώρο Χριστουγέννων – Πάσχα και επίδομα άδειας) στον ιδιωτικό τομέα, όπως έχει ήδη γίνει στο Δημόσιο. Ανάμεσα στις προτάσεις που συζητιούνται είναι η θεσμική κατάργηση τους και η διάχυσή τους στους δώδεκα άλλους μισθούς. Ο πρόεδρος του ΣΕΒ είχε ανοίξει τη συζήτηση ένα μήνα πριν: «επιχειρήσεις και εργαζόμενοι θα μπορούσαν να συζητούν και να αποφασίζουν για το πώς θα μοιράζεται το μισθολογικό κόστος, δηλαδή αν θα είναι σε 12, 13, 14 ή 15 “κομμάτια”, χωρίς αυτό να μειώνεται». Ο στόχος προφανής. Με αυτό τον τρόπο ξεμπλέκεις με «αντισυνταγματικότητες», καταργείς τις «αναχρονιστικές» ιδέες των Δώρων και εύκολα μετά στην πράξη, μια σχετική ή απόλυτη μείωση των μισθών, στο όνομα, πιθανά, της διάσωσής τους, ο 13ος και 14ος μισθός παύουν να υπάρχουν. 

Τον περασμένο Δεκέμβρη η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, «ξεμπερδεύει» με τις προεκλογικές υποσχέσεις της, περνάει από τη Βουλή τροπολογία για την εφάπαξ καταβολή βοηθήματος σε εξαθλιωμένους συνταξιούχους στα πλαίσια της «κοινωνικής αναδιανομής της υπεραπόδοσης των εσόδων». Στο εσωτερικό μάλιστα το ονομάζει «13η σύνταξη χαμηλοσυνταξιούχων», στο εξωτερικό σπεύδει να διαβεβαιώσει σε όλους τους τόνους ότι πρόκειται για εφάπαξ βοήθημα κοινωνικής αλληλεγγύης.

Μετά τη τελευταία συμφωνία στο Eurogroup της Μάλτα, η κυβέρνηση αναβάλλει την αποκατάσταση της καταβολής των δώρων. Ο υπουργός Υποδομών δηλώνει πανηγυρίζοντας στη Βουλή: «εφόσον έχουμε πλεονάσματα, θα έχουμε το 2019-2020 -όπως και φέτος- 13η σύνταξη».

Την Παρασκευή 1 Φλεβάρη του 2019, στη συζήτηση που έγινε στην Ολομέλεια του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου, για την συνταγματικότητα της περικοπής των Δώρων (επιδόματα Χριστουγέννων, Πάσχα και θερινής αδείας) στους εν ενεργεία δημοσίους υπαλλήλους, στους υπαλλήλους των ΟΤΑ, ΝΠΔΔ και ΜΠΙΔ κ.λπ., οι συνήγοροι του Ελληνικού Δημοσίου επιστράτευσαν όλη την επιχειρηματολογία των κυβερνήσεων ΝΔ – ΠΑΣΟΚ, προκειμένου να μη καταβληθούν οι παράνομες και αντισυνταγματικές περικοπές των επιδομάτων από το 2009, ισχυριζόμενοι ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι «έχασαν τον 13ο και 14ο μισθό για να διατηρήσουν τον 12ο μισθό», και ότι σε περίπτωση που δοθούν αναδρομικά τα επιδόματα στους δημοσίους υπαλλήλους «διαταράσσεται η δημοσιονομική ισορροπία και θα αυξηθεί η φορολογία όλων των πολιτών», καθώς δεν θα υπάρχει δημοσιονομικό πλεόνασμα και δεν θα είναι «βιώσιμο» το χρέος. Ισχυρίστηκαν επίσης ότι η περικοπή των επιδομάτων δεν θίγει την αξιοπρεπή διαβίωση των δημοσίων υπαλλήλων, ούτε τους θέτει σε αρνητική οικονομική κατάσταση.

Καθαρότερη η Εκθεση της Τράπεζας της Ελλάδας για την Οικονομική κατάσταση της χώρας το 2018, Ανάμεσα στους «εσωτερικούς κινδύνους» που «απειλούν» την ανάκαμψη, αναφέρει:  «Η ενδεχόμενη καθολική εφαρμογή των αποφάσεων της Ολομέλειας του ΣτΕ, που έκριναν αντισυνταγματικές προγενέστερες περικοπές των συντάξεων και την κατάργηση των Δώρων των συνταξιούχων». Οπως χαρακτηριστικά τονίζεται, το ενδεχόμενο αυτό «αποτελεί τον σημαντικότερο δημοσιονομικό κίνδυνο μεσοπρόθεσμα», καθώς η «πρόσθετη δαπάνη δρα επιβαρυντικά στην ανάλυση βιωσιμότητας του δημοσίου χρέους» ως αποτέλεσμα της ανοδικής αναθεώρησης στις «συνταξιοδοτικές δαπάνες», που με τη σειρά τους τροφοδοτούν «αβεβαιότητα για τη δημοσιονομική πολιτική και την οικονομική βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος».

Η Συνταξιουχική Επιτροπή Αγώνα, μετά τη συνάντησή της με τον πρωθυπουργό: «Ο κ. πρωθυπουργός, αφού δέχθηκε το δίκαιο των αιτημάτων μας, επικαλέσθηκε στις δημοσιονομικές δυσκολίες και τα χρέη της χώρας, για την ικανοποίησή τους. Δεσμεύθηκε μόνο στην κατάθεση τροπολογίας για τη χηρεία, τη ρύθμιση με 120 δόσεις σε όσους ασφαλισμένους χρωστούν στα ασφαλιστικά ταμεία με κούρεμα μέρους των οφειλομένων». Παράλληλα, επισημαίνει ότι η κυβέρνηση παρέπεμψε για τον επόμενο χρόνο το να μελετήσει ενδεχόμενη καταβολή των δώρων, ανέφερε ότι δεν επιθυμεί να εφαρμόσει τη νέα μείωση του αφορολόγητου που έχει ήδη ψηφίσει η ίδια, ενώ για τα παράνομα παρακρατηθέντα και την αναδρομικότητά τους, απάντησε αρνητικά επικαλούμενη το μεγάλο «κόστος».

***

«Πάσχα» θα πει «πέρασμα» και αναφέρεται στον άγγελο που κατέβηκε να σκορπίσει το θάνατο στους πρωτότοκους γιούς των Αιγυπτίων. Οι Εβραίοι σκλάβοι έσφαξαν την προηγούμενη μέρα από ένα αρνί και με το αίμα του σημάδεψαν τις πόρτες τους έτσι ώστε ο άγγελος να αναγνωρίσει το σπίτι και να κάνει πέρασμα (πάσχα) χωρίς να πειράξει τους γιούς τους.

Μια βασική διαφορά του Εβραίου σκλάβου της εποχής του Φαραώ με τον σύγχρονο Έλληνα συνταξιούχο, εργαζόμενο, άνεργο, είναι ότι (οι σκλάβοι) είχαν αρνί…

Καλή Ανάσταση!

Ο πίνακας είναι έργο του Ε. Σπαθάρη «Ελλήνων Πάσχα»

* Το κείμενο δημοσιεύεται τα τελευταία χρόνια στον «Ημεροδρόμο» με επικαιροποιημένα στοιχεία.   

Ανδρέας Ανεζάκης