Πέντε επιχειρήματα υπέρ της παραμονής των αρχαίων του Μετρό της Θεσσαλονίκης στη θέση τους

Γράφει ο Γιάννης Μυλόπουλος

Πέντε είναι τα βασικά επιχειρήματα που αποδομούν πλήρως την επιστημονικά ανυπόστατη έως κωμικοτραγική επιχειρηματολογία των σύγχρονων Έλγιν υπέρ της αλλαγής σχεδιασμού στον σταθμό Βενιζέλου και υπέρ της επαναφοράς του ολέθριου για τα αρχαία και για την πορεία των έργων του μετρό σεναρίου της απόσπασης των σπουδαίων αρχαιολογικών ευρημάτων, τα οποία η διεθνής επιστημονική κοινότητα ονόμασε «Ελληνική Πομπηία».

1. Η απόσπαση των αρχαιοτήτων παραβιάζει ευθέως το άρθρο 42 του Αρχαιολογικού νόμου του 2002 και συνεπώς η έγκρισή της συνιστά παράνομη πράξη. Αυτό θα πρέπει να το γνωρίζουν οι επισπεύδοντες, αλλά και όσοι δίνουν συναίνεση και συμμετέχουν στην επιχείρηση ανατροπής της νομιμότητας. Η ύπαρξη τεχνικής λύσης για την παραμονή των αρχαίων στη θέση τους, η οποία έδωσε διέξοδο στο τεχνητό δίλημμα που οι ίδιοι που σήμερα υποστηρίζουν την απόσπαση είχαν κατασκευάσει και προ του 2015, το γνωστό «Ή Αρχαία ή Μετρό», καθιστά την απόσπαση και απομάκρυνση των αρχαιοτήτων πράξη παράνομη. Πολύ περισσότερο μάλιστα όταν η λύση αυτή δεν υπάρχει μόνο θεωρητικώς, αλλά έχει ήδη εγκριθεί από το ΚΑΣ και έχει συμπεριληφθεί στην υπουργική απόφαση της υπουργού Λυδίας Κονιόρδου το 2017. Επιπλέον, οι μελέτες που την υποστηρίζουν έχουν όλες ήδη εγκριθεί από την Αττικό Μετρό ΑΕ, με την τελευταία να βρίσκεται στο στάδιο των παρατηρήσεων πριν την έγκριση, μέχρι που η σημερινή διοίκηση της Αττικό Μετρό ΑΕ ζήτησε πρόσφατα η ίδια, με επιστολή της από τον ανάδοχο, τη διακοπή της διαδικασίας. Και τέλος, η λύση αυτή δεν έμεινε στα χαρτιά, αλλά έχει ήδη αρχίσει η κατασκευή της στο σταθμό Βενιζέλου και έχουν ήδη δαπανηθεί 5 εκ. Ευρώ σε έργα για την εφαρμογή της.

2. Το όποιο κόστος της τεχνικής λύσης που επιτρέπει την παραμονή των αρχαίων στη θέση τους, δεν προβλέπεται στον αρχαιολογικό νόμο ως προϋπόθεση για την άρση της υποχρέωσης εφαρμογής της. Με άλλα λόγια το πνεύμα και το γράμμα του νόμου προβλέπουν αυτό που όλοι οι Έλληνες από λίγο έως πολύ γνωρίζουμε, ότι δηλαδή η διατήρηση της ιστορικής μνήμης και της πολιτιστικής κληρονομιάς δεν εξαρτώνται από οικονομικές προϋποθέσεις, γιατί ο πολιτισμός δεν έχει κόστος και δεν πωλείται. Πέφτει στο κενό συνεπώς η προσπάθεια της κυβέρνησης να αποδείξει ότι δήθεν η λύση που εφαρμόζονταν μέχρι πρότινος είναι πολύ ακριβή, φουσκώνοντας υπερβολικά το κόστος της, έως τριπλασιασμού. Ουδεμία σημασία έχει και ουδόλως επηρεάζει το γεγονός ότι η απόσπαση των αρχαίων παραβιάζει τη νομιμότητα.

3. Για την αποκατάσταση της αλήθειας πάντως, το επιπλέον κόστος της λύσης της «κατά χώραν» παραμονής των αρχαίων είναι της τάξης των 25-30 εκ. Ευρώ, ενώ το αντίστοιχο της απόσπασης της τάξης των 15-20 εκ. Ευρώ. Αν όμως συνυπολογιστούν στη λύση της απόσπασης: α) οι τεράστιες αποζημιώσεις ύψους εκατοντάδων εκατομμυρίων που θα πληρώσει το δημόσιο εξ αιτίας των σοβαρών καθυστερήσεων που προκαλεί η αλλαγή σχεδιασμού, (ήδη το έργο είναι σταματημένο εδώ και 6 μήνες), β) το κόστος από την καταστροφή των αρχαίων και γ) το κοινωνικό και οικονομικό κόστος στην πόλη από την παρατεταμένη κατασκευή, τότε αβίαστα προκύπτει ότι η απόσπαση σήμερα είναι μακράν η πιο ακριβή λύση.

4. Η προσπάθεια να αποδείξουν ότι η παραμονή των αρχαίων στη θέση τους θα είναι πιο καταστροφική από τον τεμαχισμό, την απόσπαση και την απομάκρυνσή τους, είναι επιστημονικά έωλη και αστεία και δεν αντέχει σε σοβαρή κριτική. Ουσιαστικά επαναλαμβάνουν την επιχειρηματολογία των Βρετανών, προκειμένου να κρατήσουν τα γλυπτά του Παρθενώνα που έκλεψε ο Έλγιν από την Ελλάδα. Άλλωστε, αν τα αρχαία καταστραφούν από τις τρομερές δονήσεις με επιτάχυνση όσο η επιτάχυνση της βαρύτητας (!) που κινδυνολογώντας παρουσιάζουν ότι δήθεν θα συμβούν κατά την κατασκευή του υπόγειου έργου ή από έναν εξαιρετικά μεγάλο σεισμό τον οποίο πιθανολογούν, κινδυνολογώντας και πάλι, ότι θα συμβεί τα επόμενα χρόνια, τότε ούτε το Αλκαζάρ, ούτε κανένα μνημείο, ούτε οι οικοδομές της περιοχής θα μείνουν όρθια, ούτε και κανείς κάτοικος θα μείνει ζωντανός. Τα τεχνικά προβλήματα υπάρχουν για να αντιμετωπίζονται με εύστοχες επιστημονικές πρόνοιες και τεχνικές παρεμβάσεις και όχι για να εγκαταλείπονται οι τεχνικές λύσεις. Η επιτυχής υπέρβαση των τεχνικών προβλημάτων άλλωστε, εξαρτάται από την ικανότητα αυτών που τα διαχειρίζονται. Συνιστά συνεπώς παραδοχή τεχνικής και επιστημονικής ανεπάρκειας η επίκληση υπερβολικών τεχνικών προβλημάτων, σε μια λύση που έχει δοκιμαστεί και εφαρμοστεί με επιτυχία κατ’ επανάληψη στο παρελθόν τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό.

Aυτές τις γιορτές κάντε δώρο μια συνδρομή και δώστε μας δύναμη. Χαρίστε πρόσβαση στο 24ores.gr και στηρίξτε την ανεξάρτητη δημοσιογραφία

5. Όπως προκύπτει από τη μελέτη που κατέθεσαν στο ΚΑΣ, η πρότασή τους δεν συνιστά «απόσπαση και επανατοποθέτηση» των αρχαιοτήτων, αλλά απόσπαση και στη συνέχεια αναπαράσταση ενός μέρους μόνο των ευρημάτων, τα οποία τεμαχισμένα θα αναδειχθούν σε διάφορα σημεία. Όπως κυνικά παραδέχονται, μόνο το τετράπυλο θα τοποθετηθεί στη θέση του. Πρόκειται για τη «θεωρία των Lego», όπως εύστοχα παρατήρησαν ξένοι επιστήμονες. Η λύση της απόσπασης συνεπώς, έχει δύο κορυφαία μειονεκτήματα: Πρώτον ο τεμαχισμός και η απόσπαση των ευρημάτων θέτουν σε σοβαρό κίνδυνο την ακεραιότητά τους. Και δεύτερον η μη επανατοποθέτησή τους ως ενιαίο σύνολο, καταστρέφει δια παντός την αξία του ευρήματος, ως ενός ολοκληρωμένου συμπλέγματος μνημείων που αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της αρχαίας πόλης, το οποίο διατηρήθηκε ανέπαφο στη θέση του για αιώνες.

6. Επειδή επαναφέρουν συχνά, ως επιχείρημα υπέρ της απόσπασης, ότι η προηγούμενη διοίκηση της Αττικό Μετρό ΑΕ απέσπασε σημαντικά μνημεία από το σταθμό Αγ. Σοφίας, η αλήθεια είναι ότι είναι τουλάχιστον ανενημέρωτοι, αν όχι διαστρεβλωτές της πραγματικότητας, όσοι επικαλούνται αυτό το επιχείρημα. Κατ’ αρχήν κανένα από τα μνημεία που βρέθηκαν το 2016-2019 στην Αγ. Σοφίας δεν είναι ισοδύναμο με το Βυζαντινό σταυροδρόμι της Βενιζέλου, που είναι ολόκληρο κομμάτι έκτασης 1,5 στρέμματος της αρχαίας πόλης. Τον Decumanus όμως από την Αγ. Σοφίας, που είναι εξ ίσου σημαντικό μνημείο με της Βενιζέλου, αν και όχι σταυροδρόμι, τον σήκωσαν τον Ιούλιο του 2012 και δεν τον επανατοποθέτησαν ποτέ. Με ευθύνη αυτών που σήμερα υποστηρίζουν την απόσπαση του συμπλέγματος της Βενιζέλου. Όσο για την διοίκηση 2016-2019, αυτό που επετεύχθη είναι η διατήρηση in situ της μαρμαρόστρωτης πλατείας που βρέθηκε στη γωνία Πλάτωνος και Εγνατία, για την οποία άλλαξε το 2017 ο σχεδιασμός της Βόρειας πρόσβασης του σταθμού, προκειμένου να εξασφαλιστεί χώρος για αυτή την πλατεία. Όσο για το Κρηναίο τέλος, αυτό δεν είναι σύμπλεγμα, αλλά ένα ανεξάρτητο και μεμονωμένο μνημείο που κρίθηκε από το ΚΑΣ ότι μπορεί χωρίς κανένα κίνδυνο να αποσπαστεί και να επανατοποθετηθεί.

* Ο καθηγητής Γιάννης Α. Μυλόπουλος είναι πρώην πρόεδρος της Αττικό Μετρό ΑΕ