17 Νοέμβρη: Πώς ξοδεύουμε τη ζωή

γράφει ο Θέμης Τζήμας

Λίγα συμβαίνοντα συγκεντρώνουν τόσο μίσος από τους διαμορφωτές της κοινής γνώμης του συστήματος εξουσίας, όσο τα γεγονότα του Πολυτεχνείου ως κορύφωση της απελευθερωτικής δράσης εν μέσω χούντας και ενάντια στη χούντα. Άλλοτε προσπαθώντας να το καταστήσουν μουσειακό είδος κι άλλοτε με βίαιες προβοκάτσιες.

Άλλοτε αρνούμενοι τους νεκρούς του και συχνότατα μιλώντας για αυτούς που δήθεν εξαργύρωσαν τους αγώνες τους - προπαγάνδα στην οποία δεν είναι αμέτοχο και ένα τμήμα της αριστεράς. Αν εξαργύρωση είναι το γεγονός ότι κυβέρνησαν μετά το '81 και κάποιοι από τους αγωνιστές του Πολυτεχνείου αντί για τους υποστηρικτές της χούντας ή για όσους “διάβαζαν” επί χούντας, λαμπρά έκαναν και εξαργύρωσαν τους αγώνες τους. Η Ελλάδα θα ήταν μια πολύ καλύτερη χώρα αν είχαν κυβερνήσει περισσότεροι από εκείνους που αντιστάθηκαν στη χούντα, στο τότε “εδώ και σήμερα”, όσο η τελευταία έδειχνε ακλόνητη.

Μισούν το Πολυτεχνείο γιατί είναι ζωντανό. Και είναι ζωντανό γιατί όπως κάθε γνήσια εξέγερση θέτει στην πράξη το ερώτημα του πώς ξοδεύουμε τις ζωές μας. Δεν υπάρχει βαθύτερο υπαρξιακά ερώτημα, πιο δύσκολο και επίμονο από αυτό. Αν το ψηλαφήσεις μια φορά δε σε εγκαταλείπει ποτέ. Πηγάζει από την αγωνία και μόνο αυτό μπορεί να διαμορφώσει την ελευθερία ως έμπρακτη και εν τέλει συνειδητή στάση μέσα στα πράγματα.

Όταν, με διαφορετικά λόγια, ο Καμύ και ο Σαρτρ αλλά με ένα τρόπο και ο Καζαντζάκης μιλούν για την κατάρα ή την τραγικότητα της ελευθερίας εννοούν αυτό ακριβώς: δεν επιλέγουμε τα γεγονότα μέσα στα οποία γεννιόμαστε και ζούμε αλλά είμαστε εν τέλει υπεύθυνοι για το τι πράττουμε εντός αυτών. Εν τέλει μόνοι απέναντί τους. Αυτή η τραγική ελευθερία του ανθρώπου κορυφώνεται στο Συμβάν, δηλαδή στο γεγονός τομή, στο εξαιρετικό γεγονός, με το οποίο η τυχαιότητα μας φέρνει σε επαφή. Μπορείς να εγκαταλείψεις μια επανάσταση ή έναν έρωτα, να ξεφύγεις υποτιμώντας τη σημασία τους.

Ή να επιμείνεις και να εγγραφείς στη ρωγμή της κανονικότητας και της ασφαλούς καθημερινότητας, ως εν τω γίγνεσθαι πρωτοπόρος εντός του εξαιρετικού, όχι από μηχανιστική ανάγκη αλλά από επιλογή και διάθεση αναμέτρησης με τον έως τότε εχθρικό κόσμο. Αυτή η αναμέτρηση με τον κόσμο που έως το Συμβάν φάνταζε ξένος, προκειμένου να τον κατανοήσεις και να τον ενοποιήσεις μέσα από την εμπειρία αποτελεί μια ουσιαστικά ηρωική πράξη: πάσχεις από τον κόσμο και εντός αυτού και πασχίζεις να ανοίξεις ρήγματα σε αυτόν, αντί απλά να τον υπομείνεις με αντάλλαγμα τμήματα του είναι σου, δηλαδή την αλλοτρίωσή σου.

Το Πολυτεχνείο είναι ζωντανό γιατί ήταν αύθαδες και γεμάτο αποκοτιά, στη βάση της οποίας υπήρχε αγωνία και συνειδητοποίηση. Αυτή η σύζευξη φαντασιακού και συνείδησης, συναισθηματικού και ορθού λόγου αποτελεί μια από τις στιγμές επαναφοράς του πολιτικού εντός του κοινωνικού, μακριά από γραφειοκρατίες, “τεχνικότητες” και διαμεσολαβήσεις.

Εξ ου και όπως ένας αγωνιστής του Πολυτεχνείου και φίλος μου, μου έλεγε, “η χούντα είχε ήδη ηττηθεί” από την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Δηλαδή είχε απονομιμοποιηθεί ως εργαλείο επιβολής. Δε δούλευε πλέον, το ρήγμα ήταν πολύ ισχυρό για να επανέλθει στην κανονικότητά της. Και αυτό δεν το πέτυχαν οι οργανωμένες κομματικές γραφειοκρατίες- τις οποίες όταν είναι ικανές και αξιακά ισχυρές δε θα πρέπει ελαφρά τη καρδία να απαξιώνουμε- αλλά μια κρίσιμη μάζα με ιστορική ενσυναίσθηση. Αυτό δηλαδή που το παρόν σύστημα εξουσίας του εφαρμοσμένου νεοφιλελευθερισμού προσπαθεί να μας στερήσει, προπαγανδίζοντας ότι ο άνθρωπος δεν έχει ιστορικότητα.

Τα γεγονότα του ΄73 δεν προσφέρουν τακτική μάχης απέναντι στο παρόν σύστημα εξουσίας. Προσφέρουν όμως κάτι σημαντικότερο: διαχρονικότητα στη συγκυρία. Δηλαδή δείχνουν ότι η σημερινή αγωνία μπορεί να συναντήσει το Συμβάν και ότι εντός αυτού, μια κρίσιμη μάζα έχει τη δυνατότητα να καταστεί καταλύτης για την επανακοινωνικοποίηση του πολιτικού.

Για την αποκατάσταση μιας ιστορικότητας που υπερβαίνει την καθημερινότητα και την κανονικότητα, που μπορεί να στοχάζεται και να ασκεί έμπρακτα το στοχασμό της, να ερωτεύεται και να επαναστατεί. Το Πολυτεχνείο είναι εν τέλει ερωτικό και επαναστατικό γι' αυτό και ζωντανό, ταξιδεύοντας μαζί με άλλες εξεγέρσεις στο χρόνο. Θέτει το ερώτημα χωρίς να επιβάλλει την απάντηση. Γι' αυτό το μισούν.