Πολυεθνικές: Όταν συμφέρει, το μικρό ψάρι τρώει το μεγάλο

γράφει ο Μιχάλης Γιαννεσκής

Οι πολυεθνικές εταιρείες έχουν προ πολλού ανακαλύψει ως μέθοδο φοροαποφυγής την εξαγορά εταιρειών από άλλες που έχουν την έδρα τους σε διαφορετική χώρα με χαμηλότερη φορολογία και συνήθως πιο επιεικείς κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης. Η σχετική διαδικασία είναι γνωστή ως inversion (αναστροφή). Διάφορες αμερικανικές πολυεθνικές χρησιμοποίησαν αυτήν την μέθοδο, όπως η Burger King και η Chiquita που εκμεταλλεύτηκαν τα φορολογικά καθεστώτα στον Καναδά και στην Ιρλανδία, αντίστοιχα. Όμως πρόσφατα αναπτύχθηκε μία πιο πρωτοποριακή μέθοδος φοροαποφυγής, με την οποία μία κολοσσιαία εταιρεία «εξαγοράζεται» από μία μικρότερη,  αντιστρέφοντας τον γνωστό κανόνα ότι «το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό».

Οι αλυσιδωτές εξαγορές που περιγράφονται παρακάτω ξεκίνησαν το Μάρτιο 2015 με την εξαγορά της αμερικανικής φαρμακοβιομηχανίας Allergan (τζίρος: 7 δισ. δολάρια) από την ιρλανδική Actavis (τζίρος: 13 δισ. δολάρια). Παραδόξως, η νέα εταιρεία ονομάστηκε Allergan. Ο σκοπός της εξαγοράς ήταν η μετακόμιση του κέντρου επιχειρήσεων της Allergan στην Ιρλανδία, όπου το φορολογικό καθεστώς είναι πιο χαλαρό. Όμως μόλις τέσσερις μήνες αργότερα, η Allergan ανακοίνωσε ότι θα πουλήσει την Actavis στην ισραηλινή φαρμακοβιομηχανία Teva (τζίρος: 20 δισ. δολάρια). Και στις δύο περιπτώσεις η μικρότερη εταιρεία εξαγοράστηκε από τη μεγαλύτερη, αλλά το μικρό χρονικό διάστημα μεταξύ τους και η διατήρηση του ονόματος της Allergan δείχνουν ότι οι δύο εξαγορές μάλλον συσχετίζονται.

Μεγάλη έκπληξη προκάλεσε στις 23 Νοεμβρίου η ανακοίνωση ότι η ίδια η Allergan θα «εξαγοράσει» τη γιγαντιαία φαρμακοβιομηχανία Pfizer, την κατασκευάστρια του Viagra. Η Pfizer είναι η δεύτερη φαρμακοβιομηχανία στον κόσμο, με τζίρο 50 δισ. δολάρια. Βέβαια η εξαγορά είναι εικονική, γιατί η Allergan δεν έχει τους πόρους να εξαγοράσει ένα κολοσσό σαν την Pfizer. Η συμφωνία μεταξύ των δύο εταιρειών πρέπει να εγκριθεί από το αμερικανικό Κογκρέσο.

Η νέα εταιρεία θα έχει την Ιρλανδία ως βάση της, θα ονομάζεται Pfizer, και θα διοικείται από το νυν διευθύνοντα σύμβουλο της Pfizer. Η Pfizer θα επωφεληθεί από το χαμηλότερο φόρο επιχειρήσεων, που είναι 12.5% στην Ιρλανδία, ενώ στις ΗΠΑ φτάνει το 35%: οι φόροι που πληρώνει σήμερα θα μειωθούν κατά 33%. Ταυτόχρονα, η «ιρλανδική» Pfizer, χρησιμοποιώντας την πρακτική Earnings Stripping, θα μπορεί να δίνει δάνεια στη «θυγατρική» της εταιρεία στις ΗΠΑ, οι τόκοι των οποίων θα αφαιρούνται από τη φορολόγηση της θυγατρικής.

Με αυτόν τον τρόπο, οι εν λόγω φαρμακοβιομηχανίες συνδυάζουν το τερπνόν μετά του ωφελίμου: εκμεταλλεύονται όχι μόνο τις τιμές πώλησης των φαρμάκων που είναι πολύ υψηλότερες στις ΗΠΑ, από ό,τι στην Ευρώπη, αλλά και τη χαμηλότερη φορολογία στην Ιρλανδία. Και βέβαια αυτές οι περιπτώσεις φοροαποφυγής από πολυεθνικές έρχονται να προστεθούν στις συνηθισμένες μεταφορές εταιρικών εδρών σε φορολογικούς παραδείσους (ή στο Λουξεμβούργο από εταιρείες σαν την Amazon και τη Starbucks, όπως αποκάλυψαν το 2014 τα Luxleaks).

Όσο «στημένη» και αν φαίνεται η μαμούθ «εξαγορά» της Pfizer από την Allergan, το αμερικανικό Κογκρέσο που ελέγχεται από τους Ρεπουμπλικάνους μάλλον θα την εγκρίνει. Γιατί η νεοφιλελεύθερη λογική επιτάσσει ότι ακόμα και αν το κράτος χάνει φορολογικά έσοδα, εφόσον ενισχύεται το εταιρικό κέρδος, δεν αποτελεί οξύμωρο, το ότι το μικρό ψάρι τρώει το μεγάλο.