Τα φορτώσαμε στον κόκορα

Γράφει ο Πέτρος Μανταίος

Βαριόμουν χθες σαν τύψη συνειδήσεως. Είχα περάσει κι ένα τριήμερο δημιουργικής οκνηρίας. «Τα φορτώσαμε στον κόκορα», σκέφτηκα. Κι εκεί, άστραψε φως: Τι εννοούμε όταν λέμε «τα φορτώσαμε στον κόκορα». Θυμήθηκα όσα μπόρεσα, είδα και στο Ιντερνετ πάμπολλα, όσα αφορούν κοκόρια: δεισιδαιμονίες, προλήψεις, συμβολισμοί, παραβολές, παροιμίες, κόκορες κρασάτοι, κοκκινιστοί, με χοντρό μακαρόνι.

Επαθα πλάκα. Ο κόκορας, μαζί με τον γάιδαρο, είναι πρωταγωνιστής της λαογραφίας, μέγας αποδιοπομπαίος και εξορκιστής· μεγαλύτερος κι από τον τράγο. Αν στον τράγο φορτώνεις μία αμαρτία (του ανθρώπου, ο τράγος αυτοπροσώπως ουδεμία ευθύνη φέρει, πλην της υποταγής του στον άνθρωπο), στον κόκορα φορτώνεις όλες τις άλλες, ακόμα και όσες πιθανόν θα διαπραχθούν στο μέλλον.

Η φράση, επομένως, «τα φόρτωσε στον κόκορα» δεν αφορά μόνο τον κακό μαθητή π.χ., άλλως και στουρνάρι, κούτσουρο, ξύλο απελέκητο, τούβλο και άλλα οικοδομικά υλικά, αφορά τους πάντες για τα πάντα, υπό την έννοια της αδιαφορίας, της ανευθυνότητας, της ασυνέπειας, του ζαμανφουτισμού, του ωχαδερφισμού και του «άσε μωρ’ αδερφάκι, που θα βγάλω εγώ το φίδι απ’ την τρύπα», με μότο: «Ε, δεν χάθηκε κι ο κόσμος!».

Πιο σοβαρά, το πιθανότερο, η αχθοφορία του κόκορα, το χαμαλίκι, είναι κατάλοιπο πράξης (τελετουργία) εξιλασμού. Τη συναντάμε από τους Ιουδαίους, οι οποίοι στην Ημέρα Εξιλασμού, το Γιομ Κιπούρ, στριφογυρίζουν γύρω από το κεφάλι τους έναν κόκορα, για να του φορτώσουν ό,τι είχαν οι ίδιοι στο κεφάλι. Κάτι ανάλογο, μου είπαν, κάνουν (μέρες σαν αυτές, της Αποκριάς, αν δεν κάνω λάθος) και οι Κοζανίτες, που χορεύουν ανεμίζοντας στο ένα χέρι κόκορα και στο άλλο (πιο προσεκτικά!) το ποτήρι με το κρασί. Μια άλλη εκδοχή είναι τα στοιχήματα στις κοκορομαχίες, όπου οι παίκτες φόρτωναν στον κόκορα και τα ρέστα τους…