Στον Νάνο Βαλαωρίτη

Γράφει η Πέπη Ρηγοπούλου

Είχες δει και μιλήσει με όσους εμείς αγαπήσαμε μόνο μέσα από τα έργα τους. Ξένους και Ελληνες. Με τον Ελιοτ, τον Μπρετόν, τον Βερνάν, με τον Εμπειρίκο και τον Εγγονόπουλο, τον Ελύτη, τον Γκάτσο και τον Σεφέρη και άλλους, ων ουκ έστιν αριθμός.

Είχες ταξιδέψει στα μεγάλα ευρωπαϊκά και αμερικανικά κέντρα, όχι έκθαμβος τουρίστας, αλλά ίσος, δικαιωματικός πολίτης στων «ποιητών την πόλιν», όπως λέει και ο αγαπημένος σου Καβάφης. Πατρίδα σου ο κόσμος, στον οποίο ταξίδευες κρατώντας στην καρδιά λίγη Ελλάδα. Τραύμα και φυλαχτό.

Την πρώτη φορά βρεθήκαμε σε μια ραδιοφωνική εκπομπή, όπου εκτός από σένα είχαμε καλέσει και τον Τάσο Λιγνάδη. Σας θυμάμαι να συμφωνείτε ότι ο υπερρεαλισμός δεν είναι ένα ακόμη κίνημα. Είναι μόνιμο, ειδοποιό στοιχείο της ποίησης, το οποίο από τον Ομηρο και τον Αισχύλο μέχρι τον Ρωμανό Μελωδό και τον Λόρκα, αλλάζει ύφος, λεξιλόγιο, μεταμφιέζεται για να παραμένει πάντοτε ενεργό: Το ίχνος του υποσυνείδητου, που όχι μόνο δεν είναι παράλογο, αλλά αποτελεί το σκοτεινό και γόνιμο θεμέλιο κάθε ποιητικού λόγου, πέρα ακόμη και από αυτό που συνηθίζουμε να αποκαλούμε ποίηση.

Στην έξοδο από το στούντιο, υποστήριξα, μας είπες, σε μια διάλεξή μου στο Παρίσι ότι η γραφή δεν είναι μόνο λησμονιά, όπως λέει ο Πλάτων. Είναι και αναμέτρηση με τον θάνατο: Αυτή είναι η έννοια των λέξεων «σήματα λυγρά» (καταραμένα γράμματα) που ο μύθος για τη δολοφονία του Παλαμήδη, ευρετή της γραφής, δηλοί. Πραγμάτωσες άραγε ένα ακόμα όνειρό σου: Να απαγγείλεις, μαζί με Τούρκους και άλλους φίλους, Ομηρο στο ακρογιάλι της Τενέδου, ατενίζοντας τα μικρασιατικά παράλια;

Ξαναβρεθήκαμε. Στο πανεπιστήμιο, να μαγεύεις τους φοιτητές. Στο σπίτι της Πατριάρχου Ιωακείμ, σύγχρονη σπηλιά του Αλαντίν, όπου ερχόμασταν να κλέψουμε θησαυρούς της ψυχής. Μέσα από τα σπουδαία βιβλία σου που μας χάριζες και μέσα από πολλά άλλα. Ανάμεσά τους το βιβλίο «Ο τρελός πρόεδρος», που το 2008 μάς έδωσες τη χαρά να παρουσιάσεις. Μέσα από τα κείμενα και τα βίντεο που μας έστειλες χαιρετίζοντας το 2012 το αντιμνημονιακό περιοδικό «Παράβαση», είτε το 2017, την πανεπιστημιακή έρευνα για την παραμόρφωση της εικόνας της Ελλάδας από ξένα μέσα.

Ησουν σοφός και πιο σοφός γιατί μέχρι τέλους είχες το παιδικό χάρισμα του απορείν, που είναι η βασιλική οδός προς τη γνώση. Σου προτείναμε σκέψεις και δράσεις που τις νομίζαμε τολμηρές και αποδεικνυόσουν τολμηρότερος. Ησουν ο απόλυτος κοσμοπολίτης και πατριώτης. Πονούσες την πατρίδα μας, κατέκρινες τη μετριότητα των πολιτικών, παραμένοντας πάντοτε πολιτικός και ανθρώπινος. Δεν σε αποχαιρετώ, σου λέω μόνο πόσο σε αγαπώ και σε ευχαριστώ.