Τρομονόμος στην τέχνη: Γιατί αντιδρούν οι καλλιτέχνες

 

Τρομονόμος στην πνευματική δημιουργία και δώρα για τα ΜΜΕ στο ίδιο νομοσχέδιο. Τι πραγματικά λέει η οδηγία της ΕΕ και πώς "ερμηνεύεται" από τη δική μας κυβέρνηση.

γράφει ο Χρήστος Δεμέτης

 

Οι παλιοί μπορεί να θυμούνται τη "Βαρβάρα" του Παναγιώτη Τούντα που πίσω στο 1935 λογοκρίθηκε καθώς "ταυτίστηκε" με την κόρη του δικτάτορα Μεταξά, Λουκία, αρχηγό του γυναικείου τμήματος της ΕΟΝ. Όλοι μας θυμόμαστε τις πιο πρόσφατες "ομορφιές", όταν τον Οκτώβριο του 2019, η αστυνομία μπήκε σε αίθουσα κινηματογράφου και απομάκρυναν ανηλίκους που έβλεπαν την ταινία "Τζόκερ".

 

Η λογοκρισία στην τέχνη και η απόπειρα ελέγχου της δεν είναι κάτι νέο, τα δύο παραπάνω παραδείγματα είναι μονάχα ενδεικτικά. Αποτελεί ωστόσο μια διαρκή μάχη ανάμεσα στις εξουσίες και στους δημιουργούς. Την Πέμπτη 11 Φεβρουαρίου φτάνει στη Βουλή ένα νομοσχέδιο που μεταξύ άλλων τροποποιεί ή αν θέλετε, ενσωματώνει, την Ευρωπαϊκή οδηγία για την παροχή υπηρεσιών στο οπτικοακουστικό τομέα.

 

Όπως αναφέρουν οι καλλιτέχνες που συσπειρώνονται ζητώντας την απόσυρσή του, στο νομοσχέδιο αυτό (άρθρο 8) εμπεριέχεται και εμπλουτίζεται η οδηγία της ΕΕ, και συγκεκριμένα τα άρθρα 187α, 187β που έχουν κυρωθεί στη Βουλή από το 2019. Με βάση το άρθρο 8 απαγορεύεται οποιοδήποτε υλικό που ανεβαίνει στο διαδίκτυο από δημιουργό – καλλιτέχνη ή ακόμα και από οποιοδήποτε χρήστη "να εμπεριέχει υποκίνηση σε βία ή μίσος & δημόσια πρόσκληση σε τρομοκρατικό έγκλημα".

 

Για να καταλάβουμε τι ακριβώς συμβαίνει, πρέπει να κάνουμε μια αντιπαραβολή ανάμεσα στην οδηγία της ΕΕ και την ελληνική ενσωμάτωση που τροποποιείται.

 

Σύμφωνα λοιπόν με την Οδηγία για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων (AVMSD) "οι υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων επικοινωνίας δεν πρέπει να περιλαμβάνουν υποκίνηση βίας ή μίσους που απευθύνεται σε ομάδες ή σε μέλη ομάδας που βασίζονται σε διακρίσεις λόγω φύλου, φυλής, χρώματος, εθνικής ή κοινωνικής προέλευσης, γενετικών χαρακτηριστικών, γλώσσας, θρησκείας ή πεποιθήσεων, πολιτικής ή οποιασδήποτε άλλης γνώμης, ιδιότητας μέλους εθνικής μειονότητας, περιουσίας, γέννησης, αναπηρίας, ηλικίας, σεξουαλικού προσανατολισμού ή εθνικότητας σύμφωνα με το Άρθρο 21 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Η δημόσια πρόκληση για διάπραξη τρομοκρατικού εγκλήματος απαγορεύεται επίσης".

 

Σύμφωνα με το νομοσχέδιο που κατατίθεται στην ελληνική Βουλή:

Οι υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων δεν πρέπει:

 

α) να εμπεριέχουν υποκίνηση σε βία ή μίσος εναντίον ομάδας ανθρώπων ή μέλους ομάδας, ιδίως λόγω φύλου, φυλής, χρώματος, εθνοτικής καταγωγής, ιθαγένειας ή κοινωνικής προέλευσης, γενετικών χαρακτηριστικών, γλώσσας, θρησκείας ή πεποιθήσεων, πολιτικών φρονημάτων ή κάθε άλλης γνώμης, ιδιότητας μέλους εθνικής μειονότητας, περιουσίας, γέννησης, αναπηρίας, ηλικίας ή σεξουαλικού προσανατολισμού,

 

β) να εμπεριέχουν δημόσια πρόκληση σε τέλεση τρομοκρατικού εγκλήματος, σύμφωνα με τα άρθρα 187Α ΠΚ, 187Β ΠΚ και 32 έως 35 του ν. 4689/2020 (Α΄103).

 

 

Το πρωί της Πέμπτης, ακολούθησαν διευκρινήσεις αναφορικά με το άρθρο του νομοσχεδίου με τον Θεόδωρο Λιβάνιο να αναφέρει πως:

 

"Η τέχνη ως μορφή έκφρασης δεν μπορεί να υπόκειται σε κανενός είδους περιορισμό. Το άρθρο 8 του νομοσχεδίου για τα οπτικοακουστικά Μέσα, επιβάλλει στους παρόχους περιεχομένου την υποχρέωση να αποκλείουν περιεχόμενο που αφορά σε μη αποδεκτές για μία δημοκρατική κοινωνία συμπεριφορές, όπως είναι ο ρατσισμός, η μισαλλοδοξία, ο βίαιος λόγος και η προτροπή σε τρομοκρατικές ενέργειες. Σύμφωνα με την ίδια πρόβλεψη, που αποτελεί ενσωμάτωση ευρωπαϊκής οδηγίας, οι διοικητικές κυρώσεις που επιβάλλονται σε τέτοιες περιπτώσεις αφορούν τον πάροχο περιεχομένου και όχι τον καλλιτέχνη.

 

Πολλοί πάροχοι (όπως ενδεικτικά το YouTube), στο πλαίσιο των όρων λειτουργίας που έχουν θεσπίσει, έχουν τη δυνατότητα αποκλεισμού οπτικοακουστικού υλικού, αποκλειστικά σύμφωνα με τα δικά τους κριτήρια.

 

Επειδή, δεν θέλουμε να υπάρχει ουδεμία παρανόηση, που να οδηγεί σε ανυπόστατες καταγγελίες περί λογοκρισίας, το άρθρο 8 του νομοσχεδίου τροποποιείται ως εξής:

 

Άρθρο 8

 

Απαγόρευση υποκίνησης σε βία ή μίσος

 

(Άρθρο 6 της Οδηγίας (ΕΕ) 2010/13)

 

«Οι υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων δεν πρέπει να εμπεριέχουν υποκίνηση σε βία ή μίσος εναντίον ομάδας ανθρώπων ή μέλους ομάδας, ιδίως λόγω φύλου, φυλής, χρώματος, εθνοτικής καταγωγής, ιθαγένειας ή κοινωνικής προέλευσης, γενετικών χαρακτηριστικών, γλώσσας, θρησκείας ή πεποιθήσεων, ιδιότητας μέλους εθνικής μειονότητας, γέννησης, αναπηρίας, ηλικίας ή σεξουαλικού προσανατολισμού».

 

Αντίστοιχη τροποποίηση θα γίνει και στο άρθρο 32".

 

Μένει φυσικά να ξεκαθαριστεί ποια θα είναι η τροποποίηση στο άρθρο 32.

 

Το προβληματικό σκέλος λοιπόν είναι το "Β", καθώς οτιδήποτε θα κρίνεται κατά το δοκούν, πως μπορεί να υποκινήσει σε βία ή μίσος, μπορεί να "δέσει" με τον νόμο ν. 4689/2020. Το άρθρο 187Α του Ποινικού Κώδικα είχε ανανεωθεί προβλέποντας πως: "Όποιος δημόσια με οποιονδήποτε τρόπο ή μέσω του διαδικτύου απειλεί με τέλεση τρομοκρατικής πράξης ή προκαλεί ή διεγείρει σε διάπραξή της και έτσι εκθέτει σε κίνδυνο τη δημόσια τάξη τιμωρείται με φυλάκιση". Με λίγα λόγια, μιλάμε για την απόπειρα αναβάθμισης του εν Ελλάδι "τρομονόμου" με συμπερίληψη και της πνευματικής δημιουργίας. Φυσικά, δεν θα δημιουργηθεί "υπηρεσία λογοκρισίας", τα έργα θα δημοσιεύονται κανονικά, ωστόσο η ερμηνεία για το τι αποτελεί κίνδυνο και τι όχι είναι διάτρητη, θυμίζοντας τις αντίστοιχες "πολιτικές του facebook" απέναντι στο τι λογοκρίνεται.

 

Η τοποθέτηση του Καθηγητή και Διευθυντή του Εργαστηρίου Κοινωνικής Έρευνας στα ΜΜΕ του Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Γιώργου Πλειού, είναι χαρακτηριστική.

 

Τα παραπάνω όπως ήταν αναμενόμενο, προκάλεσαν σειρά αντιδράσεων. Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Θεάματος Ακροάματος (Π.Ο.Θ.Α), ο Πανελλήνιος Μουσικός Σύλλογος και ενώσεις καλλιτεχνών καταδικάζουν μαζικά το άρθρο 8 της Οδηγίας, κάνοντας λόγο για "τρομονόμο" στην τέχνη, ο οποίος θα φέρει λογοκρισία και ποινές για καλλιτεχνικά έργα με το πρόσχημα υποκίνησης σε βία ή μίσος, θυμίζοντας περιπτώσεις ευρωπαίων καλλιτεχνών που καταδικάστηκαν σε φυλάκιση.

 

Μαζικές αντιδράσεις όχι μόνο για τον "τρομονόμο"

Οι μουσικοί υποστηρίζουν πως με βάση το "νομοσχέδιο Λιβάνιου", πρώην "Πέτσα", το υλικό που αναρτάται στο διαδίκτυο, όχι απλά θα λογοκρίνεται και θα διαγράφεται, αλλά και ο δημιουργός του θα διώκεται ποινικά, αντιμετωπίζοντας ποινές φυλάκισης από 3 σε 5 χρόνια για "δημόσια απειλή" μέσω διαδικτύου. Κοινώς, μια τέτοια ρύθμιση θα μπορούσε - αν θεωρητικά εφαρμοζόταν με την πιο σκληρή υφή της - να στείλει στα δικαστήρια τους περισσότερους Έλληνες δημιουργούς χιπ χοπ μουσικής, και όχι μόνο.

  

"Στη Γερμανία από το 2019 και έπειτα, μουσικοί, συγγραφείς, εικαστικοί, ακαδημαϊκοί έχουν διωχθεί με βάση τον τρομονόμο, γιατί μέσα από το έργο τους κάνουν κριτική ενάντια στην πολιτική του Ισραήλ απέναντι στους παλαιστίνιους", αναφέρε ο Πανελλήνιος Μουσικός Σύλλογος. Ο Σύλλογος καλεί σε κινητοποίηση με αιτήματα, μεταξύ άλλων, μέτρα στήριξης του εισοδήματος για το σύνολο των εργαζόμενων του κλάδου, επιδότηση ενοικίου για τους εργαζόμενους και τις επιχειρήσεις στον Πολιτισμό και διαγραφή χρεών προς Εφορία, Τράπεζες, ΔΕΚΟ "για το διάστημα εφαρμογής των μέτρων και για όσους αποδεδειγμένα βρίσκονται σε αδυναμία να πληρώσουν". "Να οριστεί άμεσα ως περίοδος ισχύος των μέτρων στήριξης όλη η περίοδος της καραντίνας και μέχρι να αρθούν οι επιπτώσεις στον κλάδο μας", τονίζει.

 

Σημειώνεται πως μετά την ποινική δίωξη του ράπερ Pablo Hasel στη Βαρκελώνη, ακολούθησαν μαζικές αντιδράσεις που φέρνουν τροποποιήσεις στον ισπανικό "τρομονόμο". Στις κινητοποιήσεις μετείχε ο Pedro Almodovar αλλά και ο Javier Bardem, με την κυβέρνηση να ανακοινώνει πως θα παρουσιάσει ένα "δίκαιο πλαίσιο μέσα στο οποίο θα μπορεί να κινηθεί η καλλιτεχνική έκφραση".

 

"Η κωμωδία πάντα έπαιζε με τα όρια της κοινωνίας. Θα λέγαμε ότι ο ρόλος των κωμικών, και γενικά των καλλιτεχνών, είναι να τα πιέζουν λίγο παραπέρα κάθε φορά. Λέμε άβολες αλήθειες, εκφραζόμαστε ωμά, και μιλάμε για θέματα ταμπού" αναφέρουν άλλωστε οι stand up κωμικοί. "Ο νόμος είναι επίτηδες τόσο γενικόλογος, ώστε το κράτος να αποφασίζει το ίδιο τι συνιστά, όχι μόνο τρομοκρατία και βία, αλλά και τι υποκίνηση σε αυτά. Στον φανταστικό κόσμο των κειμένων μας πάντως, πολλές φορές έχει πέσει το πολίτευμα, έχουν λιντσαριστεί πολιτικοί, έχει καταστραφεί η κοινωνία, κι έχει επικρατήσει ατελείωτο χάος. Δίνουμε άραγε έμπνευση για καταφυγή σε βία έτσι;", αναφέρουν.

 

Φυσικά, "πακέτο" με τα παραπάνω έρχονται τα πλουσιοπάροχα "δώρα" στους καναλάρχες που θα μπορούσαν να εντείνουν την εργασιακή ζούγκλα των media. Μεταξύ άλλων με το νέο νομοσχέδιο απελευθερώνονται οι αποδοχές του διευθύνοντος συμβούλου, του Προέδρου της Ε.Ρ.Τ. Α.Ε. και του Προέδρου - Γενικού Διευθυντή του Α.Π.Ε. - Μ.Π.Ε. Α.Ε., οι οποίες καθορίζονται με κοινή απόφαση των αρμόδιων Υπουργών.

 

Παράλληλα, η ΕΣΗΕΑ ζητά την την απόσυρση της διάταξης για τη μείωση του πλαφόν των 400 εργαζομένων ανά κανάλι (μειώνεται από 400 σε 340). "Συνολικά 360 δημοσιογράφοι, διοικητικοί υπάλληλοι και τεχνικοί συνάδελφοί μας θα οδηγηθούν στον Καιάδα των εταιρειών τηλεοπτικών παραγωγών, χωρίς αμοιβές, συλλογικές συμβάσεις εργασίας και ασφαλιστικά δικαιώματα" ξεκαθάρισε η πρόεδρος της ΕΣΗΕΑ, Μαρία Αντωνιάδου, προειδοποιώντας ότι "υπάρχουν εταιρείες παραγωγής που παράγουν ενημερωτικό προϊόν. Δεν μπορούμε να παραδώσουμε την ενημέρωση σ’ αυτούς".

 

Όπως επισημαίνει, το νομοσχέδιο καταργεί την προηγούμενη νομοθετική πρόβλεψη οι 400 εργαζόμενοι που απασχολεί το κάθε κανάλι να είναι μισθωτοί, ενώ δίνει τη δυνατότητα το 30% εξ αυτών να είναι εργαζόμενοι άλλων εταιρειών.

 

Τέλος, διαγράφεται η δόση των 3.450.000 ευρώ ως μίσθωμα συχνότητας  για κάθε κανάλι για το 2020, αφού οι ιδιοκτήτες θα  καταβάλλουν μόνο 50.000 ευρώ και τα υπόλοιπα μπορούν να υπολογιστούν σε επενδυτικό πρόγραμμα υποδομών ή τεχνολογικού εξοπλισμού. Τα υπόλοιπα που αφορούν το 2021, θα ρυθμιστούν σε δόσεις. Φυσικά, μιλάμε για τους ίδιους μιντιάρχες που πρόσφατα ενισχύθηκαν με πλήρη αδιαφάνεια, από την περίφημη "λίστα Πέτσα".

 

Γιατί όλα είναι δύο μέτρα και δύο σταθμά.