Εργάτη μπορείς χωρίς αφεντικά;

γράφει ο Δημήτρης Τρίμης

Εξαιρετικές είναι οι ιδέες της υπουργού Ράνιας Αντωνοπούλου για ένα νέο πλαίσιο λειτουργίας και ανάπτυξης συνεταιριστικών επιχειρήσεων που κατέθεσε στην εφημερίδα μας. Πράγματι, σε συνθήκες ύφεσης, ανεργίας, μείωσης των δημόσιων επενδύσεων και των ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων και επιδοτήσεων, αλλά κυρίως λόγω της σκληρής «πολιτικής απεργίας» ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων, η εργασία των συνεταιρισμένων άνεργων εργατών (με ένα μικρό μερίδιο οικονομικής συμμετοχής τους παράλληλα με την κρατική στήριξη) θα μπορούσε να μετατραπεί σε ιδρυτικό κεφάλαιο νέων επιχειρήσεων. Αρκεί βεβαίως να μπορούν να παράγουν χρήσιμα, ποιοτικά και φτηνότερα ίσως προϊόντα και υπηρεσίες ώστε να δημιουργούν και να εξασφαλίζουν θέσεις εργασίας, διεισδύοντας στις αγορές, όπου είναι και πιθανό να εκτοπίσουν -έτσι είναι οι νόμοι της αγοράς- τα ομοειδή εισαγόμενα προϊόντα και υπηρεσίες.

Αυτή είναι η κεντρική ιδέα της κοινωνικής οικονομίας, η οποία δεν βασίζεται στη μανιώδη εκμετάλλευση της εργασίας από τους κεφαλαιούχους επενδυτές, που αντιμετωπίζουν την «επιχειρηματικότητα» με μοναδικό στόχο και κίνητρο την άμεση, υψηλή απόδοση κέρδους. Είναι γνωστά πράγματα αυτά στην παγκοσμιοποιημένη ανελέητη νεοφιλελεύθερη διεθνή οικονομία -δεν ανακαλύπτουμε την Αμερική.

Κομβικό ζήτημα όμως στην Ελλάδα παραμένει η νομική δυνατότητα αξιοποίησης των υπαρκτών και ζωντανών παραγωγικών μέσων των χρεοκοπημένων εταιρειών, πριν εκπλειστηριαστούν από τους εκκαθαριστές και περάσουν στις τράπεζες ή απαξιωθούν εντελώς. Η αναπληρώτρια υπουργός Εργασίας σημειώνει ορθά ότι πρέπει να αλλάξει η νομοθεσία ώστε η ανεκμετάλλευτη παραγωγική περιουσία των πτωχευμένων επιχειρήσεων να περνάει γρήγορα και εύκολα στους συνεταιρισμένους και άνεργους εργαζόμενους, και κατά προτεραιότητα σε συνεταιρισμούς πρώην εργαζομένων στις συγκεκριμένες πτωχευμένες επιχειρήσεις, τις οποίες και γνωρίζουν να διοικούν. «Είναι ανάγκη να υπάρξει το θεσμικό πλαίσιο που θα επιτρέπει τη λειτουργία των πτωχευμένων–εγκαταλελειμμένων επιχειρήσεων από τους εργαζόμενους σε συνεταιριστική βάση», τόνισε συγκεκριμένα.

Κι εδώ αρχίζουν τα δύσκολα. Σύμφωνα με τη δέσμευση της κυβέρνησης προς τους «θεσμούς», προτεραιότητα αποζημίωσης μετά την εκκαθάριση της περιουσίας των πτωχευμένων επιχειρήσεων δεν έχουν οι εργαζόμενοι, αλλά οι τράπεζες, που θα αποσπούν πρώτες το 70% της όποιας εκποιούμενης περιουσίας. Το πώς λοιπόν θα πάψει να προηγείται το συμφέρον του τραπεζίτη και το πώς δεν θα έπεται η νόμιμη αποζημίωση του εργάτη που έμεινε άνεργος και απλήρωτος από την κάθε «εκκαθαρισμένη» επιχείρηση, είναι το πρώτο που πρέπει να απαντήσει η κυβέρνηση. Το δεύτερο είναι ότι, παρά την περί του αντιθέτου εντύπωση, στην Ελλάδα της κρίσης οι επιχειρήσεις κυρίως εγκαταλείπονται από τα πλούσια πρώην αφεντικά και τα πρώην στελέχη τους (με άθικτες τις προσωπικές τους περιουσίες) και ελάχιστες απ' αυτές πτωχεύουν και εκκαθαρίζονται μέσω δικαστηρίων σε εύλογο χρονικό διάστημα, ώστε να περιμένει κανείς να ξαναλειτουργήσουν υπό οποιαδήποτε νέα ιδιοκτησία, ιδιωτική, δημόσια ή συνεταιριστική.

Αυτό σημαίνει ότι εκτός από την απαραίτητη τροποποίηση του ν. 4019/2011 που θα διευκολύνει τους συνεταιρισμούς, η οποία ήδη ετοιμάζεται, απαιτείται να αλλάξει ριζικά και το Πτωχευτικό Δίκαιο ώστε οι αδρανείς, ουσιαστικά ανενεργές, χρεοκοπημένες επιχειρήσεις και η περιουσία τους (όση έχει απομείνει εν πάση περιπτώσει) να μπορούν να μεταβιβάζονται γρήγορα και εύκολα κατά προτεραιότητα σε συνεταιρισμούς εργαζομένων και όχι στους τραπεζίτες ή τους άλλους πιστωτές. Η κατάσταση στα δικαστήρια των πτωχεύσεων είναι τραγική: αναβολές, ενστάσεις, και πάλι αναβολές και ενστάσεις και ο εκκαθαριστής χάθηκε και νέες προσφυγές... μέχρι να ξεχαστούν και οι βασικοί μέτοχοι και οι πρώην επιχειρήσεις τους και τα χρέη τους και ώσπου να εξατμιστούν οι απαιτήσεις των πρώην εργαζομένων και οι ίδιοι οι άνεργοι από προσώπου γης.