Το «Ministry of Silly Walks» δεν είναι απλώς ένα αστείο: Η ιστορία του Shell Shock

Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος κατέστρεψε τη ζωή μιας γενιάς νέων ανδρών. Αλλά το τραύμα του πολέμου δεν τελείωσε όταν τα πυροβόλα όπλα έπαψαν να ηχούν. Χιλιάδες στρατιώτες επέστρεψαν από τα πεδία μάχης και τα χαρακώματα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, φέροντας όχι μόνο βαριά σωματικά τραύματα αλλά και ψυχολογικά.

Χιλιάδες στρατιώτες επέστρεφαν από τα χαρακώματα τυφλοί, κωφοί, έχοντας χάσει τη μιλιά τους ή ακόμα και μερικώς ή εντελώς παράλυτοι. Οι γιατροί δεν μπορούσαν να βρουν καμία φυσική βλάβη ώστε να εξηγήσουν τα συμπτώματα. Επρόκειτο για κάτι που δεν είχαν ξαναδεί. Το 1915 ο Βρετανός γιατρός Charles Myers υιοθέτησε την ορολογία «Shell Shock» συνδέοντας τα συμπτώματα με την επίδραση των εκρήξεων των οβίδων (που στα αγγλικά ονομάζονται shells) στο πεδίο της μάχης.

Πιο συγκεκριμένα, αρχικά οι γιατροί υπέθεσαν ότι τα οστικά κύματα των εκρήξεων προκαλούσαν εσωτερικούς τραυματισμούς στον εγκέφαλο και τους νευρώνες, με αποτέλεσμα να προκαλούνται τα προβλήματα αυτά. Άλλοι απέδωσαν τις «εγκεφαλικές» βλάβες στην εισπνοή μονοξειδίου του άνθρακα που εκλύονταν από τις εκρήξεις των οβίδων. Όταν όμως το φαινόμενο παρατηρήθηκε και σε άνδρες που δεν είχαν εκτεθεί σε εκρήξεις, η ιατρική κοινότητα συνειδητοποίησε ότι επρόκειτο για κάτι βαθύτερο. Συγκεκριμένα για κάτι κρυμμένο βαθιά στην ψυχή των στρατιωτών.

Πράγματι ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν πολύ οδυνηρός για τους στρατιώτες που για πρώτη φορά στην ιστορία έγινε μαζική χρήση σύγχρονων και εξαιρετικά καταστροφικών όπλων. Η φύση του πολέμου που άλλαζε τους οδήγησε σε νευρικό κλονισμό, αυτό που σήμερα ονομάζεται μετατραυματικό στρες. Τα συμπτώματα μπορεί να ήταν από αϋπνία, άγχος και κατάθλιψη ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις σωματοποιούνταν το σοκ σωματοποιούνταν κιόλας, με πολλούς βετεράνους να αντιμετωπίζουν κινητικά προβλήματα σε βαθμό που τους καθιστούσε ανάπηρους. Έπασχαν από ακαμψία της σπονδυλικής στήλης και των άκρων, τρέμουλο και σπαστικότητα, μέχρι και ολική παράλυση. 

Εκτός από την ασθένειά τους, τα άτομα τα οποία υπέφεραν από Shell Shock είχαν να αντιμετωπίσουν και τον κοινωνικό στιγματισμό. Οι στρατιωτικές ηγεσίες συχνά τους κατηγορούσαν για έλλειψη φρονήματος και φυγοπονία. Πολλοί πέρασαν από στρατοδικείο και εκτελέστηκαν. Η κοινωνία τους αντιμετώπιζε ως δειλούς και ανόητους. Οι πάσχοντες έγιναν οι έκπτωτοι της εποχής τους.

Το «The Ministry of Silly Walks» των Monty Python που μας υπενθύμισαν τα κορίτσια που παρήλασαν στη Νέα Φιλαδέλφεια, ξεσηκώνοντας θύελλα αντιδράσεων - θετικών και αρνητικών - ήταν ένα σκετς - σχόλιο για τη γραφειοκρατική αναποτελεσματικότητα αλλά θα μπορούσε κανείς να πει ότι ήταν και μια αναφορά στο Shell Shock των στρατιωτών του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Στο τετράλεπτο σκετσάκι ο Cleese είναι υπάλληλος του «Υπουργείου Χαζών Βαδισμάτων» και καλείται να δώσει κρατική χρηματοδότηση σε έναν πολίτη που θέλει να αναπτύξει το δικό του προσωπικό χαζό βάδισμα. Στην μεταπολεμική Ευρώπη οι πάσχοντες από Shell Shock πήγαιναν στα στρατοδικεία και τα υπουργεία για να αποδείξουν ότι το «χαζό τους βάδισμα» δεν ήταν προϊόν αναποτελεσματικότητας και ότι δικαιούνταν αποζημιώσεις.

Όπως το έθεσε και ο Γιώργος Δομιανός στο Facebook:

Κι όπως διευκρίνισε στη συνέχεια:

«Επειδή διαβάζω σχόλια εδώ κι εκεί για την σχέση του shell shock και του silly walk: το σκετς των Monty Python προσπάθησε να αναδείξει την βρετανική -και όχι μόνο- γραφειοκρατία και την κρατική κατασπατάληση πόρων. (όποιος το έχει δει θα πρόσεξε και την αναφορά στην Ιαπωνία, δηλαδή έναν ανταγωνισμό χωρίς αιτία, μία εξάπλωση του φαινομένου). Και όταν μιλάμε για κράτος και πόρους δεν είναι δυνατόν να μην έρθει στο μυαλό μας ως πόρος ο ίδιος ο άνθρωπος. Αυτή δεν είναι άλλωστε η λειτουργία των πολέμων; Δεν γίνεται ο απλός άνθρωπος καύσιμο σε μία τεράστια μηχανή συμφερόντων; Η αντιμιλιταριστική διάθεση και ο χλευασμός του κράτους είναι εμφανής σε όλα τα έργα των Monty Python. Για μένα ο παραλληλισμός του silly walk με το shell shock είναι ξεκάθαρος. Σε κάθε περίπτωση όμως, η ανάγνωση ενός έργου τέχνης (όπως αυτό των Monty Python αλλά και των κοριτσιών που ήδη χαρακτήρισαν πολύ συγκεκριμένα αυτό που έκαναν) ξεπερνά τον ίδιο τον δημιουργό. μετατρέπεται σε συμβολισμό διαφορετικό για τον καθένα. Τα κορίτσια αυτά στην πραγματικότητα ένωσαν το silly walk και το shell shock πολύ καλύτερα από ότι διάφοροι παρελασολάγνοι προσπαθούν να απεμπλέξουν την παρέλαση από την βία του πολέμου. Τελειώνω το σχόλιο (και συγγνώμη για την έκταση του) λέγοντας πως δεν είναι καθόλου τυχαίο το πόσο πολύ ενόχλησε αυτό που έγινε στην Νέα Φιλαδέλφεια. Ας τελειώνουμε με τα μεταξικά έθιμα. Υπάρχουν καλύτεροι τρόποι να τιμήσουμε τους νεκρούς μας. Ένας από τους καλύτερους θα ήταν να μην υπάρξουν άλλοι. Και σίγουρα οι παρελάσεις δεν βοηθάνε σε αυτό». 

Πηγή