Τα όρια των συμβόλων

Του Παντελή Μπουκάλα

Όντως συμβολική η πρωθυπουργική πρόταση για την Προεδρία της Δημοκρατίας: η κ. Αικατερίνη Σακελλαροπούλου. Μια γυναίκα (για πρώτη φορά), από το δικαστικό σώμα (σε εποχή που η εκτελεστική και η δικαστική εξουσία υποτιμούν συχνά την προϋπόθεση της διάκρισής τους), και μικρής ηλικίας σε σχέση με τα πατροπαράδοτα. Το ότι «δεν είναι της δικής μας πολιτικής οικογένειας» δεν θα ’πρεπε, νομίζω, να το ανακοινώσει ο κ. Μητσοτάκης, εμφατικά αυτοεπαινούμενος. Αυτές οι πληροφορίες είναι δουλειά των δημοσιογράφων, όχι των πολιτικών, και μάλιστα σε επίσημα διαγγέλματα.

Ταιριάζει, πιστεύω, εδώ η σημασία της λέξης «σύμβολον» στο «Συμπόσιον» του Πλάτωνα. Ο Αριστοφάνης γενεαλογεί τον άνθρωπο με φαντασία που θα ενδιέφερε τους ψυχαναλυτές: «Εκαστος ουν ημών εστιν ανθρώπου ξύμβολον, άτε τετμημένος ώσπερ αι ψήτται, εξ ενός δύο». «Ο καθένας μας λοιπόν είν’ ένα ημίτομον ανθρώπου, σχισμένος όπως είναι από ένας εις δύο, καθώς οι γλώσσες τα ψάρια» μεταφράζει ο Ιωάννης Συκουτρής και εξηγεί: «Οταν δύο άνθρωποι συνεδέοντο διά φιλοξενίας και ήθελον τους δεσμούς αυτούς να διατηρήσουν και εις το μέλλον, μετεχειρίζοντο το εξής πρωτόγονον μέσον αναγνωρισμού: Εκοπτον εις δύο έναν αστράγαλον ή ένα όστρακον ή ένα νόμισμα, και εκρατούσεν ο καθείς το εν απόκομμα. Οταν συνηντώντο μετά καιρόν, έβαλλαν μαζί (συνέβαλλον) τα δύο κομμάτια, και αν προσηρμόζοντο τελείως, ήσαν εξησφαλισμένοι. Αυτά ωνομάζοντο σύμβολα. Την λέξιν μετεχειρίσθη πρώτος διά τα δύο φύλα ο Εμπεδοκλής». Φαντάροι, κόβαμε στα δύο ένα χαρτονόμισμα, ελπίζοντας πως θα ξανανταμώσουμε σαν «καλοί πολίτες».

Κομμένη στη μέση παραμένει η ελληνική κοινωνία, με χάσμα μέγα ανάμεσα στα δύο «ημίτομα»: το αντρικό μισό, αυτονόητα δεσποτικό, και το γυναικείο, ανίσχυρο, αφού έτσι ορίζει η πολιτισμική παράδοση, όχι τα γονίδια. Πριν βιαστούμε να ελπίσουμε ότι το χάσμα θα καλυφθεί με γυναίκα στην Προεδρία, όταν μάλιστα οι γυναίκες της πολυμελούς κυβέρνησης είναι ισάριθμες με τα δάχτυλα του ενός χεριού, ας σκεφτούμε ένα άλλο «σύμβολο» των ημερών: τη σεξιστική χειρονομία ενός από τους κατηγορουμένους για τον βιασμό και τη δολοφονία της Ελένης Τοπαλούδη. Ενας «λεβέντης»…

ΥΓ.: Στις χτεσινές «Στάσεις» έκοψα άτσαλα την αισχυλική φράση «τον πάθει μάθος θέντα κυρίως έχειν». Η μετάφραση όλου του χωρίου: «Μα όποιος του Δία ολόθυμα τον επινίκιο / ύμνο ψέλνει, αυτός ο φρονιμότατος – / ότι ο Δίας κατευόδωσε στη σύνεση τον άνθρωπο, / άσειστο νόμο ορίζοντας: / το πάθος, μάθος».