Ποιος θα πάρει τα 515 εκατομμύρια ευρώ;

Γράφει η Αντα Ψαρρά

Η απόφαση της Νέας Δημοκρατίας να ακυρώσει τον έτοιμο διαγωνισμό της προηγούμενης κυβέρνησης για την έκδοση ταυτοτήτων νέου τύπου και να ετοιμάσει νέο -με μόνη διαφορά την αχρείαστη αντικατάσταση της ασπρόμαυρης φωτογραφίας από έγχρωμη- όχι μόνο αυξάνει κατά πολύ το κόστος για τους πολίτες, αλλά και εγείρει υποψίες φωτογραφικής ανάθεσης για το πανάκριβο αυτό έργο.

Mια από τις πρώτες πρωτοβουλίες της νέας κυβέρνησης Μητσοτάκη -στο πλαίσιο της ολικής επιστροφής μιας κανονικότητας βγαλμένης από τη «γαλάζια» παράδοση- ήταν η ακύρωση του διαγωνισμού για τις νέες ταυτότητες και συνολικά τα έγγραφα ασφαλείας.

Μπορεί η πράξη αυτή αρχικά να δημιούργησε απλά απορίες για τις αιτίες αυτής της τόσο εσπευσμένης πρωτοβουλίας, στη συνέχεια όμως προέκυψαν πολλά ερωτήματα για τον τρόπο και τις προδιαγραφές διεξαγωγής του νέου διαγωνισμού.

■ Γιατί άραγε η κυβέρνηση αποφάσισε αντίθετα με τις χώρες της Ε.Ε. την πολυδάπανη επιλογή της έγχρωμης φωτογραφίας;

■ Γιατί, εφόσον τα επιπλέον στοιχεία που ήθελε να προσθέσει απορρίφθηκαν από το ΣτΕ, η κυβέρνηση επέμεινε υποχρεώνοντας τώρα τους πολίτες να επιβαρυνθούν το κόστος της έγχρωμης φωτογραφίας και της υποχρεωτικής ηλεκτρονικής υπογραφής;

■ Γιατί ακύρωσε έναν διαγωνισμό που διέθετε όλες τις απαραίτητες προδιαγραφές της Ε.Ε. και απευθυνόταν σε 25 ενεργές εταιρείες, επιλέγοντας «λύση» που περιορίζει τις επιλογές σε μόνο τρεις πολύ συγκεκριμένους υποψήφιους αναδόχους;

Ευρωπαϊκή οδηγία

Οι αλλαγές που υπάρχουν σε αυτές τις νέες προδιαγραφές αφορούν μόνο τις ταυτότητες. Ηδη εξάλλου το ελληνικό διαβατήριο συγκαταλέγεται ανάμεσα στα πιο ισχυρά (από άποψη ασφαλείας) διαβατήρια, σύμφωνα με τον διεθνή δείκτη (Henley). Η εκτύπωση διαβατηρίων, άδειας οδήγησης και άδειας παραμονής από το 2006 γίνεται από το Αρχηγείο Ελληνικής Αστυνομίας (ΑΕΑ).

Αντίθετα οι ταυτότητες εκτυπώνονταν εκτός αυτού του συστήματος και δεν θεωρούνταν ασφαλείς, οπότε και επιβαλλόταν από την Ε.Ε. να υπάρξει μια μετάβαση σε άλλο, ασφαλέστερο σύστημα έκδοσης. Επιπλέον ήδη από το 2017 είχε περατωθεί ο συμβατικός χρόνος λειτουργίας της υπηρεσίας του ΑΕΑ, ενώ με τις παρατάσεις έληγε οριστικά τον Μάιο του 2019.

Ποιοι και πόσο θα πληρώσουν για τις νέες ταυτότητες με τη «σφραγίδα» της κυβέρνησης;

Επί πρώην υπουργού Προστασίας του Πολίτη Νίκου Τόσκα νομοθετήθηκε το αναγκαίο νομικό πλαίσιο και τον Απρίλιο του 2019 (18.4.2019) ξεκίνησε από το ΑΕΑ ο απόρρητος διαγωνισμός για τη δημιουργία νέου Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος Εντύπων Ασφαλείας (ΟΠΣΕΑ).

Οι νέες ταυτότητες θα είχαν τη μορφή πιστωτικής κάρτας με τα καθορισμένα βιομετρικά δεδομένα που επιβάλλει και η σχετική ευρωπαϊκή οδηγία. Η τότε κυβέρνηση, εξετάζοντας τις προδιαγραφές αλλά και τους περιορισμούς που έθετε η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, κατέληξε ότι για τεχνικούς και οικονομικούς λόγους ήταν προτιμότερο να επιλεγεί η ασπρόμαυρη φωτογραφία.

Την ίδια επιλογή άλλωστε έχουν κάνει τα περισσότερα κράτη. Από τις 28 χώρες της Ε.Ε. οι 24 εκδίδουν δελτία με ασπρόμαυρες φωτογραφίες και οι 23 από αυτές ακολουθούν την τεχνική εγχάραξης με λέιζερ, με τις 10 από αυτές να χρησιμοποιούν συστήματα της τελευταίας πενταετίας.

Είναι γεγονός ότι έχει πάψει πλέον η φωτογραφία να αποτελεί το βασικότερο στοιχείο αναγνώρισης εφόσον συνυπάρχουν πλέον όλα τα απαραίτητα βιομετρικά δεδομένα. Για τις άδειες διαμονής όλα τα κράτη χρησιμοποιούν αποκλειστικά ασπρόμαυρες φωτογραφίες. Αραγε τόσο πολύ σφάλλουν όλες αυτές οι χώρες επιλέγοντας μια δοκιμασμένη τεχνική και μια ασφαλή μέθοδο που αποτελεί πρότυπο;

Το κόστος που προϋπολογίστηκε επί υπουργίας Ολγα Γεροβασίλη με την άδεια του Ελεγκτικού Συνεδρίου και την έγκριση του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους έφτανε τα 515 εκατ. ευρώ για 10 εκατ. δελτία. Εχει εδώ σημασία να γνωρίζει ο πολίτης ότι τα χρήματα αυτά μπορεί να εγγράφονται ως αποδεκτό έξοδο στον κρατικό προϋπολογισμό, ωστόσο δεν εκταμιεύονται και ο κάθε πολίτης ουσιαστικά πληρώνει απευθείας την υπηρεσία/εταιρεία που τα εκδίδει δίνοντας το καθορισμένο παράβολο.

Διαφορά στο κόστος

Κατά συνέπεια με την ασπρόμαυρη φωτογραφία ο πολίτης θα πλήρωνε λιγότερα από 7 ευρώ συν τα έξοδα των φωτογραφιών. Επιπλέον το νέο τσιπάκι θα διέθετε και τη δυνατότητα επέκτασης προκειμένου να διασφαλίζεται και η δυνατότητα ηλεκτρονικής υπογραφής, για τους πολίτες που υποχρεωτικά λόγω επαγγέλματος διαθέτουν τέτοια υπογραφή (π.χ. δημόσιοι υπάλληλοι που διακινούν έγγραφα, επιχειρηματίες που λαμβάνουν μέρος σε ηλεκτρονικούς διαγωνισμούς κ.λπ.).

Η ύπαρξη πάνω από 25 παρόμοιων εταιρειών που εκδίδουν ταυτότητες με ασπρόμαυρες φωτογραφίες έδινε τη δυνατότητα να πέσει πολύ χαμηλότερα η τιμή λόγω μεγάλου ανταγωνισμού. Η ηγεσία του υπ. Προστασίας του Πολίτη επί Ολγας Γεροβασίλη εκτιμούσε ότι η τελική προσφορά μπορεί να μην ξεπερνούσε τα 400 εκατ., με το όφελος να αφορά πρωτίστως την τσέπη του κάθε πολίτη.

Τέλος, και για τεχνικούς λόγους η ύπαρξη πολλών εταιρειών διασφάλιζε καλύτερα την ομαλή διαδικασία, δεδομένου ότι αν υπήρχε κάποια βλάβη ή και κάποια χρεοκοπία εύκολα και γρήγορα θα επιλεγόταν η αμέσως επόμενη εταιρεία από τις 25 που διαθέτουν τις απαιτούμενες προδιαγραφές, έχοντας αναλάβει αντίστοιχο έργο σε χώρα της Ε.Ε.

Η Ν.Δ. με το που έγινε κυβέρνηση αποφάσισε να ακυρώσει τον διαγωνισμό προβάλλοντας ως αιτία την επιλογή έγχρωμης φωτογραφίας, την προσθήκη και άλλων δεδομένων και την υποχρεωτική ηλεκτρονική υπογραφή. Στις 17.7.2019 η κυβέρνηση ανακοινώνει τη ματαίωση με το επιχείρημα ότι τα νέα έντυπα θα περιλαμβάνουν και όλα τα αναγκαία (;) στοιχεία για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση.

Με τη γενικόλογη υπόσχεση περί λειτουργικότητας, ασφάλειας, φιλικής προς τους πολίτες διαδικασίας (γιατί άραγε με ασπρόμαυρες φωτογραφίες δεν θα ήταν φιλικές οι διαδικασίες, ουδείς γνωρίζει) και μείωσης της γραφειοκρατίας, εξήγγειλε νέο διαγωνισμό. Το υπουργείο ΠροΠο προχώρησε σε νέα διαδικασία δημιουργίας του ΟΠΣΕΑ, διαβεβαιώνοντας ότι όλα τα έγγραφα ασφαλείας θα ακολουθούν πλήρως τις σχετικές συστάσεις του διεθνούς οργανισμού πολιτικής αεροπορίας και των κανονισμών της Ε.Ε.

Αποσιωπώντας βέβαια ότι και ο προηγούμενος διαγωνισμός βάσει του νομοθετικού πλαισίου δημιουργίας του συγκεκριμένου φορέα πληρούσε εξίσου όλες τις παραπάνω προδιαγραφές και μάλιστα ακριβώς για τους λόγους αυτούς το 2018 (μετά τη νομοθέτηση) για πρώτη φορά η Ελλάδα πήρε τη Visa Waiver -απαραίτητη για επίσκεψη στις ΗΠΑ- με διάρκεια δύο χρόνων και όχι ενός.

«Πόρτα» από το ΣτΕ

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη συμπεριέλαβε στο νέο πλαίσιο μια σειρά επιπρόσθετων βιομετρικών στοιχείων για τα έγγραφα, ενώ λίγους μήνες αργότερα το ΣτΕ (Δεκέμβριο του 2019) γνωμοδότησε αρνητικά για όλα τα πρόσθετα αυτά στοιχεία. Γνωμοδοτώντας επί προσφυγών που είχαν πολύ νωρίτερα κατατεθεί στο Ανώτατο Ακυρωτικό, ναι μεν έκρινε θετικά για όλα τα βιομετρικά στοιχεία που προέβλεπαν τόσο η επί ΣΥΡΙΖΑ όσο και η επί Ν.Δ. νομοθετικές ρυθμίσεις, όμως έκρινε αρνητικά ως μη νόμιμα τα στοιχεία εκείνα που προστέθηκαν για τις υπηρεσίες ηλεκτρονικής διακυβέρνησης.

Εκρινε ότι αυτά είναι κρίσιμα στοιχεία για την απόδειξη της ταυτότητας των πολιτών και ότι δεν μπορεί να θεωρηθούν σύμφωνα με τον νόμο 1599/1986, όπως βάσιμα υποστήριζαν οι προσφεύγοντες. Με δυο λόγια, το ΣτΕ γνωμοδότησε αρνητικά για τα επιπρόσθετα χαρακτηριστικά που αποφάσισε η νέα κυβέρνηση διότι εκτός των άλλων προσκρούουν στις διατάξεις της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων.

Τελικά δηλαδή η ακύρωση του διαγωνισμού, ειδικά όταν υπήρχε στον προηγούμενο η δυνατότητα προσθήκης ψηφιακής υπογραφής στο τσιπάκι, αφορά μόνο την επιλογή της έγχρωμης φωτογραφίας!

Εδώ όμως είναι που αρχίζουν να προκύπτουν τα εύλογα ερωτήματα για τη σκοπιμότητα ακύρωσης και επτάμηνης καθυστέρησης τη στιγμή που στενεύουν τα χρονικά περιθώρια που έχει θέσει η Ε.Ε. Αρκεί να δει κανείς ποιες χώρες της Ε.Ε. χρησιμοποιούν την έγχρωμη φωτογραφία στις ταυτότητες για να κατανοήσει πόσο λίγο έχει να κάνει αυτό με τη δήθεν μεγαλύτερη διασφάλιση: η Μάλτα και η Ρουμανία!

Εγχρωμη ταυτότητα εκδίδει και η Γερμανία, η οποία όμως διαθέτει και έχει αναθέσει σε εταιρεία γερμανικών συμφερόντων την ανάπτυξη του έργου με ειδικές και συμφέρουσες προφανώς για το κράτος τιμές. Υπογραμμίζεται εδώ ότι μόνο τρεις εταιρείες μπορούν να αναλάβουν το συγκεκριμένο έργο στην Ελλάδα, με ό,τι κι αν σημαίνει αυτό για τη δυνατότητα μείωσης του κόστους και ύπαρξης εναλλακτικών λύσεων σε περίπτωση οποιασδήποτε μορφής εμπλοκής. Οι δύο από τις εταιρείες αυτές είναι γαλλικές, ωστόσο και η ίδια η Γαλλία εκδίδει ταυτότητες με ασπρόμαυρες φωτογραφίες.

Το κόστος στην τσέπη μας

Σε ό,τι δε αφορά το κόστος που θα επωμισθούν οι πολίτες λόγω της έγχρωμης φωτογραφίας και της υποχρεωτικής ηλεκτρονικής υπογραφής μπορεί να φτάσει ακόμα και τα 50 ευρώ ανά διετία! Κι αυτό ανεξάρτητα από τη σκοπιμότητα μιας σχεδόν φωτογραφικής ανάθεσης εφόσον υπάρχουν ελάχιστοι παίκτες.

Για ποιο λόγο άραγε μια φτωχή αγρότισσα που κατοικεί σε ένα χωριό οφείλει να διαθέτει ψηφιακή υπογραφή και να την πληρώνει με το ζόρι προκειμένου να βγάλει ταυτότητα; Ηδη όσοι διακινούν έγγραφα και συμμετέχουν σε ψηφιακά οργανογράμματα διαθέτουν τέτοια υπογραφή, αλλά από πουθενά δεν προκύπτει ότι επιβάλλεται όλοι οι πολίτες να υποστούν ένα τόσο αστρονομικό έξοδο προκειμένου να αποκτήσουν τα νέα δελτία.

Είναι τόσο πρόδηλη η συγκεκριμένη απόφαση για το ποιοι θα έχουν δυνατότητα αλλά και κυρίως μεγάλο συμφέρον να εισπράξουν τα 515 εκατ. ευρώ, που ήδη πολλοί γνωρίζοντες προεξοφλούν ότι ο νικητής του διαγωνισμού θα είναι συγκεκριμένη γαλλική εταιρεία από τις τρεις που ταιριάζουν στις προδιαγραφές της κυβέρνησης.

Το γιατί λοιπόν η κυβέρνηση με τόση βιάση μόλις ανέλαβε έσπευσε να ακυρώσει έναν απολύτως καθαρό και σύμφωνο με όλες τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές διαγωνισμό, χωρίς καν να περιμένει την επικείμενη γνωμοδότηση του ΣτΕ, δημιουργεί ζοφερές σκέψεις. Η παράδοση των απευθείας αναθέσεων και των φωτογραφικών διαγωνισμών φαίνεται να επιστρέφει, δημιουργώντας ξανά ένα πολύ θολό τοπίο για την κανονικότητα του επιτελικού κράτους Μητσοτάκη-Χρυσοχοΐδη.

Τα ερωτήματα ζητούν καθαρές απαντήσεις. Θα δοθούν;