Ισλανδία- Το παράδειγμα εξόδου από την κρίση που τρέμει η Ευρώπη

Της Παναγιώτας Μπλέτα*

Για όσους φοβούνται την χρεοκοπία, ας ρίξουν μια ματιά στην Ισλανδία, μία μικρή χώρα, που κατάφερε να ξεπεράσει την οικονομική κρίση, τοποθετώντας τον λαό κυρίαρχο, στις πολιτικές που ακολούθησε, για να βγει από το αδιέξοδο.

H Ισλανδία υπήρξε ένα από τα πρώτα θύματα της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008. Η κατάσταση της τότε, ήταν χειρότερη και από αυτήν της Ελλάδας. Σήμερα η Ισλανδία, έχει ανακάμψει πλήρως, παρουσιάζοντας ανάπτυξη της τάξης του 2,5% ετησίως , κάτι που ελάχιστες ευρωπαϊκές χώρες μπορούν να καυχηθούν πλέον ότι εμφανίζουν, ενώ η ανεργία της έχει πέσει κάτω από το 5% και η εμπιστοσύνη των αγορών αποκαθίσταται.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Η Ισλανδία, με πληθυσμό περίπου 320 χιλιάδες κατοίκους, ήταν μια αρκετά πλούσια χώρα. Το 2003, το νεοφιλελεύθερο κυβερνητικό καθεστώς ιδιωτικοποίησε όλες τις τράπεζες, με στόχο την προσέλκυση ξένων επενδύσεων. Οι τράπεζες αυτές , δείχνοντας μεγάλα ποσοστά κερδών, μέσω των λογαριασμών IceSave, προσέλκυσαν πολλούς Βρετανούς και Ολλανδούς επενδυτές. Παράλληλα όμως, με την αύξηση των επενδύσεων, αυξανόταν και το εξωτερικό χρέος των τραπεζών.

Το 2003, το χρέος της Ισλανδίας έφθασε το 200% του ΑΕΠ, ενώ το 2007 σκαρφάλωσε στο ασύλληπτο 900%. Οι τρεις βασικές τράπεζες της Ισλανδίας, Landbanki, Kapthing και η Glitnir πτώχευσαν. Η κορόνα έχασε το 85% της αξίας της έναντι του Ευρώ και στο τέλος του ίδιου χρόνου η Ισλανδία κήρυξε πτώχευση.

Οι διεθνείς οικονομικοί κύκλοι πίεζαν την Ισλανδία να πάρει δραστικά μέτρα, φορτώνοντας τα βάρη στην πλάτη του λαού. Το ΔΝΤ και η ΕΕ ήθελαν να «αγοράσουν» το χρέος, με το επιχείρημα, ότι αυτός ήταν ο μόνος τρόπος για να μπορέσει η Ισλανδία να ξεπληρώσει την Βρετανία και την Ολλανδία.

Θα πρέπει να εξηγήσουμε εδώ, ότι η αγορά χρέους μιας χώρας, συνιστά «πελατειακή σχέση». Όποιος αγοράζει δηλαδή χρέος, στοχεύει να βγει κερδισμένος από την διαδικασία, καθώς αποτελεί μια καθαρά οικονομική συναλλαγή. Κανείς λοιπόν δεν κάνει χάρη σε κανέναν. Το ίδιο συμβαίνει και με την Ελλάδα.

Ο λαός αντέδρασε σκληρά , με αποτέλεσμα να παραιτηθεί η τότε κυβέρνηση και να οδηγηθεί η χώρα σε πρόωρες εκλογές, το 2009.

Η νέα κυβέρνηση αποτελούνταν από έναν αριστερό συνασπισμό, ο οποίος καταδίκασε μεν το νεοφιλελεύθερο οικονομικό σύστημα, πλην όμως ήταν έτοιμος να δανειστεί χρήματα για να αποπληρώσει τις τράπεζες, όταν ο πρόεδρος της χώρας, Όλαφ Γκρίμσον, αρνήθηκε να επικυρώσει τον νόμο, ο οποίος ανάγκαζε τους πολίτες να σηκώσουν τα βάρη των Ισλανδών τραπεζιτών και αποφάσισε να διενεργήσει δημοψήφισμα.

Στο δημοψήφισμα, τον Μάρτιο του 2010, το 93% των Ισλανδών ψήφισε κατά της πληρωμής των χρεών. Το ΔΝΤ πάγωσε τους δανεισμούς αμέσως, αλλά ο λαός δεν πτοήθηκε.

Έτσι ξεκίνησαν μια σειρά έρευνες για αστικές και ποινικές ευθύνες, κατά των υπευθύνων για την οικονομική κρίση. Όμως οι Ισλανδοί δεν σταμάτησαν εκεί και αποφάσισαν να υιοθετήσουν νέο σύνταγμα, το οποίο θα απάλλασσε την χώρα από την κυριαρχία των ξένων κέντρων οικονομίας.

Φυσικά η διεθνής κοινότητα δεν το άφησε να περάσει έτσι. 

Η Βρετανία και η Ολλανδία απειλούσαν με σκληρή καταστολή, η οποία θα οδηγούσε τη χώρα σε απομόνωση. Η Βρετανική κυβέρνηση απειλούσε να παγώσει τις καταθέσεις και τις αποταμιεύσεις των Ισλανδών. Το ΔΝΤ απειλούσε να στερήσει στη χώρα οποιαδήποτε βοήθεια, λίγο πριν διενεργηθεί το δημοψήφισμα.

Αναφέρει χαρακτηριστικά στην Deutsche Velle, ο πρόεδρος της χώρας : «Μας έλεγαν αν δεν δεχθούμε τους όρους τους, θα γίνουμε η Κούβα του Βορρά. Ναι, αλλά αν συμφωνούσαμε θα γινόμασταν η Αϊτή του Βορρά».

Τι έκανε λοιπόν η Ισλανδία;

Όταν διέγνωσαν, ότι η κρίση πέρα από οικονομική ήταν και βαθιά πολιτική και κοινωνική, αποφάσισαν να κάνουν κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, να στηρίξουν το κράτος πρόνοιας και να αφήσουν τις τράπεζες, οι οποίες είχαν προκαλέσει την κρίση, να χρεοκοπήσουν και έτσι οι φορολογούμενοι δεν επιβαρύνθηκαν με τα χρέη των τραπεζών. Γιατί δεν γίνεται, όταν έχουν επιτυχία να σημειώνουν τεράστια κέρδη, που διανέμονται σε ιδιώτες και όταν αποτυγχάνουν να καλείται ο φορολογούμενος λαός να πληρώσει τον λογαριασμό.

Ο Όλαφ Γκρίμσον, αρνήθηκε δύο φορές να υπογράψει νομοθεσία, σύμφωνα με την οποία, η χώρα του θα επέστρεφε στη Βρετανία τα 2,8 δισεκατομμύρια ευρώ, που της οφείλει, μετά την κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος το 2008, αναγκάζοντας τη βρετανική κυβέρνηση να αποζημιώσει τους Βρετανούς καταθέτες που είχαν λογαριασμούς σε ισλανδικές τράπεζες και αναγνώρισε μόνο τους Ισλανδούς καταθέτες δηλώνοντας «Η οικονομία δεν είναι απλώς η ηχώ των τραπεζών. Είναι μια κοινωνία ανθρώπων. Αν δεν νιώθουν δυνατοί, δεν έχει σημασία τι φορολογικά μέτρα θα πάρεις. Αυτό φάνηκε μέσω δημοψηφίσματος.»

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπήκε στη δικαστική διαμάχη εναντίον της Ισλανδίας, υποστηρίζοντας ότι η χώρα είχε παραβιάσει την ευρωπαϊκή οδηγία για την εγγύηση των καταθέσεων και τους κανόνες μη διάκρισης καταθετών.

Το δικαστήριο δικαίωσε την Ισλανδία και επεσήμανε, ότι το ρυθμιστικό πλαίσιο του χρηματοπιστωτικού συστήματος θα πρέπει να αναθεωρηθεί, στη βάση της ενίσχυσης της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, εν μέσω οικονομικής κρίσης. Αυτή η απόφαση συνέθλιψε τις περίφημες πολιτικές διάσωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τις οποίες ανάγκαζε την κάθε χώρα με χρέος, να υιοθετήσει, βουλιάζοντάς την ακόμη περισσότερο στο δανεισμό και εκτινάσσοντας το χρέος της σε απίστευτα ύψη.

Η Ισλανδία κατάφερε να υπερβεί με επιτυχία την κρίση, επειδή την αντιμετώπισε με εντελώς διαφορετικό τρόπο από τις χώρες της ευρωζώνης.

Πολλοί υποστηρίζουν, ότι η Ισλανδία τα κατάφερε επειδή απλά είχε το δικό της νόμισμα και δεν ήταν μέλος της ευρωζώνης. Φυσικά και βοήθησε, το γεγονός , ότι είχε το δικό της νόμισμα, το οποίο και υποτίμησε, αλλά ο κύριος λόγος που βγήκε από την κρίση, ήταν γιατί έκανε το λαό συμμέτοχο σε όλες τις πολιτικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις.

Και διερωτάται κανείς… Αν η Ισλανδία, αυτή η μικρή χώρα των ψαράδων και αγροτών κατάφερε να ορθοποδήσει, τότε η Ελλάδα με τον τεράστιο ορυκτό πλούτο θα πρέπει να δημιουργήσει τέτοια οικονομία, που να εξασφαλίσει και τις γενιές του μέλλοντος.

Αλλά αυτό φυσικά μπορεί να συμβεί, μόνο όταν η Ελλάδα διαχειριστεί το πλούτο της η ίδια και δεν παραμείνει υποτελής στα ξένα συμφέροντα, που την απομυζούν μέσω των δυσβάστακτων δανεισμών.

Και σε αυτήν όμως την συνθήκη, ένας μόνο μπορεί να μπει εγγυητής και αυτός είναι ο ίδιος ο λαός…

*Η Παναγιώτα είναι συγγραφέας. Γεννήθηκε στην Λακωνία ενώ μεγάλωσε στο Χαλάνδρι. Σπούδασε στη Νέα Υόρκη: 

ΜΒΑ - Μεταπτυχιακός τίτλος στη Διοίκηση και Οργάνωση Επιχειρήσεων, New York Institute of Technology

BSc Marketing-Management - Πτυχίο στην Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων και Marketing, City University of New York

Δραστηριοποιήθηκε έντονα στο χώρο της Τοπικής αυτοδιοίκησης όπου και διακρίθηκε:

Αντιδήμαρχος Χαλανδρίου - Πρόεδρος των Δημοτικών Επιχειρήσεων Πολιτισμού και Ανάπτυξης στο Δήμο...

Πηγή