Νομοσχέδιο για τα ΑΕΙ: Προς τι οι κραυγές;

γράφει ο Χρήστος Τρικαλλινός*

Τα περισσότερα ΜΜΕ έσπευσαν να κραυγάσουν ότι πρόκειται για «επιστροφή στο αμαρτωλό παρελθόν» και για επαναφορά της «κομματικοποίησης των ΑΕΙ». Είναι βέβαια αστείο αυτό να το ακούς από τους υποστηρικτές του μνημονιακού ευτελισμού των Πανεπιστημίων. Πρόθυμα υποβοηθούνται και από γνωστές ομάδες πανεπιστημιακών

Η ανάγνωση των σχετικών άρθρων του νομοσχεδίου δημιουργεί την αίσθηση ότι δεν πρόκειται για μια ολοκληρωμένη πρόταση αναδιάρθρωσης της Ανώτατης Παιδείας, αλλά για μια αλλαγή των βασικών σημείων του προηγούμενου νόμου Διαμαντοπούλου.

Οι θρήνοι των θιασωτών του ισχύοντος σήμερα νόμου επικεντρώνονται κυρίως σε δύο σημεία.

Πρώτον, στην κατάργηση των Συμβουλίων του Ιδρύματος. Ισχυρίζονται ότι χάνεται ένας «μηχανισμός για την εποπτεία και την παρακολούθηση των ακαδημαϊκών, οικονομικών και διοικητικών λειτουργιών των Ιδρυμάτων».

Η εμπειρία όμως από τη λειτουργία τους ήταν ότι αυτά λειτούργησαν ουσιαστικά μόνο στην επιλογή (ή καλύτερα στην απόρριψη) κάποιων υποψηφιοτήτων για θέσεις πρυτάνεων και κοσμητόρων. Σε τίποτε άλλο δεν έπαιξαν κανέναν απολύτως ουσιαστικό ρόλο.

Σε μια μελλοντική διάρθρωση των Πανεπιστημίων ένα καθαρά συμβουλευτικό συμβούλιο, εντελώς διαφορετικό από το σημερινό, θα έχει θέση.

Ιδιαίτερη σημασία έχει να δούμε και το δεύτερο ζήτημα, που έγινε μάλιστα «σημαία» για πολλά ΜΜΕ τα οποία με απέχθεια συνέδεσαν τη σημερινή ρύθμιση με τα όσα ίσχυαν στον νόμο 1268 του 1982. Αναφερόμαστε στη συμμετοχή των φοιτητών στη διαδικασία εκλογής πρυτάνεων και προέδρων των Τμημάτων.

Είναι σίγουρο πως οι προβλέψεις του νόμου του 1982 λειτούργησαν στην αρχή προωθητικά για τα Πανεπιστήμια και για τον εκδημοκρατισμό τους. Στην πορεία όμως απέκτησαν χαρακτηριστικά που πλήγωσαν βαθιά τον θεσμό.

Ο υπογράφων στην εισήγησή του στο έκτακτο θεματικό συνέδριο της ΠΟΣΔΕΠ το 2004 τόνιζε τα εξής:

«Τα τελευταία χρόνια, κατά την εκλογή των πανεπιστημιακών οργάνων, γινόμαστε μάρτυρες συναλλαγών που ξεφεύγουν κατά πολύ ακόμη κι από τα απαράδεκτα κομματικά όρια. Ομάδες, ομαδάρχες, ψήφος αντί συγκεκριμένου αντιτίμου, διαφθορά συνειδήσεων υποψηφίων και νεαρών εκλεκτόρων. Κάθε πλευρά έχει τις δικές της ευθύνες. Στόχος μας πρέπει να είναι η αναζήτηση τρόπων κατάργησης του ισχύοντος καθεστώτος. Η αλλαγή του ποσοστού εκπροσώπησης πιθανώς να μετριάσει το πρόβλημα. Δεν το λύνει. Ας τολμήσουμε λοιπόν».

Τελικό αποτέλεσμα του συνεδρίου: «Κρίνεται ώριμο να ανοίξει η συζήτηση για αλλαγή του τρόπου εκλογής πρυτανικών αρχών με καθολική ψηφοφορία απ' όλους τους φοιτητές και όχι διά αντιπροσώπων, όπως ισχύει» («Καθημερινή» 18/5/2004).

Αξιοσημείωτο πάντως είναι το γεγονός ότι η θέση της ΠΟΣΔΕΠ άλλαξε, όταν άρχισαν στο εσωτερικό της να ισχυροποιούνται και να κυριαρχούν οι κομματικές παρατάξεις.

Αλλά ας δούμε τι σημαίνει στην πράξη η προωθούμενη από το υπουργείο ρύθμιση.Είναι γνωστό πως ο αριθμός των φοιτητών που βρίσκονται στα πρώτα ν+2 έτη σπουδών τους ανέρχεται περίπου στις 300.000. Στις τελευταίες φοιτητικές εκλογές συμμετείχαν περίπου 60.000 φοιτητές.

Αν υποθέσουμε ότι όλοι αυτοί θα συμμετέχουν και στις εκλογές των οργάνων διοίκησης, τότε η ψήφος τους θα προσμετράται ως (60.000/300.000x70%=)14% του συνόλου των ψήφων των μελών ΔΕΠ και κάτι λιγότερο από 10% του συνόλου των εκλεκτόρων. Στην πράξη είμαι πεπεισμένος ότι ο αριθμός θα είναι πολύ μικρότερος του αριθμού που προανέφερα.

Γιατί όμως με αυτά τα νούμερα έχει τόσο μεγάλη σημασία η συμμετοχή των φοιτητών; Για τέσσερις κατά τη γνώμη μου λόγους:

Πρώτον, μια μεγάλη μερίδα της πανεπιστημιακής κοινότητας δεν μπορεί να μην έχει λόγο για τα όργανα από τα οποία θα διοικείται. Η άποψη ότι πολλοί φοιτητές δεν έχουν συνολική εικόνα για ολόκληρο το Πανεπιστήμιο εύκολα μπορεί να επεκταθεί και σε πάρα πολλά μέλη ΔΕΠ.

Δεύτερον, οι φοιτητές αντιμετωπίζουν πολλά προβλήματα με μια διαφορετική ματιά και λόγω ηλικίας και λόγω θέσης. Αυτή η ματιά μπορεί να εμπλουτίσει τα προγράμματα και τις θέσεις των υποψηφίων.

Τρίτον, θα αναγκάσει τους υποψήφιους να απευθυνθούν όχι σε κάποιες κομματικές ελίτ αλλά στο σύνολο των φοιτητών, καθιστώντας τους τελευταίους κοινωνούς των γενικότερων προβλημάτων των ΑΕΙ.

Τέταρτον, το αναμενόμενο μικρό ποσοστό της φοιτητικής ψήφου μπορεί να εξομαλύνει συντεχνιακές τάσεις και σχέσεις διαπλοκής που πολύ συχνά, ας το ομολογήσουμε, εμφανίζονται ανάμεσα στα μέλη ΔΕΠ στις εκλογές.

Κλείνοντας θα ήθελα να εκφράσω και μια σοβαρή αντίρρηση στο προτεινόμενο νομοσχέδιο. Αφορά την καθιέρωση του «ατελεύτητου» χρόνου σπουδών συλλήβδην για όλους.

Ποιος άραγε θα πήγαινε να εξεταστεί από γιατρό αν ήξερε ότι αυτός τέλειωσε τις σπουδές του όχι στα προβλεπόμενα 6 έτη, αλλά σε 10-12; Η λειτουργία ενός τέτοιου πτυχιούχου μπορεί να αποβεί εξόχως δαπανηρή και για την κοινωνία και για το κράτος. Το ίδιο ισχύει και για τις άλλες ειδικότητες.

Είναι φυσικά κατανοητό πως ειδικές περιπτώσεις πρέπει να εξετάζονται με ιδιαίτερη προσοχή.

Θέλω να πιστεύω πάντως πως σύντομα θα ανοίξει ο ουσιαστικός και νηφάλιος διάλογος για ένα νέο θεσμικό πλαίσιο για τα ΑΕΙ.

*ομότιμος καθηγητής, τ. πρόεδρος ΠΟΣΔΕΠ ΑΕΙ

Πηγή