Η «ανάρμοστη» συμμαχία Τσίπρα – Μέρκελ

γράφει η Νικόλ Λειβαδάρη

Πριν από έναν χρόνο θα ήταν η – ουτοπική – συμμαχία της ψυχρής, δογματικής ηγεμόνος του Βορρά με έναν νότιο, αριστερο ριζοσπάστη  που ήθελε να ανατρέψει το status quo στην Ευρώπη. Γι αυτό και η προσέγγιση Τσίπρα – Μέρκελ, παρά τα θρυλούμενα, δεν επήλθε ποτέ στην πρώιμη φάση διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ.

Σήμερα θα μπορούσε να είναι η αναγκαστική συμμαχία τακτικής ανάμεσα σε μια αποδυναμωμένη καγκελάριο κι έναν τραυματισμένο ρεαλιστή της μετα-μνημονιακής Αριστεράς.

Που έχουν πια ως κοινό σημείο το γεγονός ότι «δεν μπορούν να διαχειριστούν δύο κρίσεις ταυτόχρονα».

Ούτε αυτή τη φορά είναι δεδομένο ότι η, «ανάρμοστη» κατά πολλούς σε Βερολίνο και Αθήνα, συμμαχία Τσίπρα – Μέρκελ θα κλειδώσει. Η προσέγγιση όμως, ενώπιον των απειλών και των αδιεξόδων του προσφυγικού, έχει ήδη επέλθει και η δυναμική της – όπως και οι αδυναμίες της – θα μετρηθεί στην μεθαυριανή σύνοδο κορυφής των Βρυξελλών.

Τα διλήμματα της Μέρκελ

Η Ανγκελα Μέρκελ δεν αντέχει μια αναζωπύρωση της οικονομικής κρίσης στην ευρωζώνη ταυτόχρονα με την προσφυγική κρίση. Με σχεδόν 1.000.0000 πρόσφυγες να πατούν ήδη σε γερμανικό έδαφος, με τα δημοσκοπικά ποσοστά της σε ελεύθερη πτώση και με τα ρατσιστικά και ακραία κινήματα σε αντιστρόφως ανάλογη άνοδο σε Γερμανία και κεντρική Ευρώπη, η καγκελάριος αναζητά εναγωνίως διεξόδους.

Η επένδυσή της στην Τουρκία του Ερντογάν δεν απέδωσε τα προδοκώμενα. Ο γερμανικός Τύπος έφτασε να την εμφανίζει ως «ικέτιδα στα πόδια του σουλτάνου» για να εισπράξει μόνον, μέσα σε τρεις μήνες, μερικές ακόμη δεκάδες χλιάδες πρόσφυγες να αιτούνται άσυλο στη Γερμανία σταλμένοι απ’ ευθείας από τα τουρκικά παράλια.

Η καγκελάριος όμως δεν αντέχει ούτε νέα τείχη στην Ευρώπη. Η άνευ όρων παράδοσή της στους ακροδεξιούς σχεδιασμούς της ομάδας του Visegrad – Ουγγαρίας, Τσεχίας, Πολωνίας και Σλοβακίας – θα σηματοδοτούσε και την τελευταία, μελανή σφραγίδα της ήδη αμφιλεγόμενης ευρωπαϊκής ηγεσίας της.

Με αυτά τα δεδομένα, ένα deal με την Αθήνα θα μπορούσε να είναι σ’ αυτή τη συγκυρία χρήσιμο μέσα στους – πάντοτε κυνικούς και ιδιοτελείς – πολιτικούς σχεδιασμούς της καγκελαρίου. Μια σχετική πολιτική ευελιξία και ανοχή στην ασφαλιστική μεταρρύθμιση που επιτάσσει το ελληνικό Μνημόνιο θα μπορούσε να αποδώσει μια, εξίσου διακριτική, συγκράτηση των προσφυγικών κυμάτων στην Ελλάδα για κάποιους μήνες.

Οι αντίπαλοι του «deal με την Αθήνα»

Πρόκειται για ένα deal ωστόσο που, ανεξαρτήτως των προθέσεων της Αθήνας, δεν είναι βέβαιο κι έχει πολλούς αντιπάλους. Ο Ζίγκμαρ Γκάμπριελ μπορεί να υποσχέθηκε γερμανική στήριξη για την αξιολόγηση στον έλληνα πρωθυπουργό και να τάχθηκε δημοσίως κατά του κλεισίματος των ελληνικών συνόρων και της ελάφρυνσης του χρέους – ο γερμανός αντικαγκελάριος, όμως, είναι σοδιαλδημοκράτης και δεν απηχεί απαραίτητα την κρατούσα γραμμή στην γερμανική κυβέρνηση.

Στον αντίποδα το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα (CDU) της Μέρκελ είναι διχασμένο ανάμεσα στη σκληρή γραμμή και την ήπια προσέγγιση της καγκελαρίου, με πλέον ενδεικτική τη χθεσινή τοποθέτηση του γενικού γραμματέα του ισχυρού Οικονομικού Συμβουλίου του CDU Βόλφγκανγκ Σάιγκερ που ζήτησε αποκλεισμό της Ελλάδας από τη Σένγκεν.

Παραπλεύρως, καραδοκεί πάντοτε και ο, ιδιαιτέρως ενισχυμένος τον τελευταίο χρόνο στην εσωτερική πολιτική σκηνή της Γερμανίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Ο γερμανός υπουργός Οικονομικών μπορεί δημοσίως να τηρεί προσεκτική στάση στο προσφυγικό, κρατά όμως πάντα ανοιχτή την ατζέντα του Grexit – μια ατζέντα, που θα μπορούσε να έχει ως πρώτο σκαλοπάτι την έξωση της Ελλάδας από τη συνθήκη Σένγκεν.

Τα ρίσκα του Αλέξη Τσίπρα

Αρκούντως αμφίρροπη παραμένει η επιχείρηση προσέγγισης με τη Μέρκελ και για την ελληνική πλευρά. Στην διαχείριση της διπλής κρίσης το τελευταίο διάστημα, η μεγάλη– και η πλέον υψηλού ρίσκου – κίνηση του Αλέξη Τσίπρα ήταν σίγουρα η αποδοχή του σχεδίου της γερμανίδας καγκελαρίου για εμπλοκή του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο.

Ταυτοχρόνως, κορυφαία στελέχη της κυβέρνησης – με πλέον ενδεικτικές τις τοποθετήσεις του Γιάννη Δραγασάκη και του Γιάννη Μουζάλα – προετοιμάζουν το έδαφος για το ενδεχόμενο των κλειστών συνόρων και του εγκλωβισμού, για κάποιους μήνες, δεκάδων χιλιάδων προσφύγων στην Ελλάδα.

Πέραν των μηνυμάτων Γκάμπριελ, ωστόσο, ουδεμία εγγύηση υπάρχει ακόμη ότι οι υπαναχωρήσεις της Αθήνας στο προσφυγικό θα αποφέρουν και αντίστοιχες υπαναχωρήσεις από την πλευρά της Γερμανίας στην εφαρμογή του Μνημονίου και την ελάφρυνση του χρέους. Ο παράγων ΔΝΤ, άλλωστε, εξακολουθεί να παίζει καταλυτικό ρόλο στην ελληνική αξιολόγηση και, παρά την εμφανή δυσαρέσκεια Βρυξελλών και Βερολίνου για την σκληρή παρέμβαση Τόμσεν, οι πολιτικές ισορροπίες της Μέρκελ εξακολουθούν να μην αντέχουν την σύγκρουση με το Ταμείο – πολύ περισσότερο, την απεμπλοκή του από το ελληνικό πρόγραμμα.

Οι επόμενες ημέρες της συνόδου κορυφής και οι, λίγες, επόμενες εβδομάδες θα δείξουν ποιές από αυτές τις ισορροπίες ισχύος θα επικρατήσουν και ποιά είναι η πραγματική έκταση των ρίσκων. Εως τότε, θα επικρέμμεται και το ερώτημα που έθεσε ο αναπληρωτής υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής Γιαννης Μουζάλας. Ο οποίος χαρακτήρισε «θετική» την εμπλοκή του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο, σημειώνοντας ωστόσο ότι «υπάρχουν ερωτηματικά για τα επιχειρησιακά σχέδια». Για να προσθέσει, με εύγλωττο νόημα: «Πάντα φοβάμαι όταν βλέπουμε μεγάλα σκάφη και μικρές βαρκούλες»...