«Το φεγγάρι έχει κι άλλη όψη»

γράφει ο Κώστας Μαρούντας

Συχνά λαμβάνουν χώρα γεγονότα με μεγάλη σημασία, που κυριαρχούν στη δημόσια σφαίρα και που μας βάζουν όλους σε περίσκεψη. Σε τέτοιες περιπτώσεις, προφανώς, προηγείται η διερεύνηση των πολύπλευρων εκφάνσεων που σχετίζονται με το κάθε επιμέρους γεγονός. Εγώ, σε αυτό το χρονικό σημείο, θα επιχειρήσω να καταγράψω κάποιες σκέψεις μου, που δεν αφορούν σε κάτι το συγκεκριμένο, αλλά σε πιο γενικευμένα φαινόμενα που θα μπορούμε να τα συσχετίσουμε εύκολα με διάφορα γεγονότα.

Με τρομάζει πολλές φορές ο τρόπος σκέψης διάφορων ανθρώπων. Ακόμα και του ίδιου μου του εαυτού, ευτυχώς σπανιότερα από παλιότερα... Δεν είναι ακριβώς πως φοβάμαι κάτι για μένα τον ίδιο. Θεωρώ πως ο υποψιασμένος μπορεί να ψάξει να βρει άμυνες και διαφυγές πιο εύκολα από εκείνον που κινείται διαφορετικά. Όμως, τρομάζω στην ιδέα του πόσο πολύ εύκολα κάποιοι άνθρωποι θα κάνουν συνειδητά κακό σε κάποιον άλλο, και ειδικά στον (κοινωνικά, ταξικά, περιστασιακά, διαπροσωπικά, και πάει λέγοντας) ευάλωτο.

Και αυτό δεν περιορίζεται μονάχα σε ανθρώπους, αλλά αφορά και στα ζώα ή και στην ίδια τη φύση. Γενικά έχω μία (ελεγχόμενη προς το παρόν...) τάση όταν βλέπω κάτι καλό να προσπαθώ να το χαίρομαι, αλλά ταυτόχρονα να βάζω τον εαυτό μου σε έναν εσωτερικό μετριασμό της χαράς. Γιατί πρέπει να είμαι προετοιμασμένος. Γιατί «το φεγγάρι έχει κι άλλη όψη».

Συναντάω δίπλα μου αρκετούς καλοπροαίρετους ανθρώπους και ταυτόχρονα εύχομαι να μπορούν να προστατεύουν τον εαυτό τους από κάθε έναν που θέλει με τον οποιονδήποτε τρόπο να τους βλάψει. Έστω και σε φραστικό επίπεδο... Βλέπω-χαϊδεύω-απολαμβάνω ένα μικρό γατάκι και σκέφτομαι πόσες φορές σε διάφορα χωροχρονικά σημεία (ουκ ολίγα...) ορισμένοι κακοποιούν με κάθε πιθανό τρόπο (ξεγελώντας) ανυπεράσπιστα ζώα και εκδηλώνοντας πάνω τους τις πιο αρρωστημένες πτυχές του ψυχισμού τους. Και θέλω λίγο χρόνο για να ξαναβρώ τα πατήματα μου. Περνάω φθινόπωρο, χειμώνα, άνοιξη και καλοκαίρι από διάφορα δάση και αμέσως ο νους μου πάει στην ανάγκη προστασίας τους για να μπορούμε να τα απολαμβάνουμε συνεχώς...

Είμαστε άνθρωποι και ενδεχομένως όλοι μας να έχουμε πράξει εναντίον κάποιου, χωρίς να μας έχει κάνει απαραίτητα κάτι που να μας ζημίωσε ουσιαστικά... Υπάρχουν, όμως, αρκετοί που διαμορφώνουν ένα παγιωμένο τρόπο σκέψης που κρύβεται σχετικά καλά, αλλά όταν εκδηλωθεί προκαλεί σημαντικές ζημιές σε άλλους.

Έχω την πεποίθηση πως η αρχή της ουδετερότητας που επιλέγουμε -κυρίως στις κοινωνικές μας συναναστροφές- μας αποτρέπει από διάφορα δεινά και μπελάδες... Αν απελευθερώναμε πολλά από αυτά που έχουμε μέσα μας, θα το πω κάπως σκωπτικά..., «μάλλον θα μέναμε λιγότεροι»... Με τρομάζει η ευκολία της «αυτοπραγμάτωσης» που περνάει μέσα από την κακόβουλη επιθυμία για επιβολή, ακόμα και με πλάγιες μεθοδεύσεις.

Τα αίτια βρίσκονται βαθιά μέσα μας και δεν είναι εύκολο να μπορέσουμε να τα ανακαλύψουμε με επιφανειακές προσεγγίσεις. Η σχετική βιβλιογραφία, εξάλλου, είναι πλούσια για να μας βοηθήσει σχετικώς, αρκεί να μη θεωρήσουμε πως τα ξέρουμε όλα (γιατί τα είπαν πριν από εμάς άλλοι, οι οποίοι τα έψαξαν και περισσότερο και ουσιαστικότερα...). Έτσι και αλλιώς, μόνο όταν τα γεγονότα μας ξεπερνάνε αναγκαζόμαστε να το κάνουμε. Ίσως να το κάνουν και κάποιοι προγενεστέρως, σαν απαραίτητο στάδιο πρόληψης. Για να πω την αλήθεια, θεωρώ πως οι περισσότεροι μάλλον προστατεύουμε τον εγωισμό μας (γιατί θίγεται εύκολα ο άτιμος...) παρά αποτρέπουμε φθαρτικές επιθετικότητες εις βάρος μας, αλλά αυτό είναι μία λεπτομέρεια προς ώρας.

Τι μπορούμε να κάνουμε; Αρχικά να καθαρίσουμε ο καθένας και η κάθε μία όσο περισσότερο μπορούμε το εσωτερικό μας από προβληματικές τάσεις και πιέσεις. Ύστερα να συνεργαστούμε με όσους άλλους το βλέπουν παρόμοια. Και σαν ένα τελικό στάδιο, παράλληλα με την ατομική και συλλογική ευδοκίμηση, να «βάζουμε έγκαιρα στη θέση τους» όσους όχι απλά λοξοδρομούν, αλλά διαφαίνεται ξεκάθαρα πως «το πάνε αλλού».

Πριν προλάβουν να κάνουν κακό σε άλλους. Πριν αναγκαστούμε να καταμετρήσουμε απώλειες, πριν άνθρωποι δίπλα μας πληρώσουν τις πιο μαύρες σκιές της ανθρώπινης ψυχής. Όλα αυτά είναι δύσκολα, αλλά αξίζει τον κόπο να το προσπαθήσουμε... Τίποτα, βέβαια, δεν μπορεί να μας διασφαλίσει πως βρήκαμε ένα μπούσουλα που θα είμαστε σε θέση να τον ακολουθήσουμε πιστά συνεχώς. Ούτε καν ασφαλής αποτελεσματικότητα δεν υφίσταται επ΄ακριβεία, παρά μονάχα προ-υπολογισμός...

Επομένως, ας είμαστε όσο πιο καλά προετοιμασμένοι μπορούμε. Δεν θέλω να το πάω το πράγμα σε ερμηνείες τύπου «διαπάλη του καλού με το κακό», αλλά σίγουρα σχεδόν όλοι είμαστε σε θέση να καταλάβουμε πού αποσκοπούσε κάποιος και τι αποτελέσματα επιφέρει η όποια εμφανής δραστηριότητα του.

Οι διαχωρισμοί, οι ρατσισμοί, οι μισαλλοδοξίες, τα συμπλεγματικά μίση, οι κάθε λογής σπέκουλες, η αβασάνιστη δαιμονοποίηση, το «να βαφτίζουμε το ψάρι κρέας», το να κινούμαστε με μoναδικό γνώμονα το στείρο ατομικό συμφέρον (που «καταπατάει τα εδάφη που ανήκουν στους άλλους»...), αλλά και η απαράδεκτη ροπή του να κάνουμε τους μάγκες εκεί που μας παίρνει, δεν είναι -ούτε καν προτεινόμενη- λύση στα οξυμένα κοινωνικά προβλήματα των δύσκολων καιρών που διανύουμε. Πρέπει να είμαστε σε θέση να ακούμε όλες τις δικαιολογίες, αλλά να αποδεχόμαστε μονάχα τις πειστικές και τις αληθινές.

Αντιθέτως, η άδολη δράση, η καθαρή σκέψη, η ανόθευτη ψυχή, η καλή διάθεση, η ανάληψη ευθύνης, η επιθυμία για συνολικές βελτιώσεις, η συνείδηση της ουσιαστικής διαλεκτικής, η λειτουργική συνεργασία, η παραγωγή έργου, το δίκαιο ξεσκαρτάρισμα και ο οξυδερκής καταμερισμός, μοιάζουν ως συστατικά στοιχεία μίας (θεωρητικής) καλής αρχής για να τα βάλουμε όλα στο τραπέζι και να επιχειρήσουμε να λύσουμε όσα περισσότερα προβλήματα μπορούμε.

Σκιαμαχίες; Θα φανεί. Ηθικολογώ ασυστόλως; Η πρόθεση μου είναι να μιλήσω πρακτικά, για να μην υπάρχει πεδίο σφετερισμού ούτε στον (επιτηδευμένο) αμοραλισμό, ούτε στη (στημένη) ηθικολογία. Σε κάθε περίπτωση, υπάρχουν πάρα πολλοί λόγοι για να αισιοδοξούμε, όπως βέβαια και για να βυθιζόμαστε σε απαισιοδοξία...