Η «αχίλλειος πτέρνα» του ευρώ

Του Κωνσταντίνου Κόλμερ

Οι νομισματικές ενώσεις είναι κατ’εξοχήν γεωπολιτικό φαινόμενο. Όταν ένα κράτος κατορθώσει επί σειράν ετών να έχει ένα ισχυρό νόμισμα–αποτέλεσμα πλεονασμάτων στο ισοζύγιο εξωτερικόν πληρωμών–τότε γίνεται πόλος έλξεως άλλων κρατών που επιθυμούν το ίδιο αλλά δεν έχουν την μέθοδο. Υπάρχουν δύο ειδών νομισματικές ενώσεις. Εκείνες που διαθέτουν ενιαίο νόμισμα και ένα, αναγκαίως, υπουργείο Οικονομικών (ως οι ΗΠΑ με ομοσπονδιακό φορολογικό σύστημα) και οι άλλες, που δεν έχουν ενιαία διαχείριση εσόδων-εξόδων και συνεπώς συσσωρεύουν δημοσιονομικά ελλείμματα.

Στις πρώτες, με ενιαίο Clearing System (δίκτυο συμψηφισμών) ανήκουν οι ΗΠΑ με το δολλάριο, η προηγηθείσα το 1864, Λατινική Νομισματική ΄Ενωση με ισοτιμία χρυσού-αργύρου και σήμερα, εν τινι μέτρω, το Κινεζικό «ρεμνινμπί» (λόγω του εν ισχύι ελέγχου κινήσεως κεφαλαίων).

Στις άλλες νομισματικές ενώσεις με ενιαίο νόμισμα αλλά χωρίς ευθύνη εξασφαλίσεως της «ισοτιμίας αγοραστικής δυνάμεως» των μετεχόντων κρατών, ανήκε η διαλυθείσα Σκανδιναβική Νομισματική Ένωση, με «νόμισμα-άγκυρα» τη Σουηδική κορώνα, η σοβιετική οικονομική ένωση με το «μετατρέψιμο ρούβλι» (ΜΡ ή άλλως το «ερυθρό…δολλάριο(Sic) ) και βεβαίως η από 20ετίας λειτουργούσα Οικονομική Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) με νόμισμα το ευρώ.

Οικονομική βεβαίως δεν είναι η ΟΝΕ αλλά ελπίζει να γίνη κάποτε, εάν οι Γερμανοί που την διευθύνουν αποφασίσουν ότι η Ευρωζώνη θα έχει ενιαίο επιτόκιο του ευρώ (σήμερα έχει 19 διαφορετικά επιτόκια, όσα και τα κράτη-μέλη της) και σύστημα εκκαθαρίσεως των εμπορικών ελλειμμάτων των χωρών-μελών με χαμηλότερη «αγοραστική δύναμη».

Το ευρώ χαρακτηρίζεται από την ιδιόρρυθμο κατασκευή και βασίζεται στις γερμανικές παρεμβάσεις για την μείωση της ισοτιμίας αγοραστικής δυνάμεως χωρών-μελών, με μεγάλα εμπορικά ελλείμματα.

Εξάμβλωμα νομισματικής ενώσεως

Υπήρξε υποπροϊόν της απροόπτου το 1989 γερμανικής ενοποιήσεως και κατ’ απαίτησιν της Γαλλίας, επί προέδρου Φρανσούα Μιττεράν, που ως πρώην συνεργάτης του 3ου Ράϊχ είχε επίγνωση της ισχύος των Γερμανών και δεν ήθελε να τους αφήσει μόνους στην ηγεσία της «ηνωμένης» Ευρώπης. Ήθελε και την Γαλλία να έχει …μερτικό.

Βεβαίως, η βιασύνη και η γερμανική μονομέρεια κατασκεύασαν ένα εξάμβλωμα νομισματικής ενώσεως που εν συνεχεία προσπάθησαν να διορθώσουν, επινοώντας μηχανισμούς διασώσεως, παρακολουθήσεως και επεμβάσεως στις Τράπεζες και στα εθνικά υπουργεία Οικονομικών, όπως και στις συντάξεις γήρατος – γνωστά εν Ελλάδι από την υπεροκταετή πιστωτική κρίση του 2010.

Παράλληλα, με την επιβολή πειθαρχίας από τους Γερμανούς στις χώρες με ελλείμματα (Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Κύπρος και Ιρλανδία) ανεπτύχθη ένας μηχανισμός προπαγάνδας που είχε ως σύνθημα «το ευρώ ήλθε για να μείνει» ανεξαρτήτως των δεινών που συνεπάγεται για ορισμένους «τεμπέληδες» λαούς (κατά Μάριο Ντράγκι και Βόλφγκανγκ Σόημπλε αντιστοίχως).

Χαοτική κατάσταση

Μετά 20 έτη βίου του ευρώ, η κατάσταση στην Ευρωζώνη περιγράφεται ως χαοτική: η Γερμανία συσσωρεύει εμπορικά πλεονάσματα και οι άλλες χώρες-μέλη (φυσικώ τω λόγω) ελλείμματα και η μία κρίση διαδέχεται την άλλη. Η εκκαθάριση της καταστάσεως αναβάλλεται με το Ντράγκιο επιχείρημα ότι όποια χώρα θέλει να φύγει πρέπει να πληρώσει το χρέος της κεντρικής της Τραπέζης στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, δηλαδή το ΤΑΡΓΚΕΤ2 και ν’ αναλάβει το εξωτερικό της χρέος μόνη, εξαρτωμένη από τις «αγορές» με πολύ υψηλά επιτόκια.

Εν τω μεταξύ, μέσα στην Ευρωζώνη έχουν συμβεί σημεία και τέρατα. Το 2011-12 , οι εκροές κεφαλαίων μέσω του ΤΑΡΓΚΕΤ2 επέδρασαν δυσμενώς επί της ιταλικής και ισπανικής οικονομίας. Προκαλώντας έτσι στασιμότητα, ελλείμματα στο ισοζύγιο εξωτερικών πληρωμών, τραπεζική κρίση, ανεργία και αντίστοιχα κεφαλαιϊκά πλεονάσματα στις γερμανικές και στις λουξεμβουργιανές τράπεζες – γνωστά «πλυντήρια μαύρου χρήματος» ή επί το κομψότερον: Safe havens (ασφαλείς παράδεισοι).

Οι γερμανικές απαιτήσεις από τις νότιες χώρες της Ευρωζώνης έφθασαν τα 700 δισ. ευρώ και ανησύχησαν την κραταιά γερμανική κεντρική Τράπεζα, Μπούντεσμπανκ. Ο διοικητής της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι ως καλός Ιταλός, έσωσε τις ιταλικές τράπεζες και τους έδωσε άφθονη «μονέδα», με λογιστική χρέωση των στο ΤΑΡΓΚΕΤ2. Το 2013, η διαρροή κεφαλαίων προς τις γερμανικές τράπεζες επανελήφθη. Εμφανίσθησαν οι «τεμπέληδες» Κύπριοι και Ελληνες «φοροφυγάδες» που τους τιμώρησε ο Ντράγκι με δέσμευση των καταθέσεων και την διάλυση του τραπεζικού των συστήματος, επ’ ωφελεία των γερμανικών τραπεζών, κατ’ απαίτησιν του χέρ Σόημπλε.

Ξύπνησαν και οι Ιταλοί

Το 2015 , «ξύπνησαν» και οι Ιταλοί και η εκδοτική μηχανή Ντράγκι δουλεύει σαν παλαβή με τη νέα επινόηση της «ποσοτικής χαλάρωσης» όπου η ΕΚΤ αγοράζει στην δευτερογενή αγορά όχι μόνο κρατικά ομόλογα αλλά και ιδιωτικών επιχειρήσεων. Η Μπούντσεμπανκ άρχισε να επαναγοράζει ομόλογα εις χείρας των ιταλικών και γερμανικών τραπεζών, για να κάνει εύλογα κέρδη με φθηνό χρήμα που προμήθευε η ΕΚΤ. Οι Γερμανοί επενδυτές πωλούσαν τα ομόλογα σε ευρώ στην Ιταλία και μετέφεραν τα κεφάλαια στο ΤΑΡΓΚΕΤ2 – και μερικοί στο Κόσοβο, Μαυροβούνιο και στην Αλβανία, τους νέους φορολογικούς παραδείσους.

Το χρεωστικό υπόλοιπο της Ιταλίας, μαζί με τα εμπορικά ελλείμματα στο ΤΑΡΓΚΕΤ2 έφθασε το δυσθεώρητο ύψος του ενός τρισεκατομμυρίου ευρώ που αντιστοιχεί στο 25% περίπου του γερμανικού ΑΕΠ. Οι Γερμανοί πωλούν μεν τις Μερτσέντες στους άλλους Ευρωπαίους και επέτυχαν να εξαφανίσουν την ανεργία των, αλλά το ένα τρισεκατομμύριον ευρώ συνολικό πιστωτικό υπόλοιπο στο ΤΑΡΓΚΕΤ2 δεν καλύπτεται από εγγυήσεις, όπως φρόντισαν στην Ελλάδα, που αγόρασαν τα αεροδρόμια, τις τηλεπικοινωνίες και πολλές επιχειρήσεις «μπιρ-παρά» (τσάμπα).

Η Ελλάδα οφείλει 345 δισ. ευρώ δημόσιο εξωτερικό χρέος και η Ιταλία 2,3 τρισ. ευρώ. Το χρωστικό υπόλοιπο της πρώτης στο ΤΑΡΓΚΕΤ2 ήταν πέρυσι 80 περίπου δισ. ευρώ και της Ιταλίας τον περασμένο Ιούνιο ανήλθε στα 481 δισ. ευρώ από 165 προηγουμένως (αύξηση 191%). Όπερ σημαίνει ότι η Κεντρική Τράπεζα της Ιταλίας οφείλει σήμερα στην Μπούντεσμπανκ περί τα 500 δισ. ευρώ.

Δοθέντος ότι το ποσόν αυτό δεν μπορεί να πληρωθή, το ερώτημα παραμένει αναπάντητο από τον Ντράγκι: ως πότε θα μένει ανεξόφλητο και μάλιστα θα αυξάνεται το πιστωτικό υπόλοιπο των Γερμανών εξαγωγέων στον λογαριασμό ΤΑΡΓΚΕΤ2; Και ναι μεν ο Μάριο θα αποχωρήσει το 2019 της ΕΚΤ και θα πάει να περάσει τις διακοπές του στην Κυανή Ακτή αλλά τα χρέη σε ευρώ κάποτε πρέπει να πληρωθούν είτε το ευρωσύστημα να «βαρέσει κανόνι».

Όταν το 1990, η Σοβιετική Ένωση διελύετο ώφειλε στη Δυτική Γερμανία 6,4 δισ. «μετατρέψιμα ρούβλια»(ΜΡ) από εισαγωγές γερμανικών προϊόντων. Πλήρωσε μόνο 500 εκατομμύρια ΜΡ. Τα υπόλοιπα ΜΡ, ο καγκελλάριος Σραίντερ τα χάρισε στον Ρώσο τότε πρόεδρο Γιέλτσιν, ως κόστος της «απροσκόπτου» ενοποιήσεως της Γερμανίας και της ταχείας αποχωρήσεως των σοβιετικών στρατευμάτων από την Ανατολική Γερμανία. Πόσο θα κοστίσει η τυχόν αποχώρηση της Ιταλίας από την Ευρωζώνη; Η γεωπολιτική επέκταση της Γερμανίας στην Ιταλία έχει την Αχίλλειο πτέρνα της όπως και το 1942.