Η φωτογραφία που σημάδεψε το απαρτχάιντ

 

γράφει ο  Γιώργος X. Παπασωτηρίου  

 

Στις 30 Ιουνίου 1991, ήταν το επίσημο τέλος του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική. Το επιστέγασμα του αγώνα για την ισότητα μεταξύ μαύρων και λευκών, που ξεκίνησε στις 16 Ιουνίου 1976, μετά από μία διαδήλωση μαθητών στο Σοβέτο.

 

Το Σοβέτο είναι ακρωνύμιο που σημαίνει «Νοτιοδυτικά Περίχωρα» (SOuthWEst TOwnship). Στην πραγματικότητα το Σοβέτο δεν ήταν "περίχωρο" αλλά μια ολόκληρη πόλη που κατοικείται από μαύρους, δίπλα στη μεγαλύτερη πόλη της Νότιας Αφρικής, το Γιοχάνεσμπουργκ. Το Σοβέτο διαδραμάτησε σημαντικό ρόλο στη διαδικασία ανατροπής του συστήματος του απαρτχάιντ, του πιο ολοκληρωμένου συστήματος θεσμικού ρατσισμού που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα.

 

Πολλοί μαθητές σκοτώθηκαν από την αστυνομία εκείνη τη μέρα της 16ης Ιουνίου 1976. Οι μαθητές διαδήλωναν ενάντια σε ένα κυβερνητικό διάταγμα, σύμφωνα με το οποίο τα Μαθηματικά και τα μαθήματα Κοινωνικών Επιστημών θα διδάσκονταν στα αφρικάανς (τη γλώσσα των Μπόερ, που ήταν διάλεκτος της ολλανδικής γλώσσας). Χιλιάδες μαύροι μαθητές κρατούσαν πλακάτ με συνθήματα όπως: «Αν διδαχθούμε στα αφρικάανς, ο Vorster [o πρωθυπουργός] θα πρέπει να μάθει ζούλου», «Δεν θέλουμε να μάθουμε τη γλώσσα των καταπιεστών μας» και «Θέλουμε ισότιμη εκπαίδευση, όχι εκπαίδευση για σκλάβους».

 

Ο φωτογράφος Sam Nzima τράβηξε τη φωτογραφία του θανάσιμου τραυματισμού του Έκτορ Πίτερσον που θα γίνει το σύμβολο του αγώνα εναντίον του απαρτχάιντ. Για αυτόν, εκείνη η μέρα είχε αρχίσει νωρίς. Η καθημερινή εφημερίδα The World ενημερώθηκε ότι μια μεγάλη διαδήλωση μαθητών γυμνασίου επρόκειτο να πραγματοποιηθεί στο Σοβέτο, ενάντια στην υποχρεωτική εισαγωγή των “αφρικάανς” στην εκπαίδευση. Ο Sam Nzima και η δημοσιογράφος Sophie Tema θα συναντηθούν στις 6 το πρωί μπροστά από το γυμνάσιο Naledi στο Σοβέτο, όπου βρίσκουν τους διαδηλωτές μαθητές να γράφουν συνθήματα και πανό.

 

Με την ανατολή του ήλιου, οι μαθητές ξεκίνησαν. Κατευθύνονταν στο στάδιο του Ορλάντο. Στο δρόμο θα ενωθούν και με μαθητές από άλλα σχολεία. Στο Λύκειο Morris Isaacson, ο Tsietsi Mashinini, ένας από τους μαθητές, ηγέτες της διαδήλωσης, σκαρφαλώνει σε ένα δέντρο, για να τον δουν όλοι από το πλήθος των 15.000 μαθητών. Τονίζει ότι η διαδήλωση πρέπει να είναι ειρηνική.

 

Αλλά πολύ γρήγορα, η αστυνομία επιτίθεται. Ο Σαμ Νζίμα φωτογραφίζει με την κάμερα Pentax SL του τους ξυλοδαρμούς. Η βία κλιμακώνεται. Σε μια από τις φωτογραφίες, μέσα σ’ ένα σύννεφο δακρυγόνων, οι μαθητές τοποθετούν κάδους σκουπιδιών ως ασπίδες. Η αστυνομία πυροβολεί. Δολοφονεί παιδιά. Η φωτογραφία του Νζίμα θα μείνει στην ιστορία.

 

Η ιστορία όμως, δυστυχώς επαναλαμβάνεται και σήμερα, καθώς οι διακρίσεις στην Νότια Αφρική και αλλού συνεχίζονται με την ίδια ένταση...