Ο Λαβύρινθος του Πήγασου

 

γράφει ο Άρης Χατζηστεφάνου

 

Νέα έκθεση τριών κορυφαίων οργανώσεων αποκαλύπτει το δαιδαλώδες επιχειρηματικό παρασκήνιο ίσως του πιο επικίνδυνου λογισμικού παρακολουθήσεων στον κόσμο. Η Ηλια Σιατίτσα, διευθύντρια νομικών υποθέσεων της Privacy International, μιλά στην «Εφ.Συν.» για τον αόρατο κατάσκοπο που μπορεί να βρεθεί και στο δικό σου κινητό.

 

Σε λίγους μήνες συμπληρώνονται 70 χρόνια από τη στιγμή που ο ισραηλινός στρατός δημιούργησε την περιβόητη Μονάδα 8200. Χρησιμοποιώντας αρχικά τον παλιό εξοπλισμό του Πενταγώνου, τα μέλη της μονάδας κατάφεραν να δημιουργήσουν μια υπηρεσία ηλεκτρονικών παρακολουθήσεων που σήμερα θεωρείται ισάξια της αμερικανικής NSA. Αν και, επισήμως, στόχος της ήταν η προστασία από επιθέσεις εντός και εκτός των συνόρων, όπως εξηγούσε ο ερευνητής και συγγραφέας Σιρ Χέβερ, σύντομα η Μονάδα 8200 έλαβε και χαρακτηριστικά ενός τεράστιου μηχανισμού εκβιασμών.

 

«Καταγράφοντας τηλεφωνικές συνομιλίες και χρησιμοποιώντας κάμερες και βιομετρικά στοιχεία μπορούν να γνωρίζουν κάθε κίνηση που πραγματοποιεί ένας Παλαιστίνιος μέσα στη μέρα του» εξηγούσε σε πρόσφατη συνέντευξή του ο Χέβερ. «Εάν παραδείγματος χάριν», συνέχιζε ο ίδιος, «γνωρίζουν ότι κάποιος συγγενής του είναι άρρωστος, μπορούν να τον εκβιάζουν ότι θα του κοπεί κάθε πρόσβαση σε γιατρούς και φάρμακα. Εάν γνωρίζουν ότι είναι ομοφυλόφιλος, θα του πουν “εάν δεν μας δώσεις τις πληροφορίες που ζητάμε, θα σε αποκαλύψουμε”».

 

Τις τελευταίες δεκαετίες όμως η Μονάδα 8200 έχει μετατραπεί και σε εκκολαπτήριο εταιρειών υψηλής τεχνολογίας. Πρώην στελέχη της έχουν ιδρύσει σχεδόν πενήντα εταιρείες (με πιο γνωστή στην Ελλάδα τη Viber) που ειδικεύονται στην ψηφιακή ασφάλεια, τις τηλεπικοινωνίες αλλά και την κατασκοπία. Από το μεγάλο «σχολείο» της μονάδας 8200 ξεπήδησε πριν από μερικά χρόνια και η διαβόητη εταιρεία NSO, η οποία ανέπτυξε ένα από τα πιο εξελιγμένα προγράμματα για την παρακολούθηση κινητών τηλεφώνων.

 

«Το γνωστότερο προϊόν της εταιρείας» εξηγεί στην «Εφ.Συν.» ή Ηλια Σιατίτσα, «είναι το λογισμικό κατασκοπίας Pegasus, το οποίο επιτρέπει στον χρήστη του να αποκτήσει έλεγχο ενός κινητού τηλεφώνου». Στέλνοντας ένα μήνυμα ή πραγματοποιώντας απλώς μια αναπάντητη βιντεοκλήση σε κάποια εφαρμογή, το Pegasus ελέγχει το μικρόφωνο, την κάμερα και το σύστημα γεωεντοπισμού (GPS) της συσκευής, ενώ, σύμφωνα με πληροφορίες, μπορεί να καταγράφει και κάθε πάτημα στο πληκτρολόγιο (γεγονός που δίνει αυτομάτως πρόσβαση και σε όλους τους κωδικούς που χρησιμοποιούμε).

 

«H NSO», λέει η Ηλια Σιατίτσα, «υποστηρίζει ότι προσφέρει το λογισμικό της μόνο σε κυβερνήσεις και έτσι αποποιείται οποιασδήποτε ευθύνης για τη χρήση του». Οπως άρχισε να αποκαλύπτει όμως από το 2018 το ερευνητικό κέντρο Citizen Lab του Πανεπιστημίου του Τορόντο, η χρήση του Pegasus κάθε άλλο παρά περιορίζεται σε τρομοκράτες ή το οργανωμένο έγκλημα, που υποτίθεται ότι θα ήταν ο βασικός στόχος των παρακολουθήσεων. Στο Μεξικό το λογισμικό εντοπίστηκε σε δημοσιογράφους και ακτιβιστές που ερευνούσαν την τοπική μαφία και τα μεγάλα καρτέλ ναρκωτικών, ενώ πολύ πιο πρόσφατα το Pegasus βρέθηκε στα κινητά τηλέφωνα 36 δημοσιογράφων του Al Jazeera.

 

Το WhatsApp (ιδιοκτησίας του Facebook) έχει ήδη υποβάλει μήνυση στην NSO για την παραβίαση 1.400 λογαριασμών από το λογισμικό του, ενώ νομικά κινήθηκε και στενός συνεργάτης του δολοφονημένου από τη Σαουδική Αραβία Τζαμάλ Κασόγκι, που καταγγέλλει ότι το κινητό του χρησιμοποιήθηκε για τον εντοπισμό και την παρακολούθηση του γνωστού δημοσιογράφου. Το Citizen Lab είχε αποκαλύψει ότι παρακολουθήσεις με το Pegasus πραγματοποιούνταν και στην Ελλάδα, αν και, όπως εξηγεί η Σιατίτσα, «δεν είναι σαφές από ποιον είχε χρησιμοποιηθεί το λογισμικό», εάν δηλαδή υπήρξε εμπλοκή των ελληνικών Αρχών ή εάν πραγματοποιούνταν παρακολουθήσεις από ξένες υπηρεσίες.

 

Την περασμένη εβδομάδα, πάντως, τρεις οργανώσεις, η Privacy International, η Διεθνής Αμνηστία και το Κέντρο Ερευνών Πολυεθνικών Επιχειρήσεων (SOMO), αποκάλυψαν μια ακόμη εντυπωσιακή πτυχή της υπόθεσης NSO. «Ανακαλύψαμε ότι η δομή της εταιρείας μοιάζει με έναν λαβύρινθο, ο οποίος δίνει στην NSO νομικά πλεονεκτήματα και διευκολύνει τις επενδύσεις και την ανάπτυξή της» μας εξηγεί η Ηλια Σιατίτσα. Τα ίχνη της εταιρείας χάνονται σε δεκάδες θυγατρικές και συνεργαζόμενες οντότητες που έχουν έδρα από τις Βρετανικές Παρθένους Νήσους και τα νησιά Καϊμάν μέχρι τη Βουλγαρία και την Κύπρο – δυο χώρες με ιδιαίτερη σημασία, καθώς μπορούν να λειτουργήσουν σαν κερκόπορτα για την Ευρωπαϊκή Ενωση.

 

Δαιδαλώδη είναι όμως και τα ίχνη όσων έχουν επενδύσει στην ισραηλινή εταιρεία κατασκοπίας. Μεταξύ άλλων, η έρευνα εντόπισε ακόμη και κρατικούς φορείς, όπως το συνταξιοδοτικό ταμείο του Νότιου Γιορκσάιρ στη Βρετανία και δυο ακόμη ταμεία συντάξεων στις ΗΠΑ. «Στόχος της έρευνας», λέει η κ. Σιατίτσα, «είναι να δείξουμε τους κινδύνους και την εταιρική ισχύ που χαρακτηρίζουν τον ευρύτερο κλάδο των εταιρειών παρακολούθησης».

 

Η περίπτωση της ισραηλινής NSO φαίνεται να είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου σε μια βιομηχανία δισεκατομμυρίων δολαρίων, όπου τα όρια ανάμεσα στις κρατικές και τις ιδιωτικές (ή παρακρατικές) παρακολουθήσεις έχουν χαθεί από καιρό.