Και ποιός είναι λοιπόν ο κύριος Σεφερλής; Ο καθρέφτης μας!

Το άρθρο της Βάλιας Τσιριγώτη είχε δημοσιευτεί στο Tvxs.gr το 2014 για την τηλεφωνική φάρσα του Μάρκου Σεφερλή σε ηλικιωμένους, που είχε προκαλέσει σφοδρές αντιδράσεις. Το Tvxs.gr αναδημοσιεύει το άρθρο με αφορμή το θόρυβο που έχει ξεσπάσει μετά την αποχώρηση του ηθοποιού και τελικά την ακύρωση της παράστασης «Ζητείται Ψεύτης» στο Παλλάς.

Και ποιός είναι λοιπόν ο κύριος Σεφερλής; Ο καθρέφτης μας!

 Της Βάλιας Τσιριγώτη*

«Το θέαμα δεν είναι σύνολο εικόνων αλλά μια κοινωνική σχέση ατόμων διαμεσολαβούμενη από τις εικόνες», Γκυ Ντεμπόρ, Η κοινωνία του θεάματος

Από τα ρωμαϊκά χρόνια, μα και κατά την περίοδο του Μεσαίωνα και της πρώιμης νεοτερικότητας, οι άνθρωποι, που και τότε φοβούνταν και δεν μπορούσαν να εξηγήσουν το διαφορετικό, «επέτρεπαν» στους βασιλιάδες να έχουν στις υπηρεσίες τους γελωτοποιούς. Οι γελωτοποιοί ήταν κι αυτοί με τη σειρά τους άνθρωποι αδύναμοι. Νάνοι, σακάτηδες και άλλοι που συχνά προσποιούνταν ή και πράγματι είχαν το βάφτισμα της ψυχικής νόσου, της τρέλας.

Σε κάποιες λίγες περιπτώσεις κάποιοι οξύνοες, όσοι συνδύαζαν πνεύμα και ταλέντο, κατάφερναν να χαρακτηριστούν διασκεδαστές και να λαμβάνουν έναν άτυπο σεβασμό, τέτοιον που αναλογεί στην οξυδέρκεια. Οι περιπτώσεις αυτές, κατά τις οποίες κάποιος γελωτοποιός μετεξελισσόταν σε διασκεδαστή, ασφαλώς σπάνιζαν. Ειδικά στη ρωμαϊκή περίοδο, όπου το κυρίαρχο χαρακτηριστικό του γελωτοποιού ήταν η δυσμορφία, οι σχετικές περιπτώσεις ήταν ανύπαρκτες.

Η συμβατική δομή της κοινωνίας μπορούσε να καταλυθεί στα πλαίσια μεσαιωνικών εορτασμών που διεξάγονταν για την αλλαγή του χρόνου ή για την ευημερία του βασιλείου. Στους εορτασμούς αυτούς, αντίστοιχους με τα σύγχρονα καρναβάλια, οι κοινωνικές θέσεις αντιστρέφονταν για δώδεκα μέρες. Ο βασιλιάς άλλαζε θέση με έναν «τρελό», που με τη σειρά του ανακηρυσσόταν «Βασιλιάς των Τρελών». Εν ολίγοις, παραχωρούσε τη θέση του σε έναν γελωτοποιό και ποτέ σε έναν διασκεδαστή.

Τί γίνεται όμως όταν ένας γελωτοποιός γίνεται βασιλιάς όχι μόνο για δώδεκα μέρες, αλλά για χρόνια; Μα φυσικά κάνει φάρσες που αντιστοιχούν στην προσφιλή συνήθεια ενός βασιλιά να κόβει κεφάλια.

Και ποιός είναι λοιπόν ο κύριος Σεφερλής και οι βασιλικές του φάρσες; Mήπως δεν είναι αυτός που πλούτισε βαφτίζοντας σάτιρα το «κοροϊδεύω τον χοντρό, τον καραφλό, τον μυτόγκα»; Δεν είναι αυτός που σπαταλώντας 45 λεπτά θεατρικού χρόνου εδραίωσε ως τέχνη το «πώς είσαι έτσι ρε αγάμητε»; Δεν είναι αυτός που ανήγαγε τον κομπλεξικό ρατσισμό σε επιθεώρηση, αυτός που κατάφερε να χτίσει θέατρο, σπίτι και καριέρα μαζεύοντας φράγκα από την ικανοποίηση μιας σαδιστικής χολής που φτύνεται πάνω στην αδυναμία του άλλου;

Ο κύριος Σεφερλής είναι ο ίδιος που επί χρόνια φαρσολογεί σε μια τεταμένη κοινωνία με ανέκδοτα για Αλβανούς κλέφτες και Πακιστανούς απατεωνίσκους. Για του λόγου το αληθές, θα αφήσω το ίδιο το επιθεωρησιακό του κείμενο να μιλήσει.

Το απόσπασμα είναι από την παράσταση «Ο Μάγος του Ροζ». Μια δημοσιογράφος παίρνει συνέντευξη από έναν μικροπωλητή με καταγωγή από το Πακιστάν:

-Αλήθεια Ραφίκ, πώς περνάτε στην Ελλάδα;

- Λαθραία.

-Οχι δε με κατάλαβες. Εννοώ πώς είναι η παραμονή σας εδώ, η συμβίωση σας με τους Έλληνες.

-Α, με Έλληνες πολύ δύσκολο. Κυρίως Ομόνοια, που μαζεύονται κι άλλοι αλλοδαποί, Ρώσοι, Ρουμάνοι, πολλή φασαρία, αλλά ευτυχώς προχθές αστυνομία έκανε επιχείρηση σκούπα και μάζεψε τελευταίους δέκα Έλληνες πού ‘χαν μείνει στο περιοχή και τώρα είμαστε μια χαρά. Ομόνοια δικό μας, δεν πλησιάζει Έλληνας.

-Και πως τα βγάζεις πέρα;

-Δουλειά, πολλή δουλειά. Από τότε που ήρθα στο Ελλάδα όλο δουλειά. Θυμάμαι πρώτο μου δουλειά ταχυδακτυλουργό.

-Δηλαδή τί έκανες;

-Εξαφάνιζα σήμερα κασετόφωνο από ένα αυτοκίνητο στην Κυψέλη και το εμφάνιζα δυό μέρες μετά σε πάγκο στο Μοναστηράκι.

Και λίγο παρακάτω συνεχίζει:

-Πάντως Ραφίκ πρέπει νά ‘χεις μαζέψει αρκετά χρήματα μέχρι τώρα.

-Έχω στο άκρη 500 χιλιάδες ευρώ..

- 500 χιλιάδες ευρώ;! Mα καλά, οι Έλληνες πεινάνε!

- Εγώ δεν είμαι Έλληνας.

- Θέλω να πω ότι οι Έλληνες περνάνε μια πολύ δύσκολη φάση κι εσύ έχεις μαζέψει 500 χιλιάδες ευρώ;!

- Eγώ δεν έχω ΦΠΑ, δεν έχω ΙΚΑ, δεν έχω ΤΕΒΕ, δεν έχω φόρο ημιυπαίθρια, όλα μαύρα.

Μία μέρα μετά την τηλεφωνική φάρσα στους δύο ηλικωμένους και των αρνητικών κριτικών που διατυπώθηκαν, ο Μάρκος Σεφερλής ζήτησε συγγνώμη λέγοντας τα εξής: «Όλα γίνονται στα πλαίσια της καλής διάθεσης, του χιούμορ, της διασκέδασης του κοινού, αλλά και του ίδιου που ασχολούμαι κάθε φορά». Και ήταν απόλυτα ειλικρινής. Τη μέρα της φάρσας ανέφερε: «Αν αυτοί που με βλέπουν καταλαβαίνουν τί κάνω θα είναι εκεί και το χειμώνα». Και ως προς αυτό ήταν επίσης ειλικρινής. Οι χειροκροτητές του θα είναι εκεί το χειμώνα και θα γεμίζουν διψασμένοι την αρένα.

Διότι η αδυναμία και η αναπηρία δεν υπήρξε ποτέ φυσικό φαινομένο, μα αδυναμία και αναπηρία ως προς τις κοινωνικές προσδοκίες. Διότι αυτός ήταν πάντα ο κύριος Σεφερλής. Τίποτα άλλο, παρά καθρέφτης. Καθρέφτης μιας συμπλεγματικής ανάγκης να χλευάσουμε τον αδύναμο μήπως κι έτσι εξυψώσουμε τη δική μας κοιλάρα-καράφλα-μυτόγκα, στο όνομα της ανωτερότητας. Και αυτή η ανάγκη μάς έχει πάρει το σπίτι προ πολλού.

* Η Βάλια Τσιριγώτη είναι ψυχοκοινωνιολογος που ασχολειται με τις Τεχνες και τον Πολιτισμο