Η αποχή και «τα μπάνια του λαού»

του Παντελή Μπουκάλα

Ο Ανδρέας Παπανδρέου μάς κληροδότησε πολλά, όχι πάντως τα ίδια σε όλους. Η κληρονομιά του ούτε απολύτως αγαθή είναι, όπως κηρύσσουν όσοι τον αντιμετωπίζουν ειδωλολατρικά, ούτε απολύτως καταστροφική, όπως αντιτείνουν οι δαιμονολογούντες. Οταν τα πρόσωπα της πολιτικής κρίνονται με τους όρους της παραθεολογίας, η σκέψη πνίγεται από την απολυτότητα του μανιχαϊσμού..

Τμήμα της κληρονομιάς του Ανδρέα Παπανδρέου είναι και κάποιες, θρυλικές πια, φράσεις του. Μία από αυτές ειπώθηκε τον Ιούλιο του 1987, όταν ορισμένοι στενοί συνεργάτες του, που αυταπατώνταν ότι μπορούσαν να τον επηρεάσουν, του πρότειναν να γίνουν εκλογές καλοκαιριάτικα. Πρόωρες, «για το καλό της πατρίδας», των κυβερνώντων δηλαδή, κατά την κομματοπαράδοτη συνήθεια. Κάποιος «σοβαρός εθνικός λόγος» θα βρισκόταν, άλλωστε εκείνη την εποχή οι εκλογικώς επισπεύδοντες επικαλούνταν με μονότονη επιπολαιότητα το Κυπριακό. Ο Ανδρέας, εντούτοις, απέκρουσε την πρόταση των υφισταμένων του με τη φράση «Ε, δεν θα χαλάσουμε τα μπάνια του λαού», που έκτοτε απέκτησε αξία δόγματος.

Φέτος τα μπάνια του λαού απειλούνται. Και ίσως τα χαλάσουν οι πολιτικά και ηθικά υποχρεωτικές πρόωρες εθνικές εκλογές της 7ης Ιουλίου. Ή μήπως όχι; Μήπως τίποτε δεν θα κλονίσει τα παραθεριστικά σχέδια όσων έχουν την πραγματική οικονομική δυνατότητα να σχεδιάζουν, μια και τώρα πια οι τράπεζες δεν χορηγούν αφειδώς διακοποδάνεια, στη σαγήνη των οποίων, όπως και στη σαγήνη ποικίλων άλλων «εύκολων» δανείων, είχαν υποκύψει πολλοί, και ας ήξεραν ότι αδυνατούν να τα αποπληρώσουν; Η τεράστια αποχή στον προχθεσινό δεύτερο γύρο των αυτοδιοικητικών εκλογών είναι ένα κριτήριο, όχι απολύτως ασφαλές πάντως.

«Για μπάνιο φυσικά, ποιες εκλογές...» απαντούσαν οι εξοδίτες γιωταχήδες στους ρεπόρτερ που καιροφυλακτούσαν στα διόδια της Αττικής. Και το ’λεγαν περίπου με καμάρι, σαν κάτι αυτονόητο: «Σιγά τώρα...». Σίγουρα, στις ερχόμενες εθνικές εκλογές, πολύ μεγαλύτερης κρισιμότητας από τον δεύτερο γύρο των αυτοδιοικητικών, πολλοί θα επιλέξουν να χαλάσουν τα μπάνια τους. Αυτό το διαβρωτικό «σιγά τώρα...» όμως, που αποτυπώνει την υποχώρηση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς της δημοκρατίας, οδήγησε προχθές την αποχή στο 58% πανελλαδικά, και στην Αθήνα στο 66,5%. Προφανώς, οι του ΠΑΣΟΚ θυμήθηκαν και τίμησαν τη δροσιστική εντολή του ιδρυτή τους. Αλλά και πάλι, με τόση αποχή, οι αναμενόμενα ενθουσιώδεις δηλώσεις των νεοεκλεγέντων ίσως έπρεπε να είναι ελαφρώς πιο γνωστικές και συγκρατημένες.