Αγανακτήστε ελεύθερα!

Γράφει ο Τάσος Τσακίρογλου

Ζούμε ήδη στην εποχή της γενικευμένης αγανάκτησης. Μπορούμε να το διαπιστώνουμε καθημερινά όλο και περισσότερο. Το βλέπουμε τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Αυτό που κυριαρχεί είναι η πόλωση, η οποία εντείνεται διαρκώς.

Μας το δείχνει η κατάσταση στη Βρετανία για το Brexit, το βλέπουμε στις ΗΠΑ για τη μετανάστευση ή τις αμβλώσεις, το ζούμε στην Ελλάδα με τις διπλές εκλογικές αναμετρήσεις, το βιώσαμε στην προεκλογική περίοδο για το Ευρωκοινοβούλιο. Παντού κυριαρχεί μια απέχθεια προς τον συμβιβασμό, αλλά και το αίσθημα ότι ο αντίπαλος πρέπει να εξαφανιστεί.

Φυσικά, αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι προβλήματα άλυτα επί δεκαετίες έχουν έρθει στο προσκήνιο με ιδιαίτερη δύναμη και πιέζουν ασφυκτικά για μιαν απάντηση, κυρίως σε κοινωνικό επίπεδο: από την κλιματική αλλαγή και τις συνέπειές της μέχρι τα απομεινάρια του μεταπολεμικού κοινωνικού κράτους και την προσπάθεια να σαρωθούν και αυτά από την απληστία των κυρίαρχων οικονομικών ελίτ του πλανήτη.

«Το κινητήριο συναίσθημα της Αντίστασης ήταν η αγανάκτηση. Εμείς, οι βετεράνοι των αντιστασιακών κινημάτων και των μαχόμενων δυνάμεων της ελεύθερης Γαλλίας, καλούμε τις νεότερες γενιές να δώσουν πνοή στην Αντίσταση και να μεταδώσουν την κληρονομιά και τα ιδανικά της. Τους λέμε: πάρτε τη σκυτάλη, αγανακτήστε!». Αυτό έγραφε, το 2010, ο ενενηντατριάχρονος τότε Στεφάν Εσέλ, μια εμβληματική φιγούρα της γαλλικής Αντίστασης, στο βιβλίο του «Αγανακτήστε!» (εκδ. Πατάκης), το οποίο έγινε πηγή έμπνευσης για εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, μεσούσης της χρηματοπιστωτικής κρίσης.

Το πρόβλημα σήμερα είναι ότι αγανακτούμε κυρίως για τους λάθος λόγους και με τους λάθος ανθρώπους. Αυτό αποδεικνύει το κύμα της Ακροδεξιάς, των ρατσιστών και των φασιστών που πλημμυρίζει τις περισσότερες χώρες του κόσμου.

Συνήθως, οι άνθρωποι επικεντρώνουμε την προσοχή μας στα πρόσωπα και όχι στο πρόβλημα. Ετσι, το σύστημα μπορεί εύκολα να μας ξεγελά, αλλάζοντας τα πρόσωπα στις διάφορες θέσεις και αφήνοντας ανέγγιχτο το πρόβλημα. Αυτό εκτονώνει την οργή, ξεφουσκώνει τις αντιδράσεις και κερδίζει χρόνο για το ίδιο το σύστημα. Δεύτερον, στοχοποιούμε τις φανερές και εκφρασμένες θέσεις των προσώπων, αλλά παραλείπουμε να εξετάσουμε τα κρυμμένα συμφέροντα. «Ποιος κερδίζει απ’ αυτό;» είναι η ερώτηση που κανονικά θα έπρεπε να θέτουμε, όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με επιλογές πολιτικών προσώπων.

Με τον τρόπο αυτό, η αγανάκτηση εμφανίζεται σαν μια υπερβολικά συναισθηματική αντίδραση και τίποτα παραπάνω. Στιγματίζεται, καταγγέλλεται και ρίχνεται στον «Καιάδα», στο όνομα του πολιτικού πολιτισμού. Ομως, η αγανάκτηση είναι ένα από τα πλέον παραγωγικά συναισθήματα, στον βαθμό που συνοδεύεται από την κριτική σκέψη και την αναζήτηση των αιτίων.

Φυσικά, στο παιχνίδι αυτό καταλυτικό ρόλο έχουν και τα κόμματα, αφού συχνά προσπαθούν να διοχετεύσουν την αγανάκτηση σε ασφαλείς δρόμους, ακίνδυνους για τα ίδια και τα συμφέροντά τους. Γι’ αυτό και στοχοποιούν πρόσωπα: από πολιτικούς αντιπάλους μέχρι τους μετανάστες.

Η προσωποποίηση των προβλημάτων είναι ο ασφαλέστερος δρόμος για την παραπλάνηση των πολιτών. Πίσω από τη Μέρκελ, τον Ντράγκι ή τον Τραμπ υπάρχει ένα απρόσωπο σύστημα που λειτουργεί απρόσκοπτα, όσο δεν το αμφισβητούμε. Και αυτός είναι ο μόνος λόγος για να αγανακτούμε. Οσο δεν το κατονομάζουμε ως τον βασικό υπεύθυνο για την αθλιότητα του σήμερα, τόσο συμβάλλουμε στη διαιώνισή του. Λοιπόν, αγανακτήστε ελεύθερα, αλλά για τους σωστούς λόγους!