Από τον Αϊλάν στη Βαλέρια

Του Παντελή Μπουκάλα

Καταναλώνουμε πια τόσον πολύ εικονογραφημένο, κινηματογραφημένο και σκιτσογραφημένο θάνατο κάθε μέρα, και αρχίζουμε να τον καταναλώνουμε από τόσο μικρή ηλικία, τάχα παίζοντας μαζί του σε οθόνες κινητών και υπολογιστών, που δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι μια επιπλέον φωτογραφία θανάτου είναι όντως συγκλονιστική, γροθιά στο στομάχι ή μαχαίρι στην καρδιά.

Θέλουμε να συγκλονίζει –ας μην το αμφισβητήσουμε και αυτό, γιατί τότε η απελπισία θα είναι ριζική και ανίατη–, η συνήθεια όμως μπορεί να τα μικρύνει όλα. Ακόμα και το δέος, τη φρίκη, τις τύψεις. Εστω κι αν πρόκειται για τον θάνατο ενός ανήλικου παιδιού. Οπως της μόλις δίχρονης Βαλέριας από το Ελ Σαλβαντόρ, που πνίγηκε στον Ρίο Γκράντε. Στην αγκαλιά του πατέρα της και μέσα από την μπλούζα του. Ο εικοσιπεντάχρονος Οσκαρ Ραμίρες την είχε βάλει εκεί για να μην την αρπάξουν τα ρεύματα του ποταμού. Μα το ποτάμι ήταν θολό. Θολό, κατεβασμένο. Κι έπνιξε και τους δύο. Οπως τα δυο αδέλφια του τραγουδιού. Αν έπαιζαν σε ταινία, σε κάποιο από κείνα τα καουμπόικα που μας γνώρισαν παλιά τον Ρίο Γκράντε, θα τα κατάφερναν να επιβιώσουν, κατά τους ορισμούς του χάπι εντ. Αλλά η ζωή έχει δικό της σκηνοθέτη. Τον θάνατο.

Σχεδόν μια τετραετία πριν, τον Σεπτέμβριο του 2015, προσπάθησε να συγκλονίσει το οικουμενικό κοινό η φωτογραφία ενός άλλου πνιγμένου παιδιού: του Σύρου Αϊλάν Κούρντι, τριών ετών. Στα νερά του Αιγαίου είχε πνιγεί και ο αδελφός του ο Γαλίμπ, και η μάνα του. Αφωτογράφητοι αυτοί. Τότε η Ευρώπη είχε δείξει κάποια προθυμία ανθρωπισμού, νοθευμένη πάντως από τους υπολογισμούς για το κέρδος των επιχειρήσεών της από την πρόσληψη φτηνού εργατικού δυναμικού, προσφυγικού και μεταναστευτικού. Εκτοτε όμως αυξήθηκαν τα τείχη και οι φράχτες στις χώρες της Ε.Ε., που δεν αδιαφορούν μονάχα για τον ανθρωπισμό και τα λοιπά ιδεαλιστικά, αλλά και για την ίδια την υπογραφή τους σε επίσημες αποφάσεις. Ενισχύθηκε επίσης παντού η Ακροδεξιά, ακόμα και σε φασιστική ή φιλοναζιστική εκδοχή, οι δε «ιδέες» της διέβρωσαν και τη θεσμική Δεξιά. Και βέβαια, εξελέγη πρόεδρος των ΗΠΑ ο Ντόναλντ Τραμπ, είδωλο πια των ακροδεξιών όπου γης. Ενας φανατικός τειχολάτρης, που ούτε τον Αϊλάν θυμάται ούτε η Βαλέρια τον απασχόλησε. Τεκμήριο ο συλλογισμός του, που θα μηδενιζόταν σαν εξωφρενικά βλακώδης σε οποιοδήποτε γυμνάσιο οποιασδήποτε χώρας: «Οι Δημοκρατικοί θέλουν ανοιχτά σύνορα και τα ανοιχτά σύνορα σημαίνουν ότι οι άνθρωποι πνίγονται στα ποτάμια». Εφιάλτης.