Κοροναϊός: Το «πείραμα» της Σουηδίας

γράφει ο Ευάγγελος Θεοδώρου

ΗΣουηδία, κόντρα στο ρεύμα της μαζικής καραντίνας και των αυστηρών περιοριστικών μέτρων, έλαβε μια απόφαση που προκάλεσε πολλές συζητήσεις και αντιδράσεις. Αντιμετώπισε την πανδημία του κοροναϊού δίχως να επιβάλλει απαγόρευση κυκλοφορίας και lockdown. Το εγχείρημα της σκανδιναβικής χώρας στηρίζεται κυρίως στις πολιτισμικές της βάσεις και τις πολιτικές της ιδιαιτερότητες, οι οποίες συνδυάζονται με ένα δυνατό δημόσιο σύστημα υγείας και με σημαντικά οικονομικά μέτρα.

Οι λέξεις “εμπιστοσύνη” και “υπευθυνότητα” φαίνεται να αποτελούν τις λέξεις-κλειδιά για να εξηγήσει κάποιος τον τρόπο με τον οποίο αποφάσισαν οι αρχές της χώρας να αντιμετωπίσουν την πανδημία και να περιορίσουν τις επιπτώσεις στην οικονομία.

Το «πείραμα» της Σουηδίας, όπως το έχουν χαρακτηρίσει πολλοί αναλυτές, βρίσκεται σε εξέλιξη. Στη χώρα των 10 εκατομμυρίων, τα καταγεγραμμένα κρούσματα έχουν ξεπεράσει πλέον τις 14.000 και τα θύματα του κοροναϊού ανέρχονται σε 1.500. «Ο αριθμός των θανάτων αυξάνεται αλλά αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι η Σουηδία μπορεί να επιτρέπει μια ταχύτερη διάδοση καθώς τα νοσοκομεία της αντέχουν [...] Η Σουηδία ακολουθεί την ίδια στρατηγική με άλλες χώρες για το "ίσιωμα της καμπύλης", με στόχο την προσαρμογή της ζήτησης στο σύστημα υγείας. Το κάνει απλώς με μεγαλύτερη ειλικρίνεια ως προς το τι σημαίνει "καμπύλη": οι περισσότεροι πολίτες εξακολουθούν να περιμένουν ότι θα προσβληθούν από τον ιό μέχρι να βρεθεί το εμβόλιο», σχολιάζει ο αρθρογράφος Χόλμαν Τζένκινς σε ανάλυσή του στη Wall Street Journal.

Εμπιστοσύνη και υπευθυνότητα

Η προαναφερθείσα έννοια της εμπιστοσύνης στη Σουηδία φαίνεται να λειτουργεί σε πολλά επίπεδα. Αρχικά, οι πολίτες εμπιστεύονται την κυβέρνηση, κάτι που είχε παρατηρήσει και η Μόρφια Σταματοπούλου, Ελληνίδα διδακτορική φοιτήτρια στο Μάλμε από το 2015 έως το 2018. Πιο συγκεκριμένα, η Μόρφια αναφέρει ότι: “Πράγματι, οι Σουηδοί εμπιστεύονται το κράτος. Νομίζω πως όποιον και να ρωτήσεις, θα έχει να σου πει το ίδιο πράγμα. Οι Σουηδοί δεν αμφισβητούν ποτέ τις αποφάσεις της κυβέρνησης”. Το γεγονός βέβαια ότι “δεν τις αμφισβητούν ποτέ”, πιθανόν να σχετίζεται και με το γεγονός πως οι αποφάσεις της κυβέρνησης επηρεάζονται σημαντικά από επιστημονικά ευρήματα.

Όπως γράφει ο συντάκτης του Forbes, David Nikel, “ο οδηγός (για την αντιμετώπιση της κατάστασης) είναι στην πραγματικότητα τα δεδομένα από τις υγειονομικές αρχές”. Η σουηδική κυβέρνηση λοιπόν δεν προβαίνει σε “τυχαίες πράξεις” αλλά αντίθετα φαίνεται να εμπιστεύεται τα συγκεκριμένα επιστημονικά δεδομένα. Σύμφωνα με όσα δηλώνει και η Μόρφια: “Οι σουηδικές κυβερνήσεις σίγουρα επηρεάζονται πολύ από τις επιστημονικές ανακαλύψεις και προτιμούν να ακολουθούν μια οδό που να συνάδει περισσότερο με την επιστημονική πρόοδο παρά με καθαρά ανθρωπιστικές ή συναισθηματικές λύσεις”.

Αξίζει να σημειωθεί επίσης στο σημείο αυτό πως το ζήτημα της αντιμετώπισης του ζητήματος του κορονοϊού, όσον αφορά τη δημόσια υγεία, δεν το διαχειρίζεται η ίδια η κυβέρνηση. Σε αντίθεση με πολλές άλλες χώρες, είναι η ανεξάρτητη (από την κυβέρνηση) Αρχή της Δημόσιας Υγείας της Σουηδίας, η οποία διαχειρίζεται το ζήτημα. Το γεγονός αυτό οφείλεται σε κάποιες ιδιαιτερότητες του σουηδικού συντάγματος (σχετικά με τις ανεξάρτητες αρχές). Η Αρχή της Δημόσιας Υγείας ασφαλώς απαρτίζεται από ειδικούς επιστήμονες και παρέχει τις κατευθυντήριες γραμμές στην υγειονομική πολιτική που ακολουθεί το κράτος. Οι πολίτες ασφαλώς, φαίνεται να εμπιστεύονται τη συγκεκριμένη Αρχή.

Βέβαια, η εμπιστοσύνη των πολιτών προς τις Αρχές είναι ιδιαίτερα σημαντικό συστατικό ώστε να ακολουθηθεί μια τέτοια πολιτική σε μια χώρα. Όμως, δεν αρκεί. Σημαντικότατη είναι και η εμπιστοσύνη των πολιτικών προς τους πολίτες. Η κυβέρνηση λοιπόν της Σουηδίας βασίζει την αντιμετώπιση του ζητήματος στην υπευθυνότητα την οποία πρέπει να επιδείξουν οι πολίτες. Παρά λοιπόν το ότι δεν έχει επιβάλλει σκληρά μέτρα, συνεχώς μεριμνά για τη συνεχή ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών, παροτρύνοντας τους να πλένουν συνεχώς τα χέρια τους, να κρατούν αποστάσεις και να προφυλάσσουν τους ανθρώπους άνω των 70.  Ο πρωθυπουργός της χώρας, Stefan Löfven, δήλωνε πριν περίπου δύο εβδομάδες πως “το κάθε άτομο έχει σημαντική ευθύνη”. Αναφέροντας την έννοια “ευθύνη”, μιλά για το κατά πόσο οι πολίτες της Σουηδίας θα ακολουθήσουν τις συμβουλές της κυβέρνησης.

Ολοκληρώνοντας το ζήτημα των πολιτικών στοιχείων, με βάση τα οποία θεμελιώθηκε η πολιτική της Σουηδίας, είναι άδικο να παραλειφθεί η εμπιστοσύνη που φαίνεται να υπάρχει στη χώρα ανάμεσα στους ίδιους τους πολίτες, σύμφωνα με τη δημοσιογράφο του Foreign Policy, Nathalie Rothschild, η οποία κατοικεί στην Στοκχόλμη. Η μορφή αυτής της εμπιστοσύνης βέβαια (μεταξύ των πολιτών) είναι εύκολο να παρερμηνευθεί και να μεταφραστεί ως “αποξένωση” των πολιτών μεταξύ τους. Αν και, η ίδια η Μόρφια μας εξομολογήθηκε πως η αποξένωση στη Σουηδία ήταν ένα από τα στοιχεία με τα οποία δυσανασχέτησε, ο σουηδός μικροβιολόγος Jan Albert, μιλώντας στη Deutsche Welle, αποσαφήνισε πως “το ζήτημα δεν είναι ότι οι Σουηδοί είμαστε απόμακροι μεταξύ μας αλλά ότι δρούμε υπεύθυνα”.

Δημόσιο σύστημα υγείας και οικονομικά μέτρα

Ασφαλώς, η διαφορετική διαχείριση του ζητήματος από τη Σουηδία βασίζεται κυρίως σε όσα προαναφέρθηκαν. Όμως, η έννοια της εμπιστοσύνης δεν σχετίζεται μόνο με όσα γράφτηκαν πιο πάνω. Οι πολίτες της Σουηδίας εμπιστεύονται επίσης το δημόσιο σύστημα υγείας τους, το οποίο όπως μας αναφέρει η Μόρφια, “ πρέπει να αναγνωρίσουμε καλύπτει τους πάντες ανά πάσα στιγμή, είναι αρκετά πολύπλοκο βέβαια, και μόνο αν είσαι Σουηδός πολίτης το καταλαβαίνεις, αλλά λειτουργεί καλά”. Το δημόσιο σύστημα υγείας της σκανδιναβικής χώρας έχει να επιδείξει ορισμένα ενδιαφέροντα στοιχεία. Κατέχει ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά παγκοσμίως σε εργαζόμενες νοσηλεύτριες και μαίες ανά 1.000 άτομα, ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε ιατρούς ανά 1.000 άτομα, ενώ παράλληλα το ποσοστό (11%) του ΑΕΠ της χώρας που ξοδεύεται για τις ανάγκες του συστήματος υγείας, συγκαταλέγεται στα πρώτα τρία ποσοστά των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη συγκεκριμένη κατηγορία.

Τέλος, στη Σουηδία, η θνησιμότητα από αιτίες ασθενειών, οι οποίες μπορούν να θεραπευτούν, είναι από τις χαμηλότερες στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα στοιχεία αυτά, σε συνδυασμό με τη συνεχή κρατική χρηματοδότηση του Δημοσίου Συστήματος Υγείας που αποβλέπει στην ισότητα όλων των πολιτών της χώρας όσον αφορά την παροχή υγειονομικών υπηρεσιών, υπογραμμίζουν κάποιους από τους λόγους στους οποίους έγκειται η εμπιστοσύνη των πολιτών αλλά και των Αρχών προς το σύστημα υγείας. Τα τόσα επίπεδα εμπιστοσύνης λοιπόν και οι προσδοκίες για αμοιβαία υπευθυνότητα, φανερώνουν την ιδιαιτερότητα του σουηδικού εγχειρήματος. Οι ιδιαιτερότητες όμως της αντιμετώπισης του κορονοϊού από τη Σουηδία δεν τελειώνουν εκεί.

Οικονομικά μέτρα όπως η παροχή κρατικών επιχορηγήσεων για εποχιακά επαγγέλματα (το καλοκαίρι) σχετικά με την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος της χώρας, η όπως η αύξηση των προγραμμάτων επαγγελματικής επιμόρφωσης ενηλίκων με πλήρη κρατική επιχορήγηση, δείχνουν πως η Σουηδία ακολουθεί το “δικό της δρόμο”. Τα οικονομικά μέτρα δεν τελειώνουν εκεί. Άλλο ένα μέτρο, είναι η αύξηση των πανεπιστημιακών τμημάτων και των καλοκαιρινών πανεπιστημιακών προγραμμάτων σπουδών, με στόχο όσοι είναι άνεργοι να έχουν μεγαλύτερο εύρος επιλογών στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Ασφαλώς, το κράτος σε συνεννόηση με τα συνδικάτα, έχει μεριμνήσει και για όσους δεν δουλεύουν εξαιτίας του κορονοϊού , οι οποίοι θα λαμβάνουν περίπου το 90% του μισθού τους κανονικά.

Επίσης, τα κριτήρια για να λάβει κάποιος το επίδομα ανεργίας, θα γίνουν αρκετά πιο χαλαρά. Τέλος, η κυβέρνηση θα προβεί στην προσωρινή απόσυρση της νομοθετικής διάταξης, με βάση την οποία υπάρχει ένα εισοδηματικό “ταβάνι” στους φοιτητές που λαμβάνουν κρατικό επίδομα. Ως αποτέλεσμα, για παράδειγμα, οι φοιτητές ιατρικής οι οποίοι συμμετέχουν στην αντιμετώπιση του κορονοϊού (και επρόκειτο να πληρωθούν), θα λάβουν κανονικά και το φοιτητικό τους επίδομα.