Η νέα διάσωση τραπεζών με κρατικό χρήμα και «φρέσκο αέρα», σε απλά ελληνικά

Τρία διαφορετικά σχέδια είναι υπό επεξεργασία αυτή τη στιγμή για τη διαχείριση των κόκκινων δανείων, τα οποία αποτελούν το «βραχνά» των δανειοληπτών αλλά και των τραπεζών.

Το υπουργείο Οικονομικών, η Τράπεζα της Ελλάδος και το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας αναπτύσσουν ο καθένας το δικό του σχέδιο για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα των τραπεζών, με κοινό παρονομαστή την μεταφορά των δανείων σε άλλα χέρια τα οποία θα αναλάβουν να τα εισπράξουν με ρυθμίσεις ή πλειστηριασμούς.

Στη συνέχεια οι φορείς που θα αναλάβουν τα κόκκινα δάνεια, θα εκδώσουν ομόλογα με αντίκρισμα τα συγκεκριμένα δάνεια και θα πουλήσουν τα ομόλογα στη διεθνή αγορά.

Οι τράπεζες θα γράψουν μεν κάποια ζημιά, αλλά αυτή θα αποκρυσταλλωθεί και θα εξαλειφθεί η αβεβαιότητα που επιβαρύνει τη λειτουργία τους. Αυτός άλλωστε είναι και ο σκοπός των σχεδίων, να «απελευθερωθούν» οι τράπεζες, να καταστεί δυνατή η χρηματοδότησή τους από τις αγορές και να επικεντρωθούν στη χρηματοδότηση της οικονομίας.

Το «κλειδί» είναι ότι όλα τα σχέδια που προτείνονται βασίζονται κατά ένα μέρος σε κρατικό χρήμα, είτε υπό τη μορφή κρατικών εγγυήσεων είτε υπό τη μορφή μελλοντικών επιστροφών φόρου προς τις τράπεζες (τη λεγόμενη «αναβαλλόμενη φορολογία»).

Σκληρό σύστημα θέλουν οι ξένοι

Με λίγα λόγια, προωθείται μια νέα διάσωση των τραπεζών με την ενίσχυση του ελληνικού Δημοσίου (η πέμπτη από το 2008), τη στιγμή ακριβώς που οι δανειστές και οι ευρωπαϊκές αρχές οι οποίες εποπτεύουν τις τράπεζες πιέζουν για κατάργηση της προστασίας της πρώτης κατοικίας από τους πλειστηριασμούς.

Η κυβέρνηση επιχειρεί να προωθήσει την εφαρμογή ενός νέου συστήματος προστασίας, το οποίο θα βασίζεται σε επιδοτήσεις για τους αδύναμους δανειολήπτες και σε μείωση της αξίας των δανείων ανάλογα με την αξία των ενεχυριασμένων ακινήτων, αλλά με πολύ αυστηρά εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια (χαμηλή αξία ακινήτου), κάτι που πιθανότατα θα περιορίσει πολύ τον αριθμό των δικαιούχων.

Οι κυβερνητικές προτάσεις πρέπει να κάμψουν τις αντιρρήσεις των δανειστών οι οποίοι έχουν το σκεπτικό ότι όσο πιο σκληρό είναι το σύστημα αντιμετώπισης των οφειλετών και των πλειστηριασμών, τόσο πιο πολλά χρήματα θα εισπραχθούν από τα δάνεια και τόσο μικρότερη θα είναι η ζημιά για τις τράπεζες.

Ωστόσο, το επιχείρημα που προβάλλει η κυβερνητική πλευρά είναι ότι όλες οι λύσεις που εξετάζονται προϋποθέτουν κρατικές εγγυήσεις, επομένως θα πρέπει να συνυπολογιστεί η κοινωνική διάσταση και να εξομαλυνθούν οι επιπτώσεις.

Το σχέδιο της Τράπεζας της Ελλάδος

Στη βάση του σχεδίου της Τράπεζας της Ελλάδος βρίσκεται μια «εταιρεία ειδικού σκοπού» η οποία θα είναι θυγατρική των τραπεζών και στην οποία θα περάσουν τα κόκκινα δάνεια.

Οι τράπεζες θα δημιουργήσουν την εταιρεία εισφέροντας στο μετοχικό κεφάλαιο δύο πράγματα:

Ένα σημαντικό ποσοστό από τα κόκκινα δάνεια που διαθέτουν, που αντιστοιχούν σε ονομαστική αξία δανείων 40 δισ. ευρώ.

Ένα μέρος από χρήματα που θα εισπράξουν στο μέλλον από επιστροφές φόρου στα μελλοντικά τους κέρδη, το οποίο αντιστοιχεί σε 7,5 δισ. ευρώ. Πρόκειται για την «αναβαλλόμενη φορολογία» δηλαδή ανύπαρκτα προς το παρόν κεφάλαια τα οποία θα προέλθουν από τα χρήματα που θα επιστρέψει το Κράτος στις τράπεζες από τη φορολογία επί των κερδών τους, όταν τα κέρδη αυτά εμφανιστούν.

Στις τράπεζες επετράπη να εγγράψουν λογιστικά ως κεφάλαιο τις μελλοντικές απαιτήσεις από την αναβαλλόμενη φορολογία ως αντιστάθμισμα για τη ζημιά που υπέστησαν από το κούρεμα των ομολόγων τα οποία είχαν στα χαρτοφυλάκιά τους το 2012 (PSI).

Στη συνέχεια, η εταιρεία ειδικού σκοπού που θα συσταθεί θα «πακετάρει» τα κόκκινα δάνεια υπό τη μορφή ομολόγων για να τα πουλήσει σε επενδυτές με τη μορφή ομολόγων.

Τιτλοποίηση και πλειστηριασμοί

Πρόκειται για τη λεγόμενη τιτλοποίηση, που σημαίνει ότι τα ομόλογα θα έχουν ως αντίκρυσμα τα κόκκινα δάνεια και η αξία τους θα βασίζεται στα έσοδα από την αποπληρωμή των δανείων αυτών.

Επομένως όσο πιο πολλά χρήματα ανακτηθούν από τα κόκκινα δάνεια, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η αξία των ομολόγων, πράγμα που με άλλα λόγια σημαίνει ότι όσο πιο σκληρό είναι το σύστημα για τα κόκκινα δάνεια, τόσο μεγαλύτερες θα είναι και οι προσδοκίες για την αξία των ομολόγων και τόσο πιο ακριβά θα πουληθούν.

Η «μαγική» εταιρεία ειδικού σκοπού

Η «μαγική εταιρεία» που θα χρησιμοποιηθεί, με βάση το σχέδιο Στουρνάρα, ονομάζεται «Εταιρεία Ειδικού Σκοπού» (Single Purpose Vehicle - SPV). Στα οικονομικά εγχειρίδια χρησιμοποιείται και ο όρος «Μονάδα Απομακρυσμένης Πτώχευσης» που δηλώνει και την πραγματική εικόνα, ότι πρόκειται δηλαδή για μια θυγατρική εταιρεία, όπου η μητρική μεταφέρει ορισμένα στοιχεία, για να απομονώσει το ρίσκο που αυτά κρύβουν και να μην επιβαρύνουν τον ισολογισμό της.

Πρόκειται δηλαδή για μια παραλλαγή της λεγόμενης «κακής τράπεζας» (bad bank), μοντέλο που χρησιμοποιήθηκε σε άλλες χώρες, με τη μεταφορά των κόκκινων δανείων σε αυτήν. Οι τράπεζες μεταφέρουν εφάπαξ τα κόκκινα δάνεια στην κακή τράπεζα, φυσικά σε χαμηλότερη τιμή από την ονομαστική τους. Έτσι «γράφουν» την όποια ζημιά στον ισολογισμό τους, μια και καλή, αλλά απαλλάσσονται και συνεχίζουν τη λειτουργία τους.

Επιπλέον, εάν η έκδοση ομολόγων πάει καλά το όφελος θα επιστρέψει στις τράπεζες, μέσω της θυγατρικής τους εταιρείας ειδικού σκοπού.

Μέχρι σήμερα στην Ελλάδα οι τράπεζες έχουν «πάνω τους» τα κόκκινα δάνεια, προσπαθούν να τα διαχειριστούν σε βάθος χρόνου και στην ουσία παραμένουν μπλοκαρισμένες καθώς υπάρχει διαρκής αβεβαιότητα σχετικά με το τι μέλλει γενέσθαι.

Ποιος θα έχει τον έλεγχο;

Το δικό του σχέδιο για τη διαχείριση των κόκκινων δανείων προωθεί το υπουργείο Οικονομικών, ενώ διαφορετικό σχέδιο επεξεργάζεται το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) το οποίο που ιδρύθηκε το 2010 για να χορηγήσει στις τράπεζες κεφαλαιακή ενίσχυση και σήμερα εκπροσωπεί τα συμφέροντα του Δημοσίου (που διέθεσε τα χρήματα και έχει ένα ποσοστό του μετοχικού κεφαλαίου) αλλά είναι ανεξάρτητος φορέας που δεν ελέγχεται από την κυβέρνηση. Η διοίκησή του (πρόεδρος και πλειοψηφία στο γενικό συμβούλιο) ελέγχεται από ξένα στελέχη .

Και τα δύο αυτά σχέδια βασίζονται στην ίδια αρχή της τιτλοποίησης των δανείων, με έκδοση ομολόγων που θα έχουν ως ενέχυρο τα κόκκινα δάνεια και για τα οποία θα υπάρχει η εγγύηση του Δημοσίου.

Επί της ουσίας, όμως, η διαφορά είναι ποιος θα έχει τον έλεγχο των κόκκινων δανείων: η ελληνική κυβέρνηση ή το ΤΧΣ, το οποίο ελέγχεται από τους ξένους;

Το κρατικό χρήμα

Η κρατική εγγύηση στα ομόλογα θεωρείται αναγκαία για να πουληθούν τα ομόλογα σε επενδυτές. Αυτό σημαίνει ότι εάν τα χρήματα από τα κόκκινα δάνεια δεν ανακτηθούν (δεν καταφέρουν να τα εισπράξουν από τους δανειολήπτες) τότε το Δημόσιο θα αναλάβει να καλύψει ένα μέρος της απώλειας, προκειμένου να μην ζημιωθούν οι αγοραστές των ομολόγων.

Με λίγα λόγια θα πρόκειται για μια νέα κρατική ενίσχυση για τη διάσωση των τραπεζών.

Το πρόβλημα, βέβαια, είναι ότι η κρατική βοήθεια απαγορεύεται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία και ενδεχομένως μια τέτοια εκδοχή να απορριφθεί.

Για την τιτλοποίηση των δανείων (έκδοση ομολόγων) το σχέδιο προβλέπει ότι θα δημιουργηθεί ένα Σχήμα Προστασίας Ενεργητικού (Asset Protection Scheme).

Στην περίπτωση αυτή, κάθε τράπεζα θα δημιουργήσει έναν «κουβά» με κόκκινα δάνεια, τα οποία θα τιτλοποιηθούν, δηλαδή θα εκδοθούν ομόλογα η αξία των οποίων θα βασίζεται στα έσοδα από την εξόφληση των δανείων.

Στο Σχήμα θα μετέχουν και άλλοι ιδιώτες επενδυτές, πιθανότατα εταιρείες που εταιρείες που ειδικεύονται στη διαχείριση πτωχεύσεων και κόκκινων δανείων, τα οποία θα αναλάβουν να εισπράξουν τα ποσά των δανείων, προχωρώντας σε ρυθμίσεις με τους δανειολήπτες ή πλειστηριασμούς.

Γ. Χ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ