Το ψεύδος σαν συνήθεια

Του Παντελή Μπουκάλα

Λέξη «φεϊκκινητής» δεν υπάρχει στο λεξιλόγιό μας. Και πιθανότατα δεν θα υπάρξει ποτέ, αν και τέτοια υβρίδια, μισό ξενικά - μισό ελληνικά, δεν τα αρνείται η παραγωγική διαδικασία της γλώσσας. Και η πρακτική υπάρχει πάντως, η διακίνηση φέικ ειδήσεων, και οι θιασώτες της, οι φεϊκκινητές, χάριν συντομίας. Οι πολλοί θιασώτες της. Κάποτε κατοικούσαν στο περιθώριο του κομματικού και του μιντιακού συστήματος. Τώρα συχνάζουν και στα κεντρικά του δημόσιου βίου. Γίνεται καθημερινά όλο και πιο δύσκολο να καταλάβεις με την πρώτη ματιά στα πρωτοσέλιδα, να πειστείς με την πρώτη ανάγνωση κάποιας ιστοσελίδας, ότι έχεις μπροστά σου καραμπινάτο κατασκεύασμα ή αυθεντικά αποκαλυπτήρια. Τα κριτήρια που χρησιμοποιούσαμε μέχρι πρότινος για να διακριβώσουμε την αλήθεια μιας είδησης εκπίπτουν το ένα μετά το άλλο.

Πιστεύαμε λ.χ. ότι ενημερωτικά μέσα εκ παραδόσεως σοβαρά υποστηρίζουν τη γνησιότητα των ειδήσεων που δημοσιεύουν με την ίδια τους την ιστορία, ακόμα κι αν η ιστορία αυτή έχει στιγματιστεί από περιστασιακό φανατισμό ή από τη φιλοξενία λιγοστών χοντροκομμένων ψευδών. Πιστεύαμε επίσης ότι δημοσιογράφοι που τους νοιάζει πρωτίστως το βάρος της υπογραφής τους, δεν θα το ελαφρώσουν, συμμετέχοντας εκθύμως σε θλιβερά κομματικά παίγνια, σαν σπορείς εξόφθαλμου ψεύδους, ή σιγοντάροντας σωβινιστικά εμβατήρια. Τέλος, θέλαμε, μάλλον αφελώς, να πιστεύουμε ότι κομματικοί άρχοντες που επτάκις ημερησίως δηλώνουν πίστη στον αντιλαϊκισμό, κάποιο χαλινάρι θα έβαζαν στους αχαλίνωτα ψευδόμενους προπαγανδιστικούς μηχανισμούς της παράταξής τους. Αστεία πράγματα.

Είναι εξαιρετικά επίφοβη η ευκολία με την οποία κακόγουστες κατασκευές, που πρωτοβλέπουν το φως της δημοσιότητας σε κραυγαλέα σκανδαλοθηρικούς τόπους του διαδικτύου, ξένους και ελληνικούς, αναβαθμίζονται αμέσως ή και με κάποια καθυστέρηση, υιοθετούμενες από παραδοσιακά, τύποις έγκυρα μέσα, χάρτινα ή γυάλινα. Αίφνης, «ο Αφρικανός που ουρεί σε βαγόνι του αθηναϊκού μετρό, δείχνοντάς μας τον πολιτισμό του», βγαίνει στο προσκήνιο κάθε εξάμηνο, πάντα για να δώσει επιχειρήματα στους ρατσιστές, που δεν τα χρειάζονται βέβαια. Κι ας πρόκειται για περιστατικό αμερικανικής ιθαγένειας (αληθινό ή κατασκευασμένο, άγνωστο). Ή πάλι ο νέος φωτογραφικός μύθος, «ο Εντι Ράμα σνιφάρει κόκα»: Ενα άθλιο φωτομοντάζ του Σαλί Μπερίσα μετατρέπεται εδώ σε «αποδεικτικό της αθλιότητας του πρωθυπουργού της Αλβανίας». Την οποία και πρέπει να βομβαρδίσουμε...